بخشی از مقاله
چکیده
شناخت اسباب و علل عمران شهر ، برای برنامه ریزی و مدیریت شهری ضرورت دارد . معماری شهر اسلامی ایرانی با معرفت همین راهبردها و عوامل امکان پذیر است . مسئله این تحقیق شناسایی عوامل عمران شهر بر اساس نص و سخنان صریح پیامبر خدا حضرت محمد صلی االله علیه وآله وسلم و امامان معصوم علیهم السلام است . مطمئن ترین و دقیق ترین منبع تبیین علل عمران شهری ، احادیث و سنت معصومان علیهم السلام است . هدف تحقیق استنباط راهبردهای عمران شهر از درون احادیث معتبر و مورد اطمینان و بررسی و تحلیل علل عمران شهر و فهم قوانین و قواعد بنیادین عمران شهر براساس حدیث است.
این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی با مطالعه کتب مرجع و منابع پذیرفته شده حدیثی در کتابخانه انجام شده است . محقق تلاش کرده است احادیثی را که در آن ها واژگان ماده »عمران « و هم خانواده آن وجود دارد و در آن ها علل عمران بیان شده است از درون کتب حدیثی استخراج کند و حقایق و راهبردهای نهفته در متن آن ها را استنباط نماید . بر اساس نص احادیث اهل بیت علیهم السلام »دانش وایمان«و» عدالت « و » حسن الخلق « و » حسن الجوار « و » امر به معروف و نهی از منکر« و » حب الوطن « و » بر « و » رفق « و » صله رحم « باعث عمران خانه ها و شهر و کشور می گردد. مفهوم عمران در لغت عرب و حدیث گسترده است ابعاد مادی و معنوی دارد .
مقدمه
» عمران شهری « هدف همه طرح و برنامه ها و مدیریت در شهرهاست . از این رو باید راهبردها و راهکارهای تحقق آن را شناخت . عمران وضع مطلوب برای هر شهر است سزاوار است ساختار و پایه ها و ارکان و ابعاد آن بررسی گردد . در قرآن و معارف اهل بیت علیهم السلام علل و اسباب عمران بیان شده است و این حقایق درون کتاب های حدیثی وجود دارد. نویسنده در این تحقیق در صدد است راهبردها و عوامل سازنده عمران شهری را از متن احادیث معتبر و سنت معصومان علیهم السلام استنباط نموده و به مدیران شهری و پژوهشگران حوزه برنامه ریزی و مدیریت شهرها ارائه کند . بنابراین مسئله تحقیق بررسی و تحلیل اسباب عمران شهر در احادیث اهل بیت علیهم السلام است .
هدف کشف راهبردها و راهکارهای وصول به شهر اسلامی ایرانی است . تاکنون پاسخ این مسئله بر اساس نص احادیث و متون دینی با تمرکز بر واژه » عمران« در سنت و کلام و سیره پیامبر و امامان علیهم السلام تدوین و ارائه نشده است . این پژوهش توصیفی تحلیلی است که با مطالعات سیستمی کتب حدیثی برای یافتن احادیث عمران و بررسی و تحلیل سند و محتوای آن ها در راستای پاسخ به مسئله تحقیق انجام می شود.
واژه شناسی
روشن شدن چیستی » عمران « نیازمند بررسی لغوی و اصطلاحی این واژه در منابع و کتب مرجع است . عِمران با کسره عین،نام پدر حضرت موسی و هارون علیهما السلام است . عمران بن یصهرین فاهث پدر پیامبر خدا حضرت موسی بوده و در قرآن از آل عمران - آل عمران ، آیه - 33 و امرئه عمران - آل عمران ، آیه - 35 و مریم ابنه عمران - تحریم آیه - 12 یاد شده است . عمران پدر حضرت مریم علیها السلام عمران بن ماتان است .
در این پژوهش عُمران با ضمه عین، از واژگان کلیدی تحقیق است که باید در این جا مفهوم آن نشان داده شود . عمران یک کلمه عربی است و معنای آن در لغت نامه های عربی گزارش شده است . در قرن چهارم هجری مؤلف » ترتیب مقاییس اللغه« نوشته است : عمربر بقاء و امتداد زمان دلالت می کند عَ.مر با فتحه عین و عُمر با ضمه عین ، به معنای حیات و زندگی است و سخن عرب : لعمرک ، سوگند است به عمر و حیات انسان . و من الباب عماره الارض ، یقال : عمر الناس الارض عماره و هم یعمرونها و هی عامره معموره و قولهم عامره محمول علی عمرت الارض و المعموره من عمرت والاسم و المصدر العمران - احمدبن فارس بن زکریا ، . - 714: 1387 عمارت و آبادی زمین از ریشه همین واژه است ، گفته می شود مردم زمین را آباد کردند.
آبادانی ای و آنان زمین را آباد می نمایند و زمین آباد و آباد شده است و قول عرب عامره بر عمرت معلوم و معموره بر مجهول حمل می شود و عمران اسم و مصدر است . در همین قرن چهارم در »المفردات فی غریب القرآن«در ماده عمرآمده است : العماره نقیض الخراب یقال عمر ارضه یعمرها عماره ... یقال عمرته فعمر فهو معمور و اعمرته الارض و استعمرته اذافوضت الیه العماره ... و العمر و العمر اسم لمده عماره البدن ، بالحیاه ... و المعمر المسکن مادام عامرأ بسکانه - راغب اصفهانی ، . - 347 : 1404 عمارت نقیض خراب است گفته می شود : زمینش را آباد ساخت آن را آباد می سازد آبادانی ای ... گفته می شود آباد ساختم او را پس آباد شد و آن معمور است ... و عمر با فتحه عین و عمر با ضمه آن اسم برای مدت آبادی بدن با حیات است ... و معمر مسکن است تا زمانی که با ساکنان آن آباد است .
» المختار من صحاح اللغه « در واژه عمارت می نویسد : مکان عمیر ای عامر، و اعمره دارأ اوارضأ اوابلا اعطاه ایاها - محی الدین عبدالحمید ، . - 357 : 1363 مکان عمیر به معنای مکان آبادان است و خانه یا زمین یا شتر،را آباد ساخت یعنی عمارت و آبادانی را به او اعطاء نمود . » لسان العرب« در این زمینه چنین می نگارد : به ساکن دار عامر می گویند و جمع آن عمار است و معمور به معنای مخدوم است و العماره مایعمر به المکان: عمارت آن چیزی است که با آن مکان آباد می شود . - ابن منظور 1363 ، ج - 604 : 4 در قرن ششم » صاحب اساس البلاغه « می نویسد : استعمراالله تعالی عباده فی الارض ای طلب منهم العماره فیها - زمخشری ، بی تا : . - 313 خدای تعالی بندگانش را در استعمار زمین واداشت یعنی از آنان عمارت و آبادانی در زمین را خواست .
در» اقرب الموارد فی فصح العربیه و الشوارد «آمده است : العمران اسم للبنیان ، و لما یعمر به المکان و یحسن حاله بواسطه الفلاحه و کثره الاهالی و نجح الاعمال و التمدن . یقال : العدل اساس العمران ... العمیرمن الاماکن : المعمور - خوری شرتونی لبنانی ، 1403 ه ق ، ج . - 830 : 2 عمران اسم برای ساختمان است و برای آنچه با آن مکان آباد می گردد و حالش نیکو می شود به واسطه کشاورزی و زیادی اهالی و کامیابی و آسانی کارها و برآورده شدن نیازها و تمدن و اخلاق شهروندی . گفته می شود : عدل اساس آبادانی است ... عمیر از اماکن،همان ساختمان های آباد است .
