بخشی از مقاله
مقدمه
سال ها است که معضل اعتیاد در سطح جامعه شدیداً اذهان عمومی را به خود مشغول کرده است. متأسفانه در سال هاي اخیر این مشکل تا حدي به محیط هاي آموزشی و دانشگاهی کشیده شده است. زرانی و وقار - 1985 - نیمرخ مصرف مواد در یک جامعه ي دانشجویی شامل کلیه ي دانشجویان مصرف کننده مواد مخدر که اطلاعات آن ها در واحدهاي درون دانشگاهی مانند مراکز مشاوره، حراست و مراکز مشاوره و برون دانشگاهی مانند زندان ها و غیره را ترسیم کرده اند.
نتایج نشان داد از لحاظ جنسیت مردان - %94,9 - نسبت به زنان - %5,1 - ، به لحاظ وضعیت تأهل، مجردها - %93,1 - نسبت به متأهل ها - %6,8 - ، از لحاظ وضعیت سکونت دانشجویان بومی - %75 - نسبت به دانشجویان غیربومی - %25 - و از لحاظ گروه آموزشی، گروه علوم انسانی - %37,7 - و فنی مهندسی - %25 - نسبت به سایر گروه ها بیشترین میزان مصرف را دارا بودند. هم چنین میزان شیوع مواد بر اساس نوع ماده مصرفی نشان می دهد تریاك - %59,3 - ، الکل - %19,4 - ، حشیش - %5,5 - و هروئین - %3,8 - به ترتیب بیشترین مصرف را داشته اند. در پژوهشی که بر روي 44000 نفر دانشجویان ورودي جدید 1383-84 صورت گرفت، گزارش شد که %6,2 از این دانشجویان از قرص هاي خواب آور استفاده می کنند و %1,5 درجه اي از کشیدن سیگار و %4,8 درجه اي از کشیدن قلیان را گزارش کرده بودند. مطالعات متعددي به بررسی نرخ شیوع مواد مخدر در دانشجویان جهان پرداخته اند.
رحمتی - 1385 - در مطالعه اي نگرش دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان را بررسی کرده و گزارش نمود بین نگرش دانشجویان دختر و پسر در مورد مواد مخدر تفاوت وجود دارد. هم چنین بین دانشجویان رشته هاي مختلف تفاوت معنادار دیده شد. سوء مصرف مواد با عوامل دیگري مانند سلامت روان و میزان استرس همبستگی دارد و این عوامل به نوبه ي خود با متغیرهاي دموگرافیک ارتباط دارند. کافی، بوالهري و پیروي - 1373 - در یک مطالعه بر روي دانشجویان ورودي 72-73 گزارش کردند که در بدو ورود به دانشگاه از نظر سلامت روانی بین دانشجویان تهرانی و شهرستانی با توجه به عواملی مانند جنسیت، دانشکده و نوع سهمیه قبول شدگان تفاوت معناداري وجود ندارد.
نوربالا و همکاران - 1378 - گزارش کردند بین میزان شیوع اختلالات روانی و متغیر سن ارتباط وجود دارد. تنسلا و میچل - 1998 - نشان دادند زنان نسبت به مردان اضطراب و افسردگی بیشتري تجربه می کنند. مجموع تحقیقات فوق نشان میدهد که بین خصوصیات دموگرافیک دانشجویان و مشکلات روانی و اجتماعی که با آنها روبه رو می شوند ارتباط وجود دارد. با توجه به اینکه هر گونه برنامه پیشگیرانه مستلزم در نظر گرفتن عوامل مختلفی است که در شروع و استمرار یک مشکل دخالت دارند در این پژوهش به بررسی رابطه خصوصیات دموگرافیک و آسیب پذیري در برابر سوء مصرف مواد در دانشجویان ورودي جدید سل 1386-87 می پردازیم. نریمانی - 1379 - نشان داد از نظر میزان افسردگی بین دانشجویان شاهد و غیر شاهد تفاوت معناداري وجود دارد. ایرانپور و همکاران - 1380 - از لحاظ سلامت روانی بین دانشجویان مجرد و متأهل تفاوتی نیافتند.
روش
در این پژوهش کلیه دانشجویان ورودي سال 1386 - شامل 2363 نفر - مورد مطالعه قرار گرفتند. به کلیه ي آزمودنی ها پرسش نامه ي محقق ساخته ي پورشریفی - 1383 - داده شد. در این پژوهش کلیه ي سؤالاتی که آسیب پذیري در برابر سوء مصرف مواد را می سنجید، نمره گذاري شد. در این پرسش نامه مقیاس احتمال مصرف مواد به استناد پیشینه مرتبط با عوامل خطر سوء مصرف مواد تدوین شده است.
در این پرسش نامه هم چنین خصوصیات دموگرافیک شامل جنس، وضعیت تأهل، سهمیه پذیرفته شدن در دانشگاه، دانشکده، محل سکونت، رشته ي تحصیلی در دبیرستان، سابقه ي بیماري روانی، سطح سواد پدر و مادر، و وضعیت اقتصادي خانواده در تجزیه و تحلیل اطلاعات مورد استفاده قرار گرفت. براي تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع آوري شده از روش هاي آماري توصیفی، آزمون تی مستقل و ANOVA استفاده شد.
یافته ها
جدول شماره ي 1 مقایسه دانشجویان دختر و پسر و هم چنین دانشجویان مجرد و متأهل را از نظر احتمال سوء مصرف مواد مخدر نشان می دهد. همان طور که مشاهده می شود دانشجویان پسر به طور معناداري - ٠٠١/٠ - P< بیش از دانشجویان دختر در معرض سوء مصرف مواد مخدر قرار دارند، اما تفاوت بین دانشجویان مجرد و متأهل معنادار نیست. دانشجویانی که در کنار خانواده زندگی می کنند، کمتر از سایر دانشجویان در معرض استفاده احتمالی از مواد مخدر قرار دارند و در مقابل دانشجویانی که با دوستان یا به تنهایی در منزل شخصی زتدگی می کنند، بیش از سایر دانشجویان احتمال دارد مواد مخدر مصرف نمایند.
هم چنین دانشجویانی که در خوابگاه ها زندگی می کنند، بیش از دانشجویانی که در کنار خانواده زندگی می کنند احتمال دارد مواد مخدر مصرف کنند. آزمون تعقیبی شفه نشان داد به جزء تفاوت دانشجویانی که شخصی- با دوستان و شخصی- تنها زندگی می کنند، سایر تفاوت ها بین گروه ها معنادار - ٠٠١/٠ - P< بود. جدول شماره ي 3 مقایسه میانگین هاي نمرات دانشجویان در مورد احتمال مصرف مواد با توجه به نوع پذیرش با استفاده از ANOVA را نشان می دهد. پایین ترین میانگین ها به ترتیب متعلق به دانشجویان پذیرفته شده ي شاهد، منطقه اي و ایثارگر است و بالاترین میانگین متعلق به سایرین است. آزمون ANOVA نشان داد که تفاوت گروه ها معنادار - ٠١/٠ - P< است، اما آزمون تعقیبی شفه نشان داد فقط تفاوت دانشجویان موسوم به »سایر« گروه ها در مقایسه با دانشجویان منطقه اي معنادار - ٠١/٠ - P< است.
