دانلود مقاله علل گرایش جوانان و نوجوانان به سوء مصرف مواد اعتیاد آور

بخشی از مقاله

- عوامـل فردی
- عوامـل خانوادگی
- عوامـل اجتماعی
- اوقـات فراغت و فعاليتـهای جايگزين

عـلل گرايش جوانان و نوجوانان به سؤ مصرف مواد اعتياد آور (ويژه نوجوانان و جوانان )
ســـلام
تا به حال به این مسئله فکر کردین که چطور یک نفر به مواد مخدر معتاد می شه؟ آیا به نتیجه خاصی هم رسیدین یا نه؟ در اینجا علل مختلف گرایش جوانها را به مواد اعتیادآور بررسی می کنیم. بسیاری از جوانها و حتی پدر و مادرها فکر می کنن که دلیل اعتیاد فرد، اصرار دوستان بوده است. در حالی که این تنها انگیزه سوء مصرف مواد در جوانان نیست. اگر بخواهیم انگیزه های مصرف مواد مخدر جوانها را بشناسیم، فهرست بلند بالایی میشه، نگاه کنین:

کنجکاوی، کسب لذت، تسکین درد، فراموش کردن مشکلات، شوخی و خنده، هیجان طلبی یا میل به خطر کردن، احساس بزرگ شدن، پیوستن به گروهی خاص، و . . . این علل با وجود این که چندان مهم به نظر نمی رسند، باعث اعتیاد میلیونها انسان شده اند. بیشترین لذت اعتیاد جوان در ایران دو عامل کنجکاوی و کسب لذت است.امروزه متخصصین، یک عامل را زمینه اعتیاد نمی دانند و معتقدند عوامل مختلف دست به دست هم میدن و فرد را معتاد می کنن. این عوامل تشکیل شدن از عوامل فردی ( عوامل روانی، زیستی و بیولوژیک )، عوامل خانوادگی و عوامل اجتماعی. هر کدام از این سه عامل به تنهایی نیز قادرند تا موجب گرایش فرد به اعتیاد شوند.

يکــی از مهمتــرين عوامــل گرايــش جوانــان و نوجوانــان به مصــرف مـواد اعتيــاد آور کنجــکاوی و هيجــان طلبــی است .

عوامـل فـردی
فشــارهای عصبــی و بيــماريــهای روحــی :
کسانی که دائماً در معرض فشارهای عصبی و محیطی قرار دارن، بیشتر از دیگران در معرض خطر گرایش به اعتیاد هستن. موقعیت هایی همانند کنکور، از دست دادن نزدیکان، شکستهای عاطفی، مالی، شغلی، تحصیلی، انتخاب همسر، و . . . ممکن است در زندگی هر جوانی پیش آید و اگر شما راه صحیح مقابله با آن ها را ندانید، امکان دارد برای دستیابی به تسکین و آرامش مقطعی، به مواد اعتیادآور روی آورید. از آن جایی که امروزه رابطه بین بیماریهای روانی و اعتیاد به اثبات رسیده، خیلی خوب است که جوانها به جای راه حلهای مقطعی و نادرست (توسل به مواد اعتیادآور و . . .) به فکر یافتن راه حل های مناسب برای رفع مشکلات خود باشند.
ســن بحـرانی :
سنین شانزده تا بیست و چهار سال، سنین پر خطر برای جوانان محسوب میشوند.
شخصيـت هـای خـاص :
بعضی از افراد با خصوصیات شخصیتی خاص خودشان، بیشتر در معرض خطر اعتیاد قرار
می گیرن. به طور مثال کسی که به خاطر خجالت و رودربایستی، توان نه گفتن به دوشتش را نداره، ممکنه با هر تعارف ساده به مصرف مواد، آلوده بشه. ممکنه یک نفر در نتیجه کمبود اعتماد به نفس سراغ مواد بره و یا برعکس اعتماد به نفس بالایی داشته باشه و فکر کنه که با مصرف مواد به هیچ وجه معتاد نمی شه . حالا فردی را تصور کنین که دائماً تو خودشه و با کسی حرف نمی

زنه. این فرد بدنبال مصرف مواد، اخلاقش عوض میشه و فکر میکنه می تونه مشکل رفتاری خودش را تا آخر عمر با مصرف مواد برطرف کنه، در صورتیکه اعتیاد به مرور زمان مشکلات او را چندین و چند برابر خواهد کرد. جوانی که دائماً نظرش عوض میشه و در تصمیم گیری ضعیفه، در آن لحظه خاص که باید برای یک عمر زندگیش تصمیم بگیره، اشتباه می کنه و همه چیز خراب میشه.
مشـکلات جسمـانی :

بعضی ها برای تسکین درد از مواد مخدر استفاده می کنن، در صورتیکه پزشکان با بهره گیری از داروهای مسکن می تونن طوری درد رو کنترل کنن که فرد به آن داروها وابسته نشه.
عـدم آگاهـی از خطـرات مصـرف مـواد مخـدر :
گروهی دائماً در حال تبلیغ برای مواد مخدر هستن، برای اینکه یا رفتار خودشون رو توجیه کنن
و یا مواد شون رو بفروش برسونن. ولی اگر جوانها از خطرات و عوارض مصرف مواد واقعاً اطلاع درستی داشته باشن، محاله که هر گونه ماده اعتیادآوری را مصرف کنن.
نگـرش مثـبت به مـواد مخـدر :
مجموع اطلاعات غلط و باورهای نادرست، موجب میشه که فرد، نگرش و دیدگاه مثبتی نسبت به مصرف مواد مخدر پیدا کنه و زشتی مصرف برایش از بین بره، اینکه ببینم اطلاعات درست را از کجا بگیریم و از کی بشنویم، اهمیت زیادی داره.

مشاغـل خـاص :
بعضی از مشاغل خاص که فعالیت جسمی سنگین و تغییر ساعتهای خواب و بیداری را بدنبال دارن، فرد را مستعد ابتلا به اعتیاد می کنن. کسانی که این مشاغل رو دارن، باید بیشتر مراقب خودشان باشند.(1)
« اضطراب، افسردگی شديد، پرخاشگری و رفتارهای ضد اجتماعی، زمينه ساز بروز اعتياد هستند.»
1- مجموعه مهارتهای زندگی – فصل 9
عوامــل خــانوادگی
ممکنه، همه خانواده ها، در همه زمینه ها، کاملاً موفق نباشن. ساختار خانواده ها همیشه یکسان نیست. بعضی خانوادها، بی پرسرپرست یا تک سرپرست هستن. این چنین خانواده هایی، معمولاً با مشکلاتی مواجه می شوند. مشکلات و دشواریهای خانوادگی، در شرایطی دیگری نیز پیش می آید. مثلاً وقتی که در بین افراد خانواده، فردی معتاد است، تعداد اعضاء خانواده زیاد هستن و یا روابط خانوادگی متشنج است. اگر چه همه این عوامل، مشکل آفرین هستن، اما باید بدانی که برای هر مشکلی، یک راه حل درست و منطقی وجود دارد. است

فاده از مواد اعتیادآور، قطعاً راه حل رفع این مشکلات نیست و در این دشواری ها خواهد افزود.
چنانچه تو با یکی از این مشکلات مواجه هستی، به چگونگی رفع آنها فکر کن، با مشاور مدرسه یا یک بزرگتر مورد اعتماد، مشورت کن. مطمئناً راه حل مناسبی برای حل مشکلات خودت پیدا میکنی.(2)
« اعتياد راه حل رفع مشکلات نيست »
« در خانواده هايی پر تنش روابط عاطفی بين اعضاء کاهش می يابد و احتمال گرايش آنان به اعمال بزه کارانه و مواد اعتيادآور بسيار بيشتر است.»
عوامـل اجتمـاعی
در دستـرس بودن مـواد مـخدر :
یک از عوامل اعتیاد در میان جوانان در دسترس بودن مواد است. اما سؤال اینه که مگر قند و شکر در دسترس بیماران مبتلا به مرض قند نیست؟ پس چرا آن را مصرف نمی کنند؟

2- راهنمای آموزش مهارت زندگی
زنــدگی در محــله های آلــوده :
خواه ناخواه همنشینی با آدمهای معتاد و محله هایی که افراد معتاد و بی بند و بار در آنها زندگی می کنند، انسان را تحت تاثیر قرار میده. ساکنین این محله ها بیشتر از سایرین در معرض خطر هستن اما در این محله ها هم، جوانهایی هستند که معتاد نمیشن !!! آنها چکار می کنن؟
بـاورها و آداب نـادرست فرهنـگی:

بعضی مناطق کشورمان مصرف مواد را کار ناپسندی نمی دونن، این موضوع خطر بزرگی محسوب می شه. چقدر خوبه که این باورها را تغییر دهیم.
ضـعف فرهنـگ مشــاوره :
معمولاً جوانها وقتی با مشکلی مواجه می شن، مایلند خودشان، مشکلاتشان را حل کنند، در حالی که همیشه قادر به این کار نیستند . در اینصورت فرد می تواند از افراد صاحبنظر کمک بگیردکه مسلماً پدر و مادر و یا افراد متخصص در امر مشاوره هستند. اگر چه فرهنگ مشاوره علمی در میان خانواده های ایرانی هنوز آن طور که شایسته است پذیرفته نشده، ولی همه ما باید برای آن اهمیت بسیاری قائل شویم.
مشــکلات اقتصــادی :
بیکاری و فقر از دیگر علل اعتیاد در بین جوانهاست، در حالی که اعتیاد نه تنها درمانی برای فقر و بیکاری نیست بلکه مشکلات بیشتری را ایجاد می کند.
دوستــان نـابـاب :
بیش از نیمی از معتادان کشورمان اولین بار مصرف مواد مخدر را به تعارف دوستانشان آغاز کردن. این رو هم بدونین که همیشه دوستان ناباب نیستن که مواد تعارف میکنن، شاید دوست شما خودش آگاهی نداشته باشه و از شما بخواد که مواد رو با هم تجربه کنین. شما چکار می کنید؟
« چون مـواد هسـت پـس مصـرف کنـم » فقـط يـک بهـانه است.
اوقــات فراغـت و فعـاليتـهای جايـگزيـن:
آیا در زندگیت برنامه ریزی داری؟ اوقات بیکاری ات را چطور می گذرونی؟ اگر برای زندگیت،
برای اوقات کاری و اوقات بیکاری ات برنامه نداری، مواظب باش چون این خودش یک زنگ
خطره. به چیزهایی که علاقه داری فکرکن، استعداد های خودت را بشناس و سعی کن زندگیت را، با چیزهایی که تو را سرگرم می کنند و دوستشون داری، پر کنی. مثلاً عده ای از بچه ها به ورزش روی می یارن، عده ای دیگر مطالعه در کتابخانه ها و فرهنگسراها را ترجیح می دن، بعضی از

جوانها به کارهای هنری مثل تئاتر، موسیقی و . . . می پردازن و یا به کلاسهای مختلف می رن، تو چکار می کنی؟ پرداختن به کوه نوردی، شنا، اردو، مسابقات فرهنگی، ورزشی و مطالعه می تونه تو را از خطر حفظ کنه.
« خيلی خوبه که برای هر روزمان، يک برنامه مشخص داشته باشيم و آن را همان روز انجام بدهيم. »

منـابع :
مجموعه مهارتهای زندگی – فصل 9 – چگونه می توان مراقب سلامت خود بود. صفحات 236 الی 240 راهنمای آموزش مهارت زندگی – انتشارات صندوق کودکان سازمان ملل متحد ( یونیسیف )
نويـسنده و مؤلـف: ابوالقاسم ریاحی
مـأخذ : ماهنامه ژرفای تربیت- شماره 27

پيـشگيـــری از اعتيـــاد

- مقـدمه
- هـدف از پيـشگيـری
- پيـشگيـری در پزشکـی
- پيـشگيـری از اعتيـاد
- سطـوح پيـشگيـری
- ارزش سطـح بنـدی اقـدام هـای پيـشگيـری
- جمعيـت هـدف
- نحـوه انتخـاب گـروه هـدف
- روشهـای اجرائـی در پيـشگيـری
- مکانهـای ارائـه آمـوزش و اطـلاع رسانـی
- استفـاده از روشهـای جايـگزينـی در جهـت تغيـير شرايـط محيـط کـار

مقدمـه
تجربیات سالهای گذشته در ایران وجهان در رابطه با تولید و عرضه مواد مخدر و همچنین درمان معتادان نشانگر این است که این نوع مبارزه همه جانبه بوده و نتایج حاصل از آن اثر بخشی لازم را ندارد.
لذا برخورد با معضل اعتیاد باید فراگیر باشد به نحوی که این تلاشها علاوه بر مبارزه با تولید و عرضه بر پیشگیری متمرکز گردد.
لذا با توجه به خلاء موجود در زمینه پیشگیری و وجود دیدگاهی جامع در برخورد با معضل اعتیاد نیست به ترجمه کتاب پیشگیری و کنترل اعتیاد تألیف M.GRANT M.GOSSOP اقدام نمودم که مقاله حاضر چکیده بخشی از کتاب مذکور است امیدوارم که مورد استفاده سیاستگزاران و دست اندرکاران امر مبارزه با مواد مخدر قرار گیرد.
به طور کلی مفهوم اقدام های مداخله ای به منظور پیشگیری در نتیجه پیشرفت علم پزشکی گسترش یافت و کشف عوامل بیماری زا، واکسیناسیون و آموزش، همگی نمونه هایی از موفقیت علم پزشکی در پیشگیری از بیماریهای می باشند.

هـدف از پيـشگيـری :
در رابطه با سوء استفاده از داروها و مواد یا موضوع اعتیاد، هدف از پیشگیری این است که جمعیت هدف به هیچ وجه از داروهای اعتیادآور استفاده نکند و خود را در معرض خطرارت ناشی از اعتیاد و آسیب های ناشی از آن قرار نداده و مانع از بروز آسیب های اجتماعی پیامد آن گردد. به علاوه هدف دیگر پیشگیری می تواند کنترل عوارض وحشتناک مربوط به اعتیاد باشد.
پيـشگيـری در پـزشـکی :
مهمترین موفقیت بشر در پیشگیری حاصل تجربه ارزشمندی است که از کنترل بیماری های عفونی به دست آمده است، به نحوی که این اصل موجب کاهش مرگ و میر میلیونها انسان در جهان شده است. در پیشگیری از بیماریهای عفونی مهمترین راهبردی که باعث موفقیت گردید این بود که برای کنترل این بیماریها سه هدف جداگانه در نظر گرفته شد که این سه هدف شامل عامل بیماری زا ( ميکروب )، میزبان ( فرد بيمار ) و محیط ( شرايط محيطی ) می باشند. دز این روش برای ایجاد بیماری و گسترش آن فقط عامل بیماری زا ( ميکروب ) کافی نیست و لازمه شیوع بیماریها وجود میزبان ( فرد بيمار ) و شرایط محیطی مناسب لازم است. لذا این حقیقت مورد توجه همه پزشکان قرار گرفت که برای برخورد با بیماری ریشه کن کردن آن تنها برخورد با عامل بیماری زا کافی نبوده و باید آسیب پذیری افراد را کاهش داد. همچنین شرایط محیطی را به نحوی تغییر داد که امکان گسترش نداشته باشد و از افرادی به فرد دیگر منتقل نگردد.
پيـشگيـری از اعتيـاد :
موفقیت الگوی پیشگیری از بیماریهای عفونی بسیاری از دانشمندان علوم رفتاری و اجتماعی را بر آن داشت که امکان استفاده از الگوی بالا در معضلات اجتماعی – روانی را بررسی کنند. هر چند که پیچیدگی موضوع در اینگونه معضلات بیشتر است.
یکی از معضلات اجتماعی – روانی موجود، مربوط به مواد مخدر است. بر اساس این الگو تنها برخورد با عامل بیماری زا ( توليد و توزيع مواد مخدر ) کافی نیست و لازم است که میزبان (افراد در معرض اعتياد ) نیز واکسینه شده و شرایط محیطی (اقتصادی، سياسی ، فرهنگی و اجتماعی ) نیز به گونه ای تغییر یافته تا امکان بروز اعتیاد منتفی گردد. هر چند که برنامه ریزی برای هدفهای

سه گانه، عامل بیماری زا، میزبان و محیط در اعتیاد بسیار پیچیده تر از الگوی پزشکی است.
در الگوی اجتماعی – روانی کنترل اعتیاد عوامل گسترده ای شامل وضعیت قوانین مربوط به اعتیاد، منابع تولید مواد، میزبان دسترسی، هزینه مواد، میزبان پذیرش مصرف مواد در جامعه، عادات سنتی و بومی، عوامل اقتصادی و فرهنگی و موارد دیگری نقش دارند و از طرفی میزبان با فرد بیمار به صورت فعالانه اقدام به دریافت مواد می نماید.
سطــوح پيـشگيـری :
1- پيـشگيــری اوليـــه : آن دسته از سیاستها و برنامه هایی که در راستای جلوگیری از وقوع بروز مشکلات طراحی می شوند را پیشگیری اولیه می نامند. از نمونه های موفق پیشگیری اولیه، استفاده از واکسیناسیون بر علیه بیماری آبله و فلج اطفال را می توان نام برد.
برای موفقیت در پیشگیری اولیه باید ساز و کارهای ایجاد کننده بیماری و عوامل خطر ساز را شناخت و با روشهای مؤثر نسبت به کنترل آنها اقدام نمود البته در پیشگیری اولیه اگر امکان شناخت علمی عوامل ایجاد کننده اعتیاد وجود نداشته باشد، ولی می توان با شناخت برخی از عوامل مهم حرکت را شروع کرد.

برای انجام پیشگیری اولیه باید با استفاده از روشهای سه گانه حذف بیماری زا ( مواد مخدر ) کنترل شرایط محیطی ( شرايط سياسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ) و تقویت مقاومت در میزبان ( فرد معتاد ) اقدام نمود که انتخاب شیوه های مناسب بستگی کامل به واقعیتهای موجود جامعه دارد. آموزش و اطلاع رسانی به جامعه یکی از مهمترین اقدام های به منظور تغییر اعتقاد و نگرش مردم نسبت به مواد مخدر است.

2- پيـشگيـری ثـانويـه : هدف از انجام پیشگیری ثانویه این است که میزان شیوع مشکل و
بیماری را در جامعه کاهش داد و از طرفی نسبت به تشخیص و درمان معتادان اقدام نمود. هدف از
انجام پیشگیری سطح دوم این است که میزان آسیب وارده به فرد یا جامعه تا اندازه امکان محدود شود. برای رسیدن به موفقیت در مرحله دوم باید با ساز و کارهایی نسبت به شناسایی افراد معتاد اقدام نموده و به درمان مناسب کم هزینه و سهل الوصول آنان اقدام کرد.
3-پيــشگيـری ثالثـه : هدف از انجام سطح سوم پیشگیری آن است که بتوان به تأمین، حفظ و ارتقای فعالیت معتاد و نوتوانی او دست پیدا کرد. ایجاد شبکه حمایتی از افراد معتاد درمان شده، سازمان دهی برنامه های گسترده و مؤثر پیشگیری این افراد، جلوگیری از ایجاد اثرات منفی ناشی از محل نگهداری از معتادان، جلوگیری از بر چسب خوردن افراد معتاد در جامعه و سرانجام سازماندهی امکانات و بازتوانی شغلی این افراد در این مرحله لازم است. در حقیقت در این مرحله به افرادی که ترک اعتیاد کرده اند کمک می شود تا به اعتیاد باز نگردند.
ارزش سطـح بنـدی اقـدام های پيـشگيـری :
سطح بندی اقدام های پیشگیری در سه سطح اولیه، ثانویه و ثالثه بسیار مفید است. این امر می تواند باعث سهولت در انتخاب اهداف، تقسیم کار صحیح و در نهایت تعریف جمعیت هدف در سطح گردد، هر چند که گاهی تقسیم بندی و برقراری مرز مطلق بین این سه سطح عملی نیست. به طور مثال مهمترین سیاستها در پیشگیری اولیه، آموزش و اطلاع رسانی به جامعه است که هرچند جمعیت هدف در پیشگیری اولیه افراد غیر معتاد هستند، اما بر جمعیت هدف سطح دوم یعنی معتادان نیز اثر مثبت دارد.

برخی از نویسندگان برای تفکیک سطوح پیشگیری میزان مداخله ای هر برنامه را در زمینه مصرف دارو توسط جمعیت هدف مبنا قرار داده اند. بر طبق این تقسیم بندی، اقدام های پیشگیری اولیه معمولاً آن دسته از اقدام هایی هستند که جمعیت هدف آن افراد غیر معتاد بوده و یا افرادی که گهگاه و موردی از مواد استفاده می کنند. همچنین جمعیت هدف در سطح پیشگیری اولیه گروهها هستند و برای تک تک افراد به طور فردی برنامه ریزی انجام نمی گیرد.
در پیشگیری سطح دوم فن آوری مناسب در مورد کسانی به کار گرفته می شود که بطور پیوسته و با مقدار زیاد از مواد استفاده می کنند. در حالی که در پیشگیری سطح سوم، جمعیت هدف افرادی است که مورد درمان قرار گرفته و نیاز به باز توانی دارند.
نکته مهم این است که همه اقدام ها در سطوح سه گانه باید هماهنگ و با وحدت مدیریت انجام شود. لذا باید تلاش نمود تا کلیه اقدام های شامل پیشگیری، درمان و نوتوانی همسو شده تا بهره وری افزایش یابد. زیرا سطوح سه گانه پیشگیری بر ضد اعتیاد با یکدیگر ارتباط قطعی داشته و غیر قابل تفکیک می باشد.
جمعيـت هـدف :
اجرای پیشگیری صحیح، طراحی برنامه و ارائه الگوی اجرایی نیازمند تعریف مشخص از جمعیت هدف می باشد. استفاده بجا و استفاده نابجا از داروهای روان گردان بر اساس تغییرات مختلف در جنس، گروه سنی، سطح اقتصادی، شغل، اعتقادات مذهبی، محل سکونت، وضعیت فرهنگی و نژادی جامعه و در نهایت، سایر خصوصیات اجتماعی و دموگرافیک جامعه تفاوت خواهد داشت. به طور مثال ممکن است در یک برنامه پیشگیری از اعتیاد جمعیت هدف، جوانان ساکن در منطقه الف باشند.

در برخی موارد نمی توان پیشگیری را تنها به یک گروه جمعیتی خاص محدود کرد بلکه تمام جامعه را باید زیر پوشش اقدام ها قرار داد که به عنوان نمونه ارائه برنامه ها از طریق رسانه های ملی و گروهی را می توان نام برد.
نحـوه انتخـاب گـروه هـدف :
اعضای گروه هدف بر اساس دو اصل انتخاب می شوند. اصل اول اینکه جمعیت هدف تا چه اندازه در معرض خطر ابتلا به اعتیاد هستند و اصل دوم اینکه در صورت اعتیاد گروه هدف، تا چه اندازه عوارض ناشی از اعتیاد در گروه مذکور گسترده و مخرب است. برنامه های پیشگیری اولیه می تواند بر جمعیتهایی معطوف شود که در برخی از زمینه های خاص مثل ژنتیکی، بیولوژیکی، اجتماعی، فرهنگی، شغلی در معرض خطر باشند. علاوه بر این، گاه ممکن است برنامه پیشگیری گروههای خاصی را نه به دلیل اینکه در معرض خطر اعتیاد هستند، به عنوان جمعیت هدف قرار دهد بلکه به این دلیل که گروه هدف در صورت ابتلا باعث شیوع گسترده معضل اعتیاد می شوند، انتخاب نمود. به عنوان مثال کارکنان صنایع داروسازی و تولید کنندگان و توزیع کنندگان دارو از جمله گروههای هدف هستند.
از طرفی برخی گروها در صورت اعتیاد نه تنها سلامت خود را در معرض خطر قرار می دهد، بلکه اعتیاد آنها، سلامت دیگران را به خطر می اندازد که از این جمعیت به عنوان نمونه می توان مادر باردار، خلبان خطوط هوایی، رانندگان اتوبوس، مسئولان آموزشی و آموزگاران را نام برد.
روشـهای اجـرائی در پيـشگيـری :
روشهای اجرایی برای پیشگیری در جهان عمدتاً بر عامل بیماری زا ( مواد مخدر ) و تا اندازه ای محیط متمرکز است و متأسفانه به عامل میزبان (جمعيت در معرض خطر) کمتر توجه می شود. روشهای پیشگیری بسیار متنوع هستند که در ادامه به مواردی از آنها اشاره می شود:

الف ) کنتـرل توليـد و توزيـع:
تقریباً در اکثر کشورها اقدام های گسترده ای در کنترل تولید و توزیع مواد مخدر به منظور کاهش دسترسی به مواد انجام می شود. عمدتاً اقدام هایی در این زمینه قانونگذاری به وسیله دولتها و رعایت کنوانسینهای بین المللی است و برای اجرای قوانین، سازمانهای اجرایی متعددی طراحی شده اند تا از قوانین حمایت و موجبات اجرای آنرا فراهم آورند. بسیاری دولتها این حرکت را بهترین پاسخ دولت ها از جهت اقدام های پیشگیری از اعتیاد می دانند.

ممانعت از تولید و عرضه داروها یک اقدام پیشگیرانه قابل توجه می باشد. هر چند که انجام این کار به علت تعدد منابع تهیه، مراکز کشت و تولید غیر قانونی، مراکز تولید قانونی مثل کارخانه های داروسازی تولید کننده داروهای روان گردان و وجود آزمایشگاههای زیر زمینی بسیار پیچیده و مشکل است.
ب ) اقـدام ها در جهـت کـاهش مصـرف و تمـرکز بـر عـامـل ميـزبان :
آمــوزش : روشهای آموزشی علاوه بر آموزش افراد در زمینه مشکلات ناشی از مصرف داروها باید بر اصلاح برخی از کمبودهای شخصی و عوامل زمینه ساز اعتیاد تأکید داشته باشد تا بدین وسیله بتوان کمبودها را در افراد بر طرف نموده تمایل به استفاده از داروها را کاهش داد. عمده موضوعات مطرح شده در این روش عبارتند از ایجاد اعتماد به نفس در افراد، مشخص کردن و تعریف نمودن ارزشهای انسانی و شخصیتی برای افراد، ایجاد قدرت تصمیم گیری، آموزش مهارتهای مربوط به قدرت تطابق با محیط و کاهش اضطراب، آموزش مهارتهای مربوط به حل مشکل، آموزش مهارتهای مربوط به ایجاد روابط سالم با دیگران و در نهایت آموزش شناخت فشارهای اجتماعی و نحوه پاسخگویی به این قبیل فشارها.
مکانـهای ارائـه آمـوزش و اطـلاع رسـانی:
آمـوزش در مـدارس : کلاس درس یک محیط مناسب برای ایجاد ارتباط میان افراد جوان بوده و از بسیاری جهات محیطی مناسب برای ارائه اطلاعات است. در این ارتباط لازم است علاوه بر تعلیم آموزگاران مدارس از روشهای آموزشی استاندارد و مناسب استفاده نمود. همچنین استفاده از افرادی که در گذشته معتاد بوده و اکنون ترک اعتیاد کرده اند و یا افرادی که برای دانش آموزان در حکم الگو هستند ( مثل قهرمانان ورزشی ) دارای اثر بخشی بیشتری می باشد.
آمـوزش در محيط کـار : علاوه بر مدارس، محیط کار نیز فضای مناسبی برای ایجاد ارتباط با عده قابل توجهی از افراد بزرگسال است. البته محیط کار در حقیقت محیط بزرگی است که حتی مراکز نظامی و فنی حرفه ای را هم شامل می شود. در این مراکز می توان از شیوه های مختلفی مثل استفاده از پوسترها، بروشورها، نمایش فیلم، ارائه اطلاعات با سیستم پستی، برگزاری سخنرانی، سمینارها، کارگاهها و بحث در گروههای کوچک استفاده نمود. بدون شک محتوای برنامه های آموزشی چه در مدارس و چه در محیط کار علاوه بر افزایش میزان دانش و اطالاعات در مورد اعتیادآور و خطرات ناشی از آن می تواند در رابطه با عوامل خطر ساز، ارائه الگوی زندگی مثبت و مفید و تقویت مهارتهای مواجه با استرس و فشارهای زندگی نیز مؤثر باشد.

آمـوزش در خـانه و جـامعه : بر خلاف برنامه های آموزشی در کلاس و محیط کار، مخاطبان در جامعه و خانه مجبور به حضور در برنامه های آموزشی نیستند و لذا باید با اقدامهای ویژه ای مشارکت عمومی جامعه و خانواده ها را جلب کرد. به عنوان مثال می توان به صورت مکاتبه ای و به طور پیوسته اطلاعات لازم در مورد مواد اعتیادآور، نحوه شناخت و برخورد با معتاد و علایم اعتیاد را به پدر و مادر، مراکز مذهبی و مساجد، باشگاههای ورزشی و جلسات اولیاء و مربیان در مدارس ارائه کرد. به ویژه در صورت سازماندهی گروههای داوطلب این اقدام ها مؤثرتر خواهد بود. به نحوی که امروزه نقش گروههای داوطلب در مبارزه با اعتیاد به ویژه سازمانهای جوان، از خانواده ها بیشتر است. در برخی کشورها در مواردی که جوانان نیاز به گواهینامه های خاص مثل گواهینامه رانندگی دارند، صدور گواهینامه را منوط به گذراندن دوره آموزشی مربوط به اعتیاد کرده اند.
آمـوزش از طـريق رسـانـه ها : استفاده از رسانه ها این امکان را فراهم می آورد تا بتوان به افرادی دسترسی پیدا کرد که دسترسی به آنها با سایر روشها ممکن نیست.

این روش دارای بیشترین هزینه اثر بخشی است و هیچ روشی قادر نیست تا این اندازه مخاطب داشته باشد. هر چند که نقطه ضعف آن است که پیامها عمدتاً یکطرفه و از طرف گوینده ارسال می شود و امکان ارتباط دو طرفه بین گوینده و شنونده وجود ندارد. لذا این روش قادر به افزایش دانش مخاطبان شده ولی توانایی آن در ایجاد تغییرات در رفتار و نگرش مخاطبان در مورد مواد اعتیادآور جای تردید است. به هر حال نتایج خوبی در زمینه مبارزه با مصرف سیگار در بسیاری از کشورها مشاهده شده است. لازم است جهت اثر بخشی هر چه بیشتر ارسال پیام، از طریق رسانه ها به ویژه صدا و سیما مواردی از قبیل شناخت مخاطبان، عدم تبلیغات بیش از اندازه، تنوع در برنامه ها و استفاده از افراد الگو اعم از شخصیتهای علمی، مذهبی، ورزشی و سینمایی را رعایت نمود.

استفـاده از روشهـای جايگزينـی در جهـت تغييـر شرايـط محيط کـار :
در این روش آن گروه از رفتارها و شرایط اجتماعی که در تضاد با مصرف مواد اعتیادآور هستند، مورد حمایت قرار می گیرند. به عنوان نمونه راه اندازی یک مرکز ورزشی و تفریحی برای پر کردن اوقات فراغت در مناطق آسیب پذیر، سازمان دهی مسابقات ورزشی در مدارس آسیب دیده و با ایجاد الگوهای شغلی و فرصتهای اجتماعی برای افرادی که ترک تحصیل کرده اند را می توان نام برد.
علاوه بر این با استفاده از برنامه های گسترده توسعه اجتماعی، پروژه های بزرگ عمرانی، توسعه و دسترسی همگان به امکانات آموزشی و اجباری کردن تحصیلات عمومی و افزایش دسترسی به مراقبتهای بهداشتی می توان اقدام های مؤثری را برای پیشگیری از اعتیاد تدارک دید و در نهایت در بسیاری از موارد ارائه الگوهای جدید در زندگی و توسعه در زمینه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی به ویژه افزایش اشتغال قادر به تغییر شرایط عامل محیط و پیشگیری از اعتیاد هستند.
امید است مدیران و دست اندرکاران امر مبارزه با اعتیاد با نگرشی فراگیر و با تمرکز بیشتر بر پیشگیری از اعتیاد به ویژه پیشگیری از مصرف، جوانان کشور را مقابله با این خطر بزرگ ایمن نمایند.

عنـوان مقــاله : پیشگیری از اعتیاد
نويــسنده و مؤلـف : دکتر حمیدرضا جمشیدی
مــأخذ : مجموعه مقالات برگزیده همایش بین المللی علمی – کاربردی جنبه های مختلف سیاست جنایی در قبال مواد مخدر ( جلد سوم ). تهران : روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران – 1379

ايــدز و هپــاتيـت، دو بيـــماری عفــونی خطـرنـاک و شايــع بيـن معتادين و زندانيـان

- اعتيــاد در ايــران
- ايـــدز
- هپـــاتيـت
- زنـــدان
- اقدامــات صحيـــح
- استــراتژيـهای کــاهش آسيــب
- خلاصـــه

اعتیاد، سالها تنها به عنوان یک « جرم » شناخته می شده و فرد معتاد را صرفاً یک «مجرم» می شناختند. تحقیقات جامعی که به ویژه در دانشگاه «يل » انجام گرفت بروز تغییرات شیمیایی و حتی، فیزیکی در بافت مغز افراد معتاد را به اثبات رساند و کارشناسان، امروزه اعتیاد را یک بیماری مزمن و عود کننده می شناسند که به صورت حمله های متناوب « احساس نياز » و « مصرف » ماده مخدر تظاهر می یابد. متأسفانه به نظر می رسد که در برخورد با معضلات و مشکلاتی که اهمیتی به مراتب کمتر از اعتیاد دارند منطقی تر برخورد می شود.

عذر یک فرد سیگاری که با قیافه حق به جانب ادعا می کند که « مجبور است » سیگار بکشد؛ به راحتی پذیرفته می شود و خیلی مؤدبانه از او می خواهند که در محل مجزایی به استعمال دخانیات مشغول شود. این در حالی است که نگاه صرفاً مجرمانه به شخص معتاد، از او تنها و تنها انتظار «ترک » و آن هم « خيلی فوری » دارد. دکتر آلن لشنر «LAN LESHNER » دبیر انستیتو ملی مبارزه با مواد مخدر معتقد است که هیچ نیازی در انسان، قوی تر و شدیدتر از احساس نیاز یک معتاد به مصرف مواد مخدر نیست.
اعتيــاد در ايــران

کشور اسلامی ایران به علت قرار داشتن در شاهراه ترانزیت مواد مخدر و نیز جایگاه نسبتاً موجه مصرف تریاک در فرهنگ ایرانی، همواره با خطر و عوارض اجتماعی روبرو بوده است.