بخشی از مقاله
چکیده
اسلام، به دلیل جامعیت و غنای محتوایی، حاوی رهنمودهای بسیار وسیع و گسترده تربیتی است تا جوامع بشری به پیشرفتهای مناسب دست یابند. هدف این مقاله تبیین برخی از رهنمودهای تربیتی قرآن و حدیث در زمینه شاخصهای جامعه پیشرفته است. روش تحقیق توصیفی تحلیلی است که با استفاده از گردآوری دادهها از آیات و روایات مربوط به شاخصهای جامعه پیشرفته، به صورت کیفی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. یافتههای پژوهش عبارتند از:
الف - در آموزههای اسلامی برای جامعه پیشرفته، بر شاخصهای علمی، بهداشت زیستی - روانی و معنوی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی تأکید شده است؛
ب - شاخصهای علمی جامعه پیشرفته شامل: اهمیت دادن به علم آموزی، فراگیری علم از هر کس و هرجا، گستردن علم، توجه به علم نافع در زندگی، بهکارگیری علم در تکامل زندگی انسانی و آموزش و پرورش خلاق است؛
ج - بهداشت محیط زیست و حاکمیت ارزشهای اخلاقی و معنوی، از شاخصهای بهداشت زیستی روانی و معنوی است؛
د - اشتغال و بیکاری افراد جامعه، کار برای رفع نیازهای جامعه، کیفیت در تولید، خودکفایی و مغلوب سلطه اقتصادی بیگانگان نبودن، توزیع عادلانه ثروت، مصرف بهینه، تعاملات اقتصادی و ارتباطات تجاری از شاخصهای اقتصادی است؛
ه - امنیت عمومی، برقراری عدالت، بهرهمندی از تجربیات گذشتگان، قانونمداری، تدبیر جمعی، سالم بودن نظام اجتماعی، اتحاد و همیاری و رفاه اجتماعی از شاخصهای اجتماعی محسوب میشود؛
و - مدیریت شایسته، مشارکت مردمی در اداره جامعه و عدم وابستگی به بیگانگان از شاخصهای سیاسی است.
مقدمه
از اهداف مهم نظام تربیتی اسلام پیشرفت و تعالی همه جانبه جامعه بشری است. برایناساس سمت و سوی رهنمودهای تربیتی قرآن و آموزههای معصومان^، فراهمسازی زمینه پیشرفت جامعه ایمانی و اسلامی است؛ تعالی و پیشرفت همه جانبهای که تأمینکننده سعادت دنیا و آخرت انسانها باشد. رسیدن به چنین هدف جامعی، مستلزم تربیت و رشد افراد در ابعاد عقلی، اخلاقی، فردی و اجتماعی، سیاسی، اقتصادی، قضایی، خانوادگی و مانند آن است که در آموزههای هدایتی اسلام بر آن تأکید شده است.
جامعهای پیشرفته است که مستمرﴽ از وضعیت موجود بهسوی وضعیت مطلوب کمالی حرکت کند و در جهت دستیابی به اهداف آفرینش گامهای مثبت بر دارد و نه تنها عقب گرد نداشته باشد و زندگی انسانی را به زندگی حیوانی و یا پستتر از آن٤ مبدل نسازد، بلکه دائمﴽ در مسیر رشد و تعالی ارتقا یابد. اسلام از عناصر اصلی پیشرفت برخوردار است بهگونهای که اگر آن عناصر درست و بهینه بهکار گرفته شوند جامعه اسلامی، در پیشرفت، گوی سبقت را از همه جوامع میرباید و در اوج تعالی و پیشرفت جامعه بشری، بر عرش عزت مینشیند، همانطور که حضرت رسول| فرمود: »الاسلام یعلو و لا یعلی علیه«٥ و قرآن شرط اساسی در این عزت را، ایمان کامل و همه جانبه جامعه اسلامی دانسته است.
در این مقاله پس از مفهومشناسی و تبیین منظور از شاخص، جامعه، پیشرفت و رهنمودهای تربیتی، شاخصهای پیشرفت جامعه در ابعاد علمی، بهداشت زیستی روانی و معنوی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که در قرآن و احادیث بر آنها تأکید شده است، بررسی میشوند. رهنمودهای تربیتی اولیای دین به این منظور است که افراد در فرایند تعلیم و تربیت، بهگونهای پرورش یابند که بتوانند جامعه پیشرفته پدید آورند زیرا افراد در جامعه پیشرفته با شاخصهای مورد نظر در آموزههای دینی، میتوانند به زندگی سالم و حیات طیبه دست یابند.
پیشینه تحقیق
در رابطه با شاخصهای پیشرفت جامعه تاکنون کتب و مقالات اندکی نوشته شده است و برخی از این نگاشتهها بهصورت پراکنده و هر کدام به یک شاخص پرداختهاند مانند: مقاله »درآمدی بر شاخصهای عدالت سیاسی در الگوی اسلامی ایران پیشرفت« از آقای محمد تقی کریمی - ١٣٩١ - و یا مقاله »مبانی و مفاهیم، شاخصهای توسعه پایدار« از آقای جواد مهدیزاده - ١٣٨٩ - و مقالات دیگر که بر محور یک شاخص اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و... فراهم شده است. در این آثار بهصورت مختصر و پراکنده آیات و روایات آمده، ولی تاکنون در زمینه رهنمودهای تربیتی ائمه در ارتباط با این شاخصها بهصورت منسجم پرداخته نشده است.
