بخشی از مقاله
بررسی سیستماتیک شیوع سوء مصرف مواد و الکل در ایران
چکیده مقدمه: هدف از پژوهش حاضر بررسی شیوع مصرف و سوء مصرف مواد و مشروبات الکلی در ایران است. در این پژوهش سعی می
شود میزان شیوع نوع ماده ی مصرفی، سن و جنسیت مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.
روش: برای این منظور از روش مطالعه ی سیستماتیک استفاده شده است و در این راستا مطالعاتی که به بررسی و ارزیابی شیوع مصرف و سوء مصرف مواد و مشروبات الکلی پرداخته بودند مورد بررسی قرار گرفته است. برای جمع آوری داده ها از کلید واژه های مصرف مواد، سوء مصرف مواد، مصرف الکل، سوء مصرف الکل، و شیوع مواد، استفاده شده است. پژوهشگر فقط از مطالعه هایی استفاده کرد که مرتبط با مصرف یا سوء مصرف مواد و مشروبات الکلی در ایران هستند.
یافته ها: با توجه به نتایج به دست آمده از مطالعات مختلف،2445 نفر مواد سبک یعنی سیگار و قلیان، 5228 نفر مواد سنگین یعنی تریاک، هروئین، حشیش و سایر مشتقات تریاک و مواد شیمیایی، 2128 نفر الکل و سایر مشروبات الکلی را مورد مصرف یا سوء مصرف قرار می دادند. تعداد افراد مذکر در این مطالعات 7528 نفر مذکر و تعداد افراد مونث 3364 نفر بود و 15 نفر هم جنسیت شان را گزارش نکرده بودند. تعداد افراد مجرد 8796 نفر، تعداد افراد متأهل 488 نفر، و تعداد افراد مطلقه 104 نفر گزارش شده است. تعداد افرادی که زیر 20 سال سن داشتند 5471 نفر، تعداد افرادی که بین 20 تا 25 سال سن داشتند 4016 نفر و تعدادافراد بالای 25 سال 558 نفر بودند. با توجه به نتایج به دست آمده از 15 مطالعه ی مورد بررسی، مواد سنگین (یعنی تریاک، هروئین، حشیش و سایر مشتقات تریاک و مواد شیمیایی) بیشترین میزان مصرف را دارند، و به ترتیب مواد سبک (سیگار و قلیان) و سپس مشروبات الکلی مورد مصرف یا سوءمصرف قرار می گیرند. همچنین با توجه به یافته های به دست آمده بیشترین گروه در معرض خطر، افراد زیر 20 سال و سپس گروه سنی بین 20 تا 25 سال می باشند. بعلاوه افراد مجرد در خطر بیشتری نسبت به سایر گروه ها قرار دارند.
نتیجه گیری: با توجه به مطالعات انجام شده در طول سال های 1380 تا 1395 مواد سنگین بیشتر مورد مصرف یا سوءمصرف قرار گرفته اند و در این زمینه افرادی که از لحاظ سنی پایین تر از 20 سال سن داشتند بیشتر درگیر مصرف یا سوء مصرف مواد هستند.
کلیدواژه: بررسی سیستماتیک، سوء مصرف مواد، فراوانی، مواد، الکل
1
مقدمه
گرچه در سال های گذشته شاهد مصرف یا سوء مصرف مواد و الکل بوده ایم، اما براساس گزارش مقابله با مواد مخدر و جرم سازمان ملل متحد در سال 2015، شیوع مصرف مواد در سرتاسر جهان ثابت مانده است. پیش بینی می شود که حدود 246 میلیون نفر یعنی بیشتر از 5 درصد از افراد 15 تا 64 سال در اقصی نقاط جهان در سال 2013 یک نوع ماده مخدر مصرف کرده باشند. بعلاوه نزدیک به 27 میلیون نفر مصرف کنندگان مواد مخدر مشکل ساز می باشند که حدود نیمی از آنها مواد را تزریق می کنندتقریباً. 1 میلیون 650 هزار نفر از افرادی که مواد مخدر تزریق می کنند، در سال 2013 دارای HIV بودند. همچنین مردان سه برابر بیشتر از زنان موادی نظیر حشیش، کوکائین و آمفتامین را مصرف می کنند، اما زنان بیشتر داروهای مسکن را مورد سوء مصرف قرار می دهند (گزارش جهانی مواد مخدر، .(2015 استفاده از مواد مخدر به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله می توان به در دسترس بودن، سطح پایین اقتصادی- اجتماعی، رفتار ضد اجتماعی دوره ی کودکی، شکست تحصیلی، نگرش همسالان، ارتباط با همسالانی که مصرف کننده هستند، افسردگی، اضطراب، والدین خشن یا بسیار آسان گیر، و غیره اشاره کرد. براساس گزارش جهانی مواد مخدر((2015، شیوع تنباکو و الکل در بین جوانان بیشتر از سایر مواد است و معمولاً افراد مصرف کننده درجه ی تحصیلی پائینی دارند و دارای تجربه ی بیکاری به مدت زیاد می باشند. بهرحال استفاده از مواد مخدر یکی از مشکلات جامعه ی انسانی است. مصرف مواد و تنوع مواد و مشکلات ناشی از مصرف یا سوء مصرف از جمله مهمترین مشکلات بهداشتی جامعه ی انسانی است. از جمله اثرات مصرف و سوء مصرف مواد عبارتند از صدمات جسمی، کارهای غیر قانونی ، رفتارهای جنسی پر خطر و افزایش هزینه برای محیط اطراف است. مواد مخدر به دلیل اینکه یکی از تجارت های سودآور در سطح جهان است همواره مورد توجه افراد سودجو بوده است و مبارزه با آن برای اغلب کشورها همواره دشوار بوده است. در این پژوهش تلاش می شود تا نرخ شیوع مواد براساس مطالعات انجام گرفته در ایران با توجه به جنسیت، وضعیت تأهل، سطح سنی و نوع ماده ی مصرفی مورد بررسی قرار گیرد، و به این سؤال پاسخ داده شود که کدام دسته از مواد (مواد سبک، سنگین، و مشروبات الکلی) بیشتر مورد استفاده یا سوء استفاده قرار می گیرند؟ یشترین گروه مصرف کننده یا سؤء مصرف کننده در چه دامنه ی سنی قرار دارند؟
2
روش
برای این منظور از روش مطالعه سیستماتیک استفاده شده است و در این راستا مطالعاتی که به بررسی و ارزیابی شیوع مصرف و سوء مصرف مواد و مشروبات الکلی پرداخته بودند مورد بررسی قرار گرفتند. در این مطالعه فقط از پژوهش هایی استفاده شده است که مرتبط با مصرف یا سوء مصرف مواد و مشروبات الکلی در ایران هستند. محدوده ی مقالات مورد بررسی مربوط به سال های 1380 تا 1395 می باشد. در این مطالعه اطلاعات زیر مورد بررسی قرار گرفته است: سال انتشار تحقیق، موضوع پژوهش، روش، محل پژوهش، و نوع تحلیل آماری. برای گردآوری داده ها از پایگاه مجلات نور، پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات در ایران (IRANDOC)، و پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID) استفاده شده است. برای جستجوی مقالات مرتبط از کلید واژه های مصرف مواد، سوء مصرف مواد، مصرف الکل، سوء مصرف الکل، و شیوع مواد، استفاده شد. کلیه مقالاتی که در بانک های اطلاعاتی مذکور در رابطه با مصرف و سوء مصرف مواد و الکل بود ابتدا گردآوری و سپس کُد گذاری شدند. تعداد مقالات بدست آمده از پایگاه های مذکور و با استفاده از کلید واژه های ذکر شده، 1075 مقاله بود. در این پژوهش مقالاتی که میزان شیوع، فراوانی، درصد، وضعیت تأهل، نوع ماده ی مصرفی را گزارش نکرده بودند، از جریان تجزیه و تحلیل حذف شدند و سرانجام 15 مقاله مورد که میزان شیوع، فراوانی، درصد، وضعیت تأهل، نوع ماده ی مصرفی را گزارش کرده بودند، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته ها
از مجموع 1075 مقاله،15 مقاله یعنی 1/40 درصد مقالات که میزان شیوع، فراوانی، درصد، وضعیت تأهل، نوع ماده ی مصرفی را گزارش نموده بودند، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از آنجایی که بررسی میزان شیوع در جامعه ی مصرف کننده ی ایرانی بود لذا مقالاتی که در داخل کشور ایران انجام گرفته بود مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. نتایج حاصل از این بررسی در جدول 1 ، گزارش شده است.
