مقاله بررسی عوامل خدماتی موثر بر جذب و حفظ تماشاگران فوتبال

بخشی از مقاله

بررسی عوامل خدماتی موثر بر جذب و حفظ تماشاگران فوتبال

چکیده
هدف پژوهش حاضر تعیین نظرات تماشاگران و کارشناسان در خصوص بررسی عوامل چهارگانه خدماتی موثر در ورزشگاهها و

عوامل تأثیر گذار بر جذب تماشاگران فوتبال می باشد. روش پژوهش، توصیفی- پیمایشی و جامعه آماری، شامل کلیه تماشاگران مسابقات لیگ برترکشور در سال1390-91 در شهرستان شیراز و کلیه کارشناسان فوتبال شهرستان شیراز می باشد. حجم نمونه برای تماشاگران 320 نفر و برای کارشناسان، 63 نفر بود. ابزار اندازه گیری شامل پرسشنامه 36 سوالی محقق ساخته می باشد،که ضریب

پایایی آن 0/95 و بر اساس آزمون کندال، اعتبار پرسشنامه 0/78 بدست آمد. جهت تجزیه و تحلیل داده ها از روشهای آماری t تک متغیره و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) استفاده شد. نتایج نشان داد، با توجه به این که میانگین حاصله ( (4/20 از سطح متوسط 3) )بزرگتر و t حاصله نیز در سطح p  0/05 از مقدار بحرانی جدول بزرگتر بود، بنابرین در صورتی که خدمات ارائه شده با نیازها و انتظارات تماشاگران منطبق باشد می تواند موجب جذب و حفظ آنها در ورزشگاه ها باشد. « t » در سطحp  0/05 استفاده شد، و با توجه به این که میانگین حاصله (4/43) مربوط به بهبود خدمات و میانگین (4/49) مربوط به عوامل رفاهی و میانگین (4/10) مربوط به عوامل اقتصادی از سطح متوسط (3) بزرگتر بوده و t حاصله نیز از مقدار بحرانی جدول بزرگتر بوده، بنابراین در صورتی که بهبود خدمات و عوامل رفاهی و اقتصادی در استادیوم وجود داشته باشد موجبات جذب و حفظ تماشاگران را فراهم خواهد نمودF. مشاهده شده درسطحp  0/05 تفاوت معناداری را بین دیدگاه تماشاگران و کارشناسان فوتبال در خصوص عوامل تأثیرگذار بر جذب تماشاگران فوتبال نشان نداد.

کلید واژه ها: تماشاگران فوتبال، کارشناسان فوتبال، عوامل خدماتی ، ورزشگاه

1

مقدمه
ورزش یکی از مهمترین نهادهای جوامع مدرن صنعتی می باشد، که بخش اعظم جمعیت هر کشوری بـه اشـکال گونـاگون بـا آن
سروکار دارند. ورزش در دنیای متحول امروز تبدیل به یک صنعت بین المللی درآمدزا شـده اسـت. باشـگاههای حرفـه ای در سراسـر جهان برای تأمین منابع و هزینه های خود از روش های مختلفی همچون جذب حامیان مالی، تبلیغ کالاهای تجاری، فـروش بـازیکن، فروش بلیط و محصولات ورزشی و ارائه ی خدمات و تسهیلات جانبی استفاده می کنند(گرین1، .(1995 در این راستا بی شک بهبـود

خدمات برای جذب و نگهداری تماشاگران از مهمترین بخشهای صنعت ورزش محسوب می شود. وجود خدمات ارائه شده مطلوب مهمترین بخش برای کسب درآمد اکثر لیگها و باشگاههای حرفه ای سراسر دنیا می باشند. تماشاگران علاوه بر اینکـه بـا خریـد بلـیط
مسابقات به صورت مستقیم درآمدهایی را برای باشگاهها و لیگهای حرفه ای دارند، به صورت غیر مستقیم سـهم عمـده ای در درآمـد
زایی از طریق جذب حامیان مالی و فروش حق پخش تلویزیونی و خدمات جنبی دارند(هانسن و گـوتیر2، .(1992 یکـی از مهمتـرین

عوامل در بقای مالی ورزش حرفه ای افزایش تعداد حضور تماشاگران است. با افزایش تعداد تماشاگران در اسـتادیومها ورزش حرفـه ای خواهد توانست تا با سرعت کافی میزان درآمد خود را افزایش داده تا بتواند از عهده هزینه های روزافزون خود برآید (هانسـن و

گوتیر،.(1989
از آنجایی که افزایش تعداد تماشاگران در استادیومها باعث افزایش میزان درآمد باشگاهها می شود، خیلی مهم اسـت کـه مسـئولان

باشگاهها و لیگ برتر فوتبال با رفتار، نیازها و دیدگاههای تماشاگران به عنوان یکی از مهمترین پشتوانه های مالی در ورزش حرفـه ای فوتبال و عوامل مؤثر بر حضور آنها در استادیومها آشنا شوند.

برای جذب تماشاگر بیشتر، مسئولان باشگاهها و لیگ باید عواملی همچون رفتار تماشاگران را که ممکن است بر تصمیم تماشاگر
جهت حضور در یک رویداد خاص اثر بگذارد، مشخص نمایند. با کاهش تعداد تماشاگران میـزان درآمـد باشـگاهها از طریـق فـروش

بلیط کاهش یافته و نمی توانند از عهده هزینه های روز افزون باشگاه خود برآیند و مسئولان لیگ هم ناچـار بـه صـرف هزینـه بـدون
برگشت سرمایه خواهند بود. همچنین باید عنوان نمود که در عرصه تجارت جهانی ورزش یک استثناست، چرا که مشـتریانی دارد کـه در عوض تماشای یک محصول(ورزش) و نه خرید یا مصرف آن پول پرداخت می کنند (المیری،.(1387
تعیین عواملی که بیشترین تأثیر را بر حضور تماشاگران دارد، این امکان را برای مدیران باشگاه ها و مسئولان لیگ فراهم می کند تا به برنامه ریزی جامع پرداخته تا زمینه حضور هر چه بیشتر آنها را در ورزشگاه ها فراهم کنند(گرین، .(1995
در حوزه ورزش های قهرمانی، فوتبال بی شک پر طرفدارترین، پر بیننده ترین و هیجان انگیز ترین رشـته ورزشـی محسـوب مـی

شود. فوتبال مانند هر پدیده ی اجتماعی دیگری مختصات خاص خودش را دارد و به مانند سایر پدیده های اجتماعی هم اثر پـذیر و
هم اثر گذار می باشد. اگرچه در گذشته ای نه چندان دور فوتبال صرفاً در بین بخش کوچکی از جوانان و نوجوانـان شـهرهای بـزرگ

رواج داشت، اما امروزه به یک پدیده گسترده ی اجتماعی تبدیل شده است که مرد و زن و پیر و جوان در اقصی نقاط جهان نسبت بـه آن حساسیت و علاقه نشان می دهند(افسر کشمیری، .(1381

در کشور ما نیز فوتبال پرطرفدارترین رشته ورزشی محسوب می شود. در حـال حاضـر بلـیط فروشـی منبـع نـاچیزی از درآمـد
باشگاهها را تأمین می کند و بنابراین بار مالی باشگاهها بیشتر بر روی دوش دولت است. به هر حال ایـن وضـعیت نمـی توانـد بـرای

همیشه دوام داشته باشد و سیاستهای کلان سازمان تربیت بدنی و فدراسیون فوتبال به سمتی است که باشگاهها از حیث مـالی مسـتقل

و خودکفا شوند. از طرف دیگر حضور زیاد تماشاگران فقط به بازیهای مهم ملی و یا بازی استقلال و پیروزی محدود می شود. عوامل

Ò یادی همانند استادیومهای قدیمی، تجهیزات و امکانات فرسوده، دسترسی مشکل بـه وسـایل حمـل و نقـل و .... در ایـن امـر دخیـل

هستند. دانستن عواملی که بر حضور تماشاگران فوتبال تاثیر مثبت می گذارند باعث خواهد شد تا باشگاهها و مسئولان فوتبال کشـور

2

به برنامه ریزی جامع بپردازند تا زمینه حضور هر چه بیشتر آنهادر اسـتادیومها و در نتیجـه افـزایش درآمـد باشـگاهها، فدراسـیون و در نهایت رونق فوتبال کشورمان را فراهم کنند(المیری،.(1387
آگاهی بیشتر از اینکه چرا تماشاگران در یک مسابقه فوتبال حضور می یابند امکان برنامه ریزی استراتژیک جهت جذب و حفظ

بیشتر آنان را برای مدیران و مسئولین فراهم می کند. تماشاگران در همه جای دنیا از مهمترین سرمایه های ورزشی محسوب می شوند .از این رو، کشورهای پیشرفته برای تداوم وافزایش جذب تماشاگران از راهکارهای متعددی استفاده می کنند. در کشور ما یکی

از مسابقاتی که با حضور تماشاگران رونق بیشتری می یابد و موجب انگیزه بیشتر در بازیکنان می گردد، مسابقات فوتبال لیگ
سراسری ودسته اول است. لذا برای حضور و جذب هرچه بیشتر تماشاگران باید به دنبال راهکارهای عملی وموثر بود. پژوهش

حاضر با هدف، بهبود جنبه های مختلفی از خدمات که در ورزشگاه ارائه می شود، و اینکه این خدمات به چه میزان بر حضور تماشاگران تأثیرمی گذارد، انجام می شود. تحقیقات نشان می دهد عوامل زیادی همانند استادیوم های قدیمی، عوامل رفاهی، تجهیزات

و امکانات فرسوده، دسترسی مشکل به وسایل حمل و نقل، عدم تبلیغات کافی، انتخاب زمان های نامناسب برای بازی، حساس نبودن بازی، عدم ارائه مهارت های زیبا توسط بازیکنان وبرنامه ریزی نامناسب، درکاهش تعداد تماشاچیان موثرهستند(علیوند،.(1386 از طرفی عوامل زیادی نظیرتسهیلات پارکینگ، بوفه و مراکز خرید، سرویس بهداشتی مناسب، اینترنتی کردن خرید بلیط مسابقات، رفتار
مناسب انتظامات، حمل و نقل آسان، نمازخانه در محوطه تماشاگران، مراکز متعدد فروش بلیط، اورژانس، تبلیغات کافی، نور ورزشگاه، وضعیت بهداشتی جایگاه تماشاگران، برنامه های سرگرم کننده و تفریحی در استادیوم قبل از بازی و بین دو نیمه و.... که
تحت عنوان خدمات در نظر گرفته شده است به چه میزان در حضور تماشاگران به ورزشگاه مؤثر است؟ و تأثیر آن بر روی حضور تماشاگران مورد ارزیابی خواهد گرفت. مدیران ورزشی در انجام هر چه بهتر این خدمات نقش مؤثری دارند که منظور از مدیر
ورزشی ، مسئول یا مسئولین مستقیم اجرای هماهنگی های لازم جهت برگزاری مسابقات می باشد و عبارتند از رؤسای هیأت های

فوتبال برگزارکننده مسابقات و مسئولین استادیوم ها(رحیمی، .(1380 محقق با شناسایی بخش عمده ای از مسائل ذکر شده می تواند
راهکارهای مؤثر و منا سبی را به مسئولین لیگ و مدیران ورزشگاههای کشور در جهت حضور هر بیشتر تماشاگران فوتبال ارائه دهد

و محقق امیدوار است که این تحقیق بتواند اطلاعات لازم برای اتخاذ استراتژیهای مناسب برای حضور هر چه بیشتر تماشاگران فوتبال
فراهم آورد.

فرض بر این است که این عوامل تاثیر نسبی بر تصمیم تماشاگران برای حضور در استادیوم و تماشای مسابقات فوتبال از نزدیـک

دارند. دید محقق این است که این تحقیق اطلاعات لازم را جهت اتخاذ استراتژیهایی برای سازمانهایی که از ورزش بـه عنـوان ابـزاری

جهت افزایش تقاضای مشتری جهت خدمات خود استفاده می کنند، فراهم می کند . علاوه بر این امید می رود که نتـایج ایـن تحقیـق جهت اتخاذ خط مشی ها و فرایندهایی برای مدیران ورزشی در فوتبال ایران کاربرد فراوانی داشته باشد. به همـین منظـور پـنج سـوال پژوهشی به شرح زیر تهیه و پاسخ داده شد:

-1 تا چه حد خدمات ارا ئه شده به تماشاگران در راستای نیازها و انتظارات ایشان می باشد؟

-2 تا چه حد بهبود خدمات در ورزشگاهها باعث جذب تماشاگران فوتبال می شود؟ -3 تا چه حد عوامل رفاهی در ورزشگاهها باعث جذب تماشاگران فوتبال می شود؟

-4 تا چه حد عوامل اقتصادی در ورزشگاهها باعث جذب تماشاگران فوتبال می شود؟
-5 کدام عامل بیشترین تاثیر را در جذب تماشاگران فوتبال به ورزشگاه دارد

روش شناسی تحقیق
روش تحقیق :با توجه به اینکه در این پژوهش ، پژوهشگر در صدد بررسی نظرات تماشاگران و کارشناسان در خصوص بررسی عوامل چهارگانه خدماتی موثر در ورزشگاهها و عوامل تأثیر گذار بر جذب تماشاگران بوده، بنابرین روش پژوهش، توصیفی و از نوع پیمایشی می باشد.

3

جامعه آماری: جامعه پژوهش حاضر، شامل کلیه تماشاگران مسابقات لیگ برترو دسته اول کشور در سال 1390-91 در شهرستان شیراز و کلیه کارشناسان فوتبال شهرستان شیراز می باشد. از بازیهای لیگ انجام شده در شهر شیراز 26 بازی بلیط فروشی انجام گرفته است و میانگین تماشاگران در بازی لیگ برتر ودسته اول(مسابقات تیم فجر،برق و پیام مخابرات با سایر رقبا) 1882 نفر بوده و کل جامعه آماری کارشناسان فوتبال 75 نفر می باشد.

حجم نمونه: جهت انتخاب حجم نمونه از جدول کرجسی و مورگان((1970 استفاده شد. برای تماشاگران طبق جدول کرجسی و مورگان با جامعه آماری 1882 نفر، حجم نمونه برابر با 320 نفر بوده و برای کارشناسان، با جامعه آماری 75 نفر ، حجم نمونه برابر با
63 نفر می باشد.

شیوه جمع آوری داده ها
از مواردی که نیاز به تعمق و هوشیاری دارد، زمان توزیع و جمع آوری پرسشنامه می باشد. از آنجا که در ایران اکثریت قریب به

اتفاق طرفداران یک تیم، فقط در شرایط میزبانی تیم مورد علاقه و در شهر خود به تماشای مسابقات تیم مورد علاقه می روند، بنابراین توزیع پرسشنامه، مربوط به شرایط میزبانی می باشد.

مورد دیگر اینکه پس از اتمام بازی به دلیل تنش های موجود از باخت یا بد بازی کردن تیم مورد علاقه و یا شادی و شعف زیاد از پیروزی تیم مورد علاقه زمان مناسبی برای توزیع پرسشنامه ها نیست، به الخصوص که اکثریت تماشاگران در پایان بازی برای ترک

استادیوم عجله دارند، بنابراین پرسشنامه در زمان ورود تماشاگران به استادیوم (یک تا 2 ساعت قبل از شروع مسابقه) توزیع و پس از پاسخگویی در همان محل جمع آوری می گردد.

مورد دیگری که باید کنترل شود این است که افرادی که باید به سوالات پاسخ دهند حتی الامکان باید از جمع طرفداران اصلی همان تیم یا حداقل افرادی باشند که سابقه حضور در استادیوم را دارا بوده اند.

سایر مواردی که مورد ملاحظه قرار می گیرد عبارت است از : تشکیل تیم تحقیق که از 6 نفر از افرادی که قبلا" به خوبی در خصوص نحوه انجام وظایفشان توجیه شده اند استفاده گردید. این افراد بر اساس تعداد دربهای استادیوم به گروههای دو نفری تقسیم

می شوند و تماشاگرانی را که مایل به همکاری و برای پر کردن پرسشنامه هستند، بصورت اتفاقی انتخاب می نمایند، ضمن توضیح
مختصر در خصوص اهداف تحقیق، پرسشنامه را به آنها تحویل و پس از تکمیل آنرا جمع آوری می نمایند. همچنین افراد تیم تحقیق

به اندازه کافی لوازم التحریر همراه دارند تا با مشکل عدم وجود مداد و خودکار مواجه نشوند. زمان لازم برای پاسخ گویی به سوالات
پرسشنامه 8 دقیقه تخمین زده شد. همچنین سوالات به صورت بسته پاسخ طراحی تا از اتلاف وقت جلوگیری به عمل آید و

تماشاگران ضمن درک بهتر سریعتر به آن پاسخ دهند.
ابزار اندازه گیری: ابزار اندازه گیری پژوهش حاضر، پرسشنامه 36 سوالی محقق ساخته می باشد. پرسشنامه به صورت بسـته پاسـخ و با طیف 5 گزینه ای ( کاملا موافقم، موافقم، تا حدودی، مخالفم، کاملا مخالفم) که به آنهـا نمـره 1-2- 3-4-5 تعلـق مـی گیـرد. ایـن پرسشنامه عوامل تاثیر گذار بر جذب تماشاجیان را در ا بعاد نیازها و انتظارات، بهبود خدمات، عوامل رفاهی، عوامل اقتصـادی مـورد

سنجش قرار می دهد. جهت تعیین روایی پرسشنامه از روایی محتوایی و صـوری اسـتفاده شـد. بـر همـین اسـاس ابتـدا 10 نسـخه از

پرسشنامه اولیه بین اساتید و متخصصان توزیع شد و از آنها خواسته شد که نظرات خود را در خصوص شکل ظاهری سوالات، قابل

فهم بودن، تغییر، حذف و یا اضافه کردن بخشهایی از آن ارائه دهند. در نهایت آنها بـر روی 36 سـوال اتفـاق نظـر داشـتند کـه بـدین
ترتیب روایی محتوایی وصوری پرسشنامه مورد تایید قرار گرفت. برای سنجش پایایی پرسشنامه، پس از انجام یک مطالعه مقـدماتی و

تعیین واریانس سوالات، از طریق آلفای کرونباخ مورد محاسبه قرار گرفت که ضریب 0/95 بدست آمد. این پرسشـنامه نظـرات پاسـخ
گویان را در چهار مؤلفه ی عامل نیازها و انتظارات، بهبود خدمات، عامل رفـاهی و عامـل اقتصـادی مـورد سـنجش قـرار داده اسـت.

مشخصات این مؤلفه ها و سؤالات مربوط به آنها در جدول (1) ارائه شده است.

4

جدول (1 مؤلفه های پرسشنامه وگویه های مربوط به آنها

روش های تجزیه و تحلیل داده ها: به منظور تحلیل استنباطی داده های بدست آمده از ابزار اندازه گیری از روشهای آماری t تک متغیره و تحلیل واریانس چند متغیره (مانوا) استفاده شد.

یافته های پژوهش

در این قسمت یافته ها با توجه به سوال های پژوهش در جدول دو تا شش ارایه شده است.

سوال اول پژوهش: تا چه حد خدمات ارائه شده به تماشاگران در راستای نیازها و انتظارات آنها می باشد؟

در تحلیل استنباطی، به منظور بررسی سطح معنا داری از آزمون t در سطح p  0/05 استفاده شد که با توجه به این که میـانگین

حاصله( 4/20 )از سطح متوسط 3) )بزرگتر بوده و t حاصله نیز از مقدار بحرانی جدول بزرگتر بوده بنابرین می توان اذعان داشـت، در
صورتی که خدمات ارائه شده با نیازها و انتظارات تماشاگران منطبق باشد می تواند موجب جذب و حفظ آنها در ورزشگاه ها باشد.

سوال دوم پژوهش: تا چه حد بهبود خدمات در استادیوم موجب جذب و حفظ تماشاگران در ورزشگاه ها می شود؟

جدول:3 نتایج آزمون t تک متغیره، مقایسه میانگین میزان تأثیر بهبود خدمات در استادیوم در جذب و حفظ تماشاگران در ورزشگاهها با سطح متوسط((3

در تحلیل استنباطی به منظور بررسی سطح معنا داری از آزمون « t » در سطحp  0/05 استفاده شد، که با توجه به ایـن کـه میـانگین

حاصله (4/43) از سطح متوسط (3) بزرگتر بوده و t حاصله نیز از مقدار بحرانی جدول بزرگتر بوده، بنابرین می تـوان اذعـان داشـت،
در صورتی که بهبود خدمات در استادیوم وجود داشته باشد موجبات جذب و حفظ تماشاگران را فراهم خواهد نمود.

5

سوال سوم پژوهش: تا چه حد عوامل رفاهی در ورزشگاهها باعث جذب تماشاگران فوتبال می شود؟

جدول:4 نتایج آزمون t تک متغیره، مقایسه میانگین میزان تأثیر عوامل رفاهی در استادیوم در جذب تماشاگران در ورزشگاهها با سطح متوسط(3)

در تحلیل استنباطی به منظور بررسی سطح معنا داری از آزمون « t » در سطحp  0/05 استفاده شد، که با توجه به ایـن کـه میـانگین حاصله (4/49) از سطح متوسط (3) بزرگتر بوده و t حاصله نیز از مقدار بحرانی جدول بزرگتر بوده ، بنابرین می تـوان اذعـان داشـت،
در صورتی که عوامل رفاهی در استادیوم وجود داشته باشد موجبات جذب تماشاگران به ورزشگاه را فراهم خواهد نمود.

سوال چهارم پژوهش: تا چه حد عوامل اقتصادی در ورزشگاهها باعث جذب تماشاگران فوتبال می شود؟

جدول:5 نتایج آزمون t تک متغیره، مقایسه میانگین میزان تأثیر عوامل اقتصادی در استادیوم در جذب تماشاگران در ورزشگاهها با سطح متوسط(3)

در تحلیل استنباطی به منظور بررسی سطح معنا داری از آزمون « t » در سطحp  0/05 استفاده شد، که با توجه به ایـن کـه میـانگین حاصله (4/10) از سطح متوسط (3) بزرگتر بوده و t حاصله نیز از مقدار بحرانی جدول بزرگتر بوده ، بنابرین می تـوان اذعـان داشـت،
در صورتی که عوامل اقتصادی در استادیوم وجود داشته باشد موجبات جذب تماشاگران به ورزشگاه را فراهم خواهد نمود.

سوال پنجم پژوهش:کدام عامل بیشترین تاثیر را در جذب تماشاگران فوتبال به ورزشگاه دارد؟

جدول:6 نتایج آزمون فریدمن، رتبه بندی عوامل موثر در جذب تماشاگران

طبق نتایج حاصل از آزمون فریدمن، رتبه بندی عوامل مؤثر در جذب تماشاگران، به ترتیب عوامل رفاهی، نیازها و انتظارات، بهبود خدمات و عوامل اقتصادی بر جذب تماشاگران تأثیردارد و عامل رفاهی مهمترین عامل در جذب تماشاگران به ورزشگاه می باشد.

بحث و نتیجه گیری
امروزه رشته فوتبال به عنوان یکی از پر رکورد ترین رشته های ورزشی محسوب می گردد که به واسطه حضور تماشاگران در

استادیومهای ورزشی، در آمد هنگفتی را برای باشگاه ها بدنبال دارد. به واقع حضور تماشاگران یکی از منابع مهم در آمد تیم ها

محسوب می گردد و باشگاه ها درصدد راهکارهایی جهت جذب بیشتر تماشاگران می باشند. بر همین اساس، تماشاگران می توانند موجب رونق مسابقات ورزشی فوتبال شوند، پژوهش حاضر به بررسی عوامل جذب کننده تماشاگران مسابقات فوتبال پرداخته است. به همین جهت نظرات 320 نفر تماشاگر و 63 نفر کارشناس فوتبال در شهر شیراز مورد تحلیل قرار گرفت.

6

یافته های کلی در خصوص تاثیر انطباق خدمات ارائه شده براساس نیازها و انتظارات تماشاگران در جذب آنها به ورزشگاه نشان می دهد، میانگین حاصله (4/20) بزرگتر از سطح توسط 3 بوده بنابراین از دیدگاه افراد مورد مطالعه خدمات ارائه شده در صورتی که در راستای نیازها و انتظارات آنها باشد می تواند موجب جذب بیشتر تماشاگران در ورزشگاه شود. به عبارت دیگر، در صورتی که در

ورزشگاه ها مواردی از قبیل وجود بوفه در ورزشگاه ،کیفیت مناسب غذا و نوشیدنی، وجود فروشگاه های مختلف در ورزشگاه، برانگیختن احساسات مثبت تماشاگران بوسیله کانون هواداران، برگزاری مسابقات منظم و برنامه ریزی شده، انجام مسابقات در

روزهای تعطیل، پخش مسابقات ازطریق تلویزیون، می تواند موجب جذب بیشتر تماشاگران به ورزشگاهها شود. بنابراین اگر مسئولین
برگزاری مسابقات و مدیریت ورزشگاهها امکانات بیشتری را برای تماشاگران در ورزشگاهها فراهم کنند به طوری که آنها در

ورزشگاه احساس خوشایند و راحتی داشته باشند و بتوانند 90 دقیقه با آسایش تمام به تماشای مسابقه تیم محبوب خود بپردازند، آنگاه می توان شاهد حضور هر چه بیشتر تماشاگران و رونق در ورزشگاه ها بود. یکی از موارد مهمی که تماشاگران و کارشناسان به

آنها پرداخته اند خرید آسان و راحت بلیط می باشد که امروزه در اکثر کشورهای پیشرفته خرید بلیط از طریق شبکه اینترنت انجام می شود و افراد بدون مراجعه به ورزشگاهها، بلیط مسابقه را به راحتی در منزل دریافت می کنند. موضوع خرید بلیط آسان و راحت در مطالعات زیادی به عنوان یک فاکتور اساسی در جهت حضور تماشاگران در ورزشگاه ها گزارش داده شده است. درمطالعات هانسن و

گوتیر (1989)، مارکوم و گرین اشتاین(1995) 1، شریور و تیمونی(1996) 2، مک پرسون و همکاران (2000)، لی(2000) 3، رسید و استد( 2001) 4، به عنوان یکی از عوامل مهم در جذب تماشاگران به مسابقات فوتبال گزارش شده که با نتایج پژوهش حاضر همسو

می باشد. بنابراین، با توجه به همسویی یافته های پژوهش حاضر با پژوهشهای مذکور، مدیران مسابقات باید شرایطی را فراهم کنند تا خرید بلیط از طریق اینترنت انجام شود تا تماشاگران به راحتی در ورزشگاهها حضور یابند. وون وکیتامورا (2006)5، نیز خرید بلیط از
طریق شبکه اینترنت را یک روش ساده برای خرید آسان بلیط توسط تماشاگران می دانند و معتقدند با این روش تماشاگران وقت

بسیار کمی را صرف خرید بلیط خواهند نمود و بدین ترتیب شاهد حضور بیشتری از تماشاگران در ورزشگاهها خواهیم بود.
وجود عوامل رفاهی از جمله پارکینگ، خرید راحت بلیط و همچنین رفت و آمد راحت به ورزشگاه، ورود راحت به استادیوم،
صندلی های راحت و وسیله نقلیه عمومی برای رفت و برگشت نیز که موجب راحتی تماشاگران خواهد شد، تمایل آنان را برای
حضور در ورزشگاهها بیشتر خواهد نمود که این موضوع نیز در برخی مطالعات از قبیل ژانگ و همکاران(1996) 6، مک پرسون و
همکاران (2000)، رسید و استد (2001)، وون وکیتامورا (2006)، نیز گزارش داده شده، بنابراین وجود پارکینگ و خرید راحت بلیط
و وجود صندلی های راحت و وسیله نقلیه عمومی برای رفت و برگشت می تواند جذب تماشاگران به مسابقات را بیشتر کند و

رضایت بیشتری را برای آنها بوجود می آورد.
وجود عوامل اقتصادی از جمله نرخ گذاری بهاء بلیط بر اساس سطح کیفی و کمی ورزشگاه باشد، نرخ گذاری بهاء بلیط نیز با توجه به مشکلات اقتصادی خانواده ها، نرخ گذاری بهاء بلیط بر اساس نوع علاقمندان (دانش آموزان،دانشجویان)، نرخ گذاری بهاء بلیط بر اساس مکان قرارگیری صندلی باشد، نرخ گذاری بهاء بلیط بر اساس سابقه عضویت در کانون هواداران از عوامل تأثیر گذار بر

حضور تماشاگران در مسابقات فوتبال می باشد. با توجه به وجود بحرانهای مالی که موجب آسیب پذیری اقتصادی خانواده ها شده نیاز است در تعیین بهاء بلیط نیز این موضوع مورد نظر باشد.

یافته ها در خصوص تا چه حد بهبود خدمات در استادیوم موجب جذب و حفظ تماشاگران در ورزشگاهها می شود نشان داد،
میانگین حاصله (4/43) بزرگتر از سطح متوسط (3) بوده بنابراین، از نظر تماشاگران و کارشناسان فوتبال در صورتی که خدمات ارائه