بخشی از مقاله
بررسی علل وقوع بلایا وحوادث طبیعی از دیدگاه قرآن و احادیث
چکیده
بلایا و امتحانات الهی مانند پدیده مرگ که امري طبیعی و همگانی است از اجزاء لاینفک زندگی می باشد .اماز نگاه قرآن هر حادثه و مشکلی میتواند آزمایش و فرصتی براي به خود آمدن و شناخت واقعیت و حقایق زندگی باشد و در این میان فرد حادثه دیده باید مصیبت وارده را با مسایل دینی مرتبط ببیند که این مهم ، لازمه تغییر باورها و نگرشهاي نادرست مردم از بلایا و مصیبتها و آموزش مقابله دینی با اینگونه حوادث می باشد . آیات قرآن کریم، در این زمینه ظرفیت فوق العاده اي براي ایجاد توازن و تعادل در جهت گیري بیرونی و درونی دینی مصیبت زدگان دارد که می تواند فرد را از گرایش افراطی بیرونی و یا فشار وسواس گونه درونی دور کند و راهبردي موثر براي حفظ نیروي »خود « براي کنار آمدن با حوادث غیرمترقبه ارایه دهد. بنا براین فرهنگ سازي دینی براي مقابله با سوانح و حوادث طبیعی باید از سنین کودکی آغاز شود تا بتوان در سایر سطوح جامعه آن را تعمیم داد. علت اینکه هنوز آنطور که باید توفیق لازم براي نهادینه سازي جهت آمادگی و مقابله با حوادث طبیعی در جامعه ایجاد نشده این است که آموزشها از سنین پایین آغاز نمی شود . زیرا خسارات و شوك روحی جبران ناپذیر زلزله به مراتب بیشتر از خسارات مالی آن است و تنها مهمترین ابزار در مقابل زلزله ، تقویت ایمان و اعتقاد حقیقی به مرگ و معاد و امتحانات الهی میباشد. یکی از این بلایاي طبیعی زلزله است که آیتی از آیات الهی است تا ما را بیشتر به تفکر و تدبر وادارد که البته حکمت خداوند از بروز اینگونه حوادث خود مبحثی جداگانه است، کسی چه می داند هر حادثهاي مانند زلزله و سیل و دیگر حوادث طبیعی یا به قصد امتحان است یا به قصد مجازات و یا عبرتی دیگر براي ماست که فقط خداوند قادر حکیم از آن آگاه و مطلع است. بنا براین استفاده از عبارت بلا براي پدیده هایی از جمله زلزله ، سیل وامثال آن که عامل تهدید کننده در حیات بشري تلقی می شود مناسب نمی باشد . بلکه انسان میتواند با هوشمندي و باتمسک به رهنمودهاي ارزشمند قرآن کریم ،ایمان واقعی به خداوند ، انجام اعمال شایسته و امر به معروف و نهی از منکر، بسیاري از وقایع را که گاه بلیه به نظر می رسند به رحمت مبدل کند و مانع از ورود خسارات وآسیب به جان ومال خویش گردد و یا حداقل از میزان خسارات وارده بکاهد. بنابراین نویسنده در این پژوهش چند صفحه اي ، علل وقوع بلایاي طبیعی را از دیدگاه قرآن کریم و ائمه معصومین ( ع ) بررسی نموده و راهکارهایی براي کسب سکون و آرامش در چنین مواقع حساسی ارائه خواهد نمود .
حوادثواژگان کلیدي: الهیغیرمترقبه – امتحان - شوك روحی - روشهاي حمایتی دینی و صبر .
مقدمه
وقوع حوادث غیرمترقبه از جمله زلزله که پیش بینی دقیق آن میسر نیست ، مهمترین دغدغه و نگرانی زندگی بشر به خصوص مردم کشورهاي در حال توسعه می باشد. یکی از مهمترین برنامه هاي کاهش وحشت و نگرانی حاصل از اینگونه حوادث ، آموزش هاي مقابله با حوادث قبل از وقوع آن و حمایتهاي دینی بعد از آن می باشد.
براي انجام یک حمایت دینی خوب در حوادث و بلایاي غیرمترقبه از جمله زلزله لازم است با توجه سن و جنسیت افراد از عقاید و نگرشها و ظرفیت دینی آنها آگاه شده و در مراحل بعدي با افراد تحت حمایت صحبتارایه شود و با برنامه هاي گروهی ، همبستگی دینی آنها تقویت شود .
آموزش مقابله دینی و تغییر باورها و نگرشهاي نادرست مردم از بلایا و مصیبتها و حمایت دینی از آنها کاري تخصصی است. متخصصین این امور مانند عالمان دینی و روانشناسان متعهد براي ارایه خدمات خود نیاز به آمادگی ذهنی براي مقابله با چنین اتفاقات بزرگی را دارند تا بتوانند راهکار هاي مفید و موثري داشته باشند و بیان کنند که علت اصلی بر هم خوردن نظام اصلی طبیعت و حادث شدن وقایع خانمان برانداز طبیعی ، چیزي جز گناه و معصیت خود انسانها واز یاد بردن خالق هستی و دل سپردن به امور دنیایی نیست که دراین زمان اذن و اراده خداوند بر این امر مقدر می گردد که ملت گنه کار را عذاب و به تعبیري دیگر از کرده خویش آگاه نماید . در واقع قادر متعال سوانح و بلایاي طبیعی را مشخصا آزمایش قلمداد می نماید تا بازماندگان این حوادث، با درس گرفتن از این وقایع و دست کشیدن از گناه وآلودگی ، مانع وقوع مجدد آنها شوند. با این وجود خداوند در زمان رخ دادن این وقایع باز هم بندگان هرچند گنه کار خویش را فراموش نمی نماید و آنان را به صبر و شکیبایی فرا می خواند و امداد و عنایات خود را از آنان دریغ نمی دارد. و با دعوت و بشارت آنان به صبر این امید را به آنها می دهد که خدایی هست هم نازل کننده عذاب و هم سرچشمه رحمت که بندگانش را در هیچ شرایطی تنها نمی گذارد .
اما اینگونه حوادث ناگوار را که بشر می تواند با علم و دانش خود ، از بروز بیشتر آسیب هاي آن جلوگیري نماید خود درسهاي الهی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادي، جغرافیایی و مدیریتی را نیز در پی دارد که لازم است به آنها توجـه نمائیم. در این مقالهاز سعی میشود یکی درسهاي معنوي حوادث ( عبرت ) از جمله زلزله مورد بررسی قرار گیرد.
حادثه زلزله از دیدگاه قرآنی
پس از زلزله هاي ویرانگر متعددي که درکشور رخ می دهد مهم ترین سوال عموم مردم ، این است که چرا یا چه عوامل و حکمتی باعث چنین حادثه دهشتناکی شد ؟
بهترین پاسخ آیات قرآن و روایات و ادعیه اینست که گناه باعث بلا ( فکیف اذا اصابتهم مصیبه بما قدمت ایدیهم : چگونه است زمانی که مصیبت و گرفتارى آنها را دریابد؛ براى آنچه دستان خودشان پیش فرستاده است/
نساء ، (62 و بلا، مایه تذکر و تذکر و هشداري مایه توبه و بازگشت بسوي خداست . در واقع بلا جراحی تلخی از طرف خداي قهار است براي بهبود وضع جوامع گناه آلود . اما در مقابل فرهنگ اسلامی ، عوامل نجات از زلزله را ایمان ، تقوي ، اعتراف و استغفار براي گناهان و امر به معروف و نهی از منکر دانسته و بیان می فرماید که اگر جامعه اى راه ایمان را در پیش گیرد ، به جاى بلا، برکات بر آن نازل می گردد و درهاى انواع برکات بر روى این جامعه
پاك گشوده می شود:» و لو ان اهل القرى آمنوا لفتحنا علیهم برکات من السماء و الارض : و این که اگر اهل آبادى ها و شهرها ایمان بیاورند، حتما به رویشان برکت هایی از آسمان و زمین می گشاییم . ) « اعراف ، ( 96
ما مسلمانان هم معمولا حوادث و بلایاي طبیعی را معنادار می دانیم و آنها را یا به عنوان امتحان و آزمایش و یا به عنوان نتیجه اعمال و گناهان می پنداریم .
زلزله یکی از قدیمی ترین و طبیعی ترین حوادث دنیاست و شامل همه چه خوب و چه بد می شود و حتی یکی از آشکارترین نشانه هاي وقوع قیامت است که درسسوره زلزله، مزمل و حج به وقوع آن اشاره شده است:
»اذا زلزلت الارض زلزالها: هنگامی که زمین شدیدا به لرزه درآید. و »اخرجت الارض اثقالها : و زمین بارهاى سنگینش را خارج ساز د «. (آیات 1و 2سوره زلزله). یا آیه 14 سوره مزمل می فرماید »: یوم ترجف الارض و الجبال و کانت الجبال کثیبا مهیلا:« روزي که زمین و کوهها بلرزند و کوهها مانند تل ریگ از هم پاشیده شوند . « یا آیه 1
سوره مبارکه حج بر زلزله قیامت اشاره دارد: » یا ایها الناس اتقوا ربکم ان زلزله الساعه شیء عظیم :اي مردم از پروردگار خویش بترسید زلزله (قیامت) امر عظیمی است.«
اینک به نمونه هایی از آیات قرآن کریم در مورد علت اصلی وقوع حوادث اشاره می گردد :
خداوند در جایی از قرآن کریم به وقوع زلزله در اثر کفران نعمت قوم ثمود اشاره فرموده است:
» و به سوى (قوم) ثمود، برادرشان صالح را فرستادیم ،اى قوم من ! (تنها) خدا را بپرستید، که جز او، معبودى نیست ؛ دلیل روشنی از طرف پروردگارتان براى شما آمده این ناقه خدا شما را آیت و معجزیست او را به این حال خود واگذارید که در زمین خدا (از علفهاى بیابان) بخورد! و آن را آزار نرسانید، که عذاب دردناکی شما را خواهد گرفت!« (اعراف آیه ( 73
در تفسیر آیه شریفه آمده است : قوم ثمود در سرزمین حجر که بین عربستان وسوریه قرار داشت زندگی می کردند . قوم ثمود مردمی متمدن بودند که براى سکونت خود قصرها می ساختند و از کوهها با مهارت خاصی خانه می تراشیدند و دل کوهها را می تراشیدند . شغل آنان زراعت و احداث قنوات و غرس نخلها بوده و زندگی آسوده و خوشی داشتند.آنان کمتر از سیصدسال عمر نمی کردند و بعضی تا هزارسال هم عمرمی نمودند . متأسفانه بت پرستی در میان آنان مرسوم شد و خداوند تعالی براى هدایتشان صالح ( ع ) را در سن شانزده سالگی که از خانواد ه هاى اصیل و محترم خودشان بود و به عقل و علم در میانشان ممتاز و معرو ف بود را فرستاد . صالح تاسن صد وبیست سالگی در میا ن قومش مشغول هدایت بود ولی فقط افراد قلیلی به او پیوستند تا اینکه عذاب الهی بر قو م ثمود نازل
شد و آن مردم بت پرست به وسیله صیحه و زلزله و صاعقهشدند نابود . ( تفسیر نمونه ،1374ج ، 4 ، ص ( 218
* آیه 79 سوره نساء »: ما اصابک من حسنه فمن االله و ما اصابک من سیئه فمن نفسک و ارسلناك للناس رسولا
æ کفی باالله شهیدا : هر خیري که به تو رسد از جانب خداست و هر شري که به تو رسد از جانب خود توست و براي تو پیامبرانی فرستادیم و خدا شاهد و کافی است. «
*روى گردانی ها، نتیجه بعضی از اعمال قبلی و مقدمه مجازات الهی است ( فان تولوا فاعلم انما یرید االله ان یصیبهم ببعض ذنوبهم .... : هر گاه از حکم خدا روي برگرداندند بدان که خدا می خواهد آنها را به عقوبت بعض
گناهانشان گرفتار سازد .... ) (مائده ، ( 49
* وارثان زمین از کیفر گناه در امان نیستند ». اولم یهد للذین یرثون الارض من بعد اهلها ان لو نشاء اصبناهم بذنوبهم : آیا این مردم راکه بعد از اقوامی که همه مردند وارث زمین شدند خدا آگاه نفرموده که اگر ما بخواهیم به کیفر گناهانشان می رسانیم .... ) « اعراف ، (100
همچنین در آیه 53 سوره انفال اشاره شده است که: » ذلک بان االله لم یک مغیرا نعمه انعمها علی قوم حتی یغیروا ما بانفسهم وان االله سمیع علیم ؛ این کیفر سخت به سبب این است که خدا بر آن نیست که نعمتی را که به قومی عطا کرده به عذاب و نقمت تغییر دهد تا زمانی که آن قوم حال خود را ( از عقایدحقّه ، حالات پاك و اخلاق حسنه اى که دارند به کفر ، شرك ، عصیان و گناه ) تغییر دهند یقیناًو خدا شنوا و داناست. « آیه 117 سوره هود هم چنین می فرماید : » و ماکان ربک لیهلک القري بظلم و اهلها مصلحون؛ و پروردگارت بر آن نبوده است که شهرهایی را در حالی که مردمش درست کارند ، ظالمانه هلاك کند . «
در آیه 45 سوره یونس هم آمده است: » ان االله لا یظلم الناس شیئا و لکن الناس انفسهم یظلمون ؛ بدرستیکه خدا به مردم ظلم نمیکند بلکه خودشان به خود ظلم میکنند. «
از آیات فوق به روشنی می توان دریافت علت اصلی بر هم خوردن نظام اصلی طبیعت و حادث شدن وقایع خانمان برانداز طبیعی چیزي جز گناه و معصیت خود انسانها واز یاد بردن خالق هستی و دل سپردن به امور دنیایی نیست که دراین زمان اذن و اراده خداوند بر این امر حاکم می گردد که ملت گنه کار را عذاب و به تعبیري دیگر از کرده خویش آگاه نماید .چنانچه در سوره عصر صریحا به این نکته اشاره شده است که » انسان در خسارت و زیان است مگر اینکه به خدا ایمان آورد و کارهاي شایسته انجام دهد و دیگران را به راستی و درستی و صبر و شکیبایی سفارش نماید. « این خسران درحالی دامنگیر انسان می شود که از این آیات عظیم الهی که براستی روشنگر راه زندگی و نجات بخش او از تمامی خسارات و زیانهاي جانی و مالی است غفلت کند .
با این وجود خداوند متعال در زمان رخ دادن این وقایع باز بندگان هرچند گنه کار خویش را فراموش نمی نماید و آنان را به صبر و شکیبایی فرا می خواند : ولنبلونکم بشی من الخوف والجوع والنفس والثمرات وبشر الصابرین.الذین اذااصابتهم مصیبه قالوا انا الله وانا الیه راجعون : بی تردید شما را به چیزى اندك از ترس و گرسنگی و کاهش بخشی از اموال و کسان و محصولات ] نباتی یا ثمرات باغ زندگی از زن و فرزند [ آزمایش می کنیم . و صبرکنندگان را بشارت ده . همان کسانی که چون بلا و آسیبی به آنان رسد گویند : ما مملوك خداییم یقیناًو به سوى او بازمی گردیم «
(آیات 155 و 156 بقره). در واقع قادر متعال سوانح و بلایاي طبیعی را مشخصا آزمایش قلمداد می نماید تا بازماندگان این حوادث، با درس گرفتن از این وقایع و دست کشیدن از گناه وآلودگی مانع وقوع مجدد آنها شوند و با دعوت آنان به صبراین امید را به آنها می دهد که خدایی هست هم نازل کننده عذاب و هم سرچشمه رحمت که بندگانش را در هیچ شرایطی تنها نمی گذارد ( نحن اقرب الیه من حبل الورید).
رویکردهاي قرآنی در مقابل حوادث غیر مترقبه
از جمله مباحثی که درباره بلایاي طبیعی در ادیان و مذاهب مختلف مطرح گردیده ، معنا داري و جهت دار بودن پدیده ها و حوادث غیر مترقبه طبیعی می باشد . در همه ادیان این اعتقاد وجود دارد که ؛ گناهان و کارهاي زشت و ناپسند ، آثار فردي و اجتماعی بدي را بدنبال دارد ، این تلقی و اعتقاد در بین مسلمانان و مسیحیان که بیشترین جمعیت جهان را تشکیل می دهند رایج است چنانکه خداوند متعال هم در قرآن کریم می فرماید :
»* به سبب آنچه که دستهاي مردم فرآهم آورده ، فساد در خشکی و دریا پدید آمده ، تا سزاي بعضی از آنچه را که مرتکب شده اند به آنان بچشانند . ) « روم ( 41 /
یا در جاي دیگر می فرماید :
* قرآن کریم همچنین فساد در زمین و خرابی در نسل ها و باغات و مزارع را نتیجه انجام گناهان مـی دانـد : : و» اذاتولّی سعی فی الارض لیفسد فی الارض و لیهلک الحرث و النسـل و االله لا یحـب الفسـاد : هنگـامی کـه روي بـر می گردانند در راه فساد در زمین کوشش می کنند و زراعت ها و چهارپایان را نابود میسازند با این کـه مـیداننـد خـدا فساد را دوست نمی دارد.) « بقره ، ( 205
*واژگونی و زیر و رو شدن فَلَمزمین:
هنگامی که فرمان ما فرا رسید آن (شهر و دیار) را زیر و رو کردیم و بارانی از سنگ متراکم بر روي هم بـر آنهـا نـازل کردیم ) « هود ، . ( 82 این عذاب بر قوم لوط نازل گشت. با توجه به نوع عمل ناشایستی که انجام می دادند (لـواط)
عذاب آنها نیز کیفیت خاص خود را داشت باران سنگهایی از گل متراکم. «
در قرآن کریم دو آیه وجود دارد که مطلب را تمام کرده و وجود این ارتباط را تصریح نموده است :
الف ) آیه مبارکه 96 سوره اعراف می فرماید »: اگر اهل بلاد ، ایمان می آوردند و تقوا پیشه می کردند ، ما برکتهایی از آسمان و زمین بر آنها می گشودیم ، ولیکن تکذیب کردند پس به ( کیفرآنان ) دستاوردشان ( گریبان )
را گرفتیم . «
ب )دومین آیه اي که صراحتا به ارتباط بین گناه و بلایاي طبیعی اشاره می کند آیه 40 سوره عنکبوت است آنجا که خداوند می فرماید »: هر یک از امتهاي گذشته را به جرم گناهانی که داشتند به عذابی گرفتار کردیم «... و بعد شروع به تفصیل مطلب می کند و می فرماید : برسر بعضی از آنان بادي همراه با شن فرو فرستادیم ( قوم لوط یا قوم عاد ) و گروهی از آنان را گرفتار فریادي مرگبار کردیم ( قوم ثمود یا قوم شعیب ) و بعضی از آنان را در زمین فرو بردیم ( اشاره به داستان قارون دارد ) و گروهی را در آب غرقشان کردیم ( قوم نوح ، فرعون و هامان ) : خداوند در این آیات عاقبت و فرجام امتهاي نامبرده را شرح می دهد و می فرماید : » آنچه این اقوام را مبتلا به بلا کرد ؛ ظلم و گناهان خود آنها بود ، نه ظلم خداوند ، که خداوند هرگز به آنان ظلم نمی کند ولیکن این خودشان بودند که به خود ظلم کردند و خداوند آن بلایا را به عنوان مجازات بر آنان نازل فرمود . «
پس با توجه به آیات فوق معلوم می گردد که اگر انسان از راه عبودیت و بندگی خدا منحرف شود و ضلالت و فساد را در پیش گیرد و مرتکب اعمال زشت و ناپسند گردد باید منتظر ظهور فساد در خشکی و دریا ، هلاکت امتها ، سلب امنیت ، شیوع ظلم ، بروز جنگها و سایر بلایاي طبیعی و حوادث جوي مانند سیل ، زلزله ، صاعقه و طوفان باشد که خداي سبحان در قرآن به عنوان نمونه و براي عبرت انگیزي ، حوادث و بلایاي طبیعی مختلفی را که بر اقوام گوناگون مسلط کرده بیان فرموده است .
نکته اول : حوادث و بلایاي طبیعی که از طرف خداوند قهار بر اهل زمین نازل میشود یا شامل ، صالحان و نیکان جامعه است که براي آنان آزمایش قلمداد می شود و یا شامل بدکاران و فاسقان است که براي آنان عذاب و کیفري است که در مقابل اعمال خود می بینند که آیات فوق نیز بر این معنا دلالت دارد .
نکته دوم : همه قربانیان زلزله گنهکار نیستند » و اتقوا فتنه لا تصیبن الذین ظلموا منکم خاصه :
بپرهیزید از فتنه اى که فقط براى ظالمان از شما اصابت نمی کند . انفال ، « 21 یعنی بلکه به دیگران نیز، ولو ظالم نباشند، خواهد رسید . قاعده عمومی و قانون طبیعی ، که خداوند بر آفرینش جارى ساخته است و از سنن حتمی الهی می باشد ، این است که موقع نزول عذاب عمومی ، در قبال گناهان عمومی در یک جامعه ، بی گناهان نیز گرفتار بلا می شوند ؛ حتی اگر برخی از آنان اهل نجات باشند ؛ تنها مبارزان جدى با وضع موجود نجات می یابند.
امام باقر (ع ) در تفسیر آیه » و اتقوا فتنه لا تصیبن الذین ظلموا منکم خاصه « فرمودند:
خداوند به شعیب پیامبر (صلی االله علیه و آله ) وحی کرد: من از قوم تو صد هزار نفر را عذاب خواهم کرد؛ چهل هزار از افراد شرور و گنهکار را و شصت هزار نفر از خوبان را! عرضه داشت : خدایا! این ها بد هستند، چرا خوبان را عذاب می کنی ؟ خداوند وحی فرمود که خوبان با اهل گناه تساهل و تسامح به خرج دادند و براى غضب من غضب نکردند.( لئالی الاخبار،ص ج 5، ( 260
حمایتهاي دینی در بلایا
چنانکه بیان شد استفاده از عبارت بلا براي پدیده هایی از جمله زلزله ، سیل وامثال آنها مناسب نبوده و باشناخت بهتر ویافتن راههاي مقابله میتوان بنحو قابل ملاحظه ایی ازمقدارخسارات جانی و مالی بالاخص از اثرات روحی و روانی حاصل ازوقوع حوادث غیرمترقبه کاست .
» زلزله بعنوان پدیده اي طبیعی، زمانی مخاطره آمیز و بحران آفرین است که جامعه واقع در معرض آن، نسبت به آن آسیب پذیر باشد. از این رو، تعیین کنندگی آسیب پذیري در شکل گیري بحران، فهم درست و همه جانبه اي را از آن می طلبد ؛ چراکه شناخت همه جانبه آسیب پذیري ، مبنا و اساسی براي تدوین راه حل هاي صحیح، همه جانبه ، یکپارچه و فراگیر براي کاهش بحران می باشد و لذا از اهمیت راهبردي برخوردار می باشد. با توجه به اینکه انسان ها در اثر وقوع زلزله ، منابع مالی و عاطفی خود را به یک باره از دست می دهند . بنابراین آنها بعد از وقوع زلزله نیاز به مراقبت و حمایت بالاخص حمایت دینی دارند زیرا خسارات روحی زلزله به مراتب بیشتر از خسارات مالی
آن است . اغلب انسان ها در اثر شوك روحی حاصل از زلزلهدقیقاً نمی دانند که چه اتفاقی براي آنها رخ داده است و مدام علت آن را از افراد دیگر جویا می شوند . بنابراینروانیدانش و آمادگی روحی و افراد درباره ي زلزله و چگونگی رویارویی با آن از اهمیت ویژه اي برخوردار است و باید به مرور زمان براي مردم این حادثه جا افتاده شود . . یکی از ابزارهاي مهم در مقابل زلزله ، تقویت ایمان و اعتقاد حقیقی به مرگ و معاد و امتحانات الهی ، میباشد.
پذیرش حکیمانه حوادث غیرمترقبه به عنوان شرایطی براي رشد و اتفاقی براي آزمایش ، توان ذهنیانسانوعقلانی را براي مقابله تحریک میکند. یکی از کارآمدترین مداخلات روانی در سازگاري مردمان با اضطراب و افسردگی حاصل
از مصائب ، بکارگیري مفاهیم و شعائر مذهبی ، برگزاري جلسات روانشناسی با رویکرد دینی و ایجاد توازن و تعامل در بین جهت گیري هاي درونی و بیرونی بازماندگان، همچنین انجام و مراسم هدفمند عزاداري و سوگواري ، صحبت با افراد متوفی و خواندن دعا با هدف کاهش گناه می باشد که در این میان راهنمایان دینی و روانشناسان براي ارایه خدمات خود نیاز به آمادگی ذهنی براي مقابله با اتفاقی بزرگ دارند تا بتوانند عملکردهاي مفید و موثر داشته باشند . ( مقاله بررسی تأثیر رویکرد دینی بر کاهش مشکلات روانشناختی در حوادث غیرمترقبه طبیعی با مروري بر تجربه زلزله بم نوشته دکتر علی زاده محمدي معاونت پژوهشی پژهشکده دانشگاه شهید بهشتی )
مهمترین فواید بلایاي طبیعی
-1 توبه از گناهان و بازگشت به سوي خدا
یکی از آثار و پیامدهایی که آزمایش و امتحانات الهی در بر دارد توبه و بازگشت به سوي خداوند است اینها هم آیاتی است که امتهاي منحرف و غافل را که مرتکب گناهان و معاصی شده اند به توبه و بازگشت به راه مستقیم هدایت می کند و سبب بیداري و توجه انسان به سوي خداوند می شود .
چنانکه قرآن کریم به نقش رنجها و سختیها درتنبه و بیداري انسان چنین اشاره می فرماید : » ما هیچ پیامبري را به هیچ شهر و دیاري نفرستادیم مگر آنکه اهلش را به شدائد و غمها مبتلا ساختیم تا مگر توبه کرده و به درگاه خدا تضرع و زاري کنند . ) « انعام ، ( 42
از این آیه در می یابیم که ابتلا و آزمایش موجب رفع غرور و غفلت و طغیان و خواب زدگیهاست. علامه طباطبایی
( ره ) می گویند : مراد اینست که خداوند امتهاي انبیاء را به عذابهایی مبتلا می نماید تا توبه کنند و از ظلم خود دست بردارند .( ترجمه تفسیر المیزان ، ص ( 255
چنانکه امام صادق (ع) می فرمایند : بر مومن چهل شب نمی گذرد مگر آنکه خداوند او را در معرض امري قرار می
دهد که او را ناراحت و محزون سازد و بدین وسیله متذکر شود . ( بحار الانوار ،صج 72 ، ( 85
-2 بیداري و تنبه اقوام : اگر امتی از امتهاي روي زمین از راه فطرت منحرف گردد و به فساد و طغیانگري بپردازد و در نتیجه از راه سعادت انسانی که خداوند برایش مقرر کرده باز بماند اسباب طبیعی که محیط به انسان است و مربوط به اوست اختلال یافته ، و آثار سوء این اختلال به خود آن امت باز می گردد .
