بخشی از مقاله
چکیده
کیفیت زندگی کودکان مبتلا به سرطان با تشخیص بیماری و شروع مداخلات درمانی در مقایسه با سایر همسالان خود کاهش پیدا میکند. بازیهای کامپیوتری در علم پزشکی، به عنوان وسیله ای برای تعامل با بیماران برای بهبود رفتارهای مرتبط با سلامتیشان به کار میرود. این مطالعه با هدف بررسی تأثیر بازی تعاملی کامپیوتری بر کیفیت زندگی کودکان تحت شیمی درمانی انجام شده است.
مواد و روشها: این مطالعه یک کارآزمایی بالینی است که روی 64 کودک مبتلا به سرطان بین 8 تا 12 سال سن که با روش تصادفی با استفاده از قرعه کشی در دو گروه آزمون و کنترل قرار گرفتند. گروه آزمون هفته ای 3 ساعت به مدت 4 هفته متوالی بازی کامپیوتری را انجام دادند و گروه کنترل فقط دریافت کننده مراقبتهای روتین بودند. اطلاعات توسط آمار توصیفی واستنباطی و با استفاده از نرم افزار SPSS نسخه 16 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافتهها: نتایج نشان داد که قبل از مداخله، میانگین نمره کلی کیفیت زندگی بین دو گروه اختلاف معنادار نداشت - P - = 0. 87 اما بلافاصله بعد از مداخله - P = 0.02 - و یک ماه بعد از مداخله - P < 0. 001 - میانگین نمره کلی کیفیت زندگی در گروه مداخله به طور معناداری بیشتر از گروه کنترل بود. نتیجه گیری: میانگین نمره سطح کیفیت زندگی در کودکان گروه آزمون نسبت به گروه گنترل بیشتر بود، بنابراین طبق یافتههای این مطالعه میتوان از بازی کامپیوتری برای ارتقاء سطح کیفیت زندگی کودکان تحت شیمی درمانی استفاده کرد.
کلمات کلیدی: بازی کامپیوتری، کیفیت زندگی، شیمی درمانی، کودکان
-1 مقدمه
یکی از مهم ترین بیماریهای غیرواگیر که از علل عمده مرگ در دنیا میباشد، سرطان است . - 1 - اگرچه میزان بروز این بیماری در کودکان نسبت به بزرگسالان بسیار کم است . - 2 - اما به عنوان یک بیماری ناتوان کننده و شایع، یکی از علل اصلی مرگ کودکان، در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه میباشد - 3 - ، طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت از هر یک میلیون نفرکودک، 100 نفر آنها مبتلا به سرطان هستند - 2 - ، این بیماری حدود 4 درصد مرگ و میر در کودکان زیر 5 سال و 13 درصد کودکان 5 تا 15 سال را در جمعیت ایرانی تشکیل میدهد . - 3 - سرطان در کودکان به نوعی متمایز از سرطان در بزرگسالان میباشد، بدین معنی که اغلب سرطانهای کودکان در صورت تشخیص به موقع قابل کنترل خواهند بود . - 4 - اگر چه با پیشرفتهای اخیر در درمان سرطانهای کودکان، تعداد بیشتری از این بیماران، از مرگ رهایی مییابند -
5 - ، اما دوره درمان در این بیماری هنوز هم یک تجربه بسیار استرس زا در زندگی یک کودک میباشد . - 6 - از جمله این درمان ها شیمی درمانی است. در بسیاری از بیماران مبتلا به سرطان، شیمی درمانی نه به عنوان روش درمان قطعی، بلکه به عنوان روشی جهت افزایش طول مدت زندگی و بقاء انجام میشود، بنابراین بایستی بتوان اثرات کوتاه مدت و بلند مدت بیماری و شیمی درمانی را بر روی کودکان مورد بررسی قرار داد . - 7 - کودکان مبتلا به سرطان نه تنها در معرض خطر عوراض جانبی حاصل از پروسیجر های پزشکی هستند، بلکه سلامت روان و اجتماعی آن ها نیز ممکن است بهشدّت در نتیجه بیماری و درمان آن تحت تأثیر قرار بگیرد . - 8 - تحقیقات نشان میدهند، کیفیت زندگی کودکان مبتلا به سرطان با تشخیص بیماری و شروع مداخلات درمانی در مقایسه با سایر همسالان خود کاهش پیدا میکند . -
9 - با وجود پیشرفت های پزشکی و توسعه درمان های سرطان که بیش از پیش بر بقای این بیماران مؤثر است، این بیماری میتواند احساس درماندگی و ترس عمیقی در فرد ایجاد کند - 10 - که همگی این حالات و احساسات از جمله خستگی جسمی و روحی به دنبال شیمی درمانی، میتوانند به میزان زیادی کیفیت زندگی این بیماران را تحت تأثیر قرار دهد . - 11 - از آنجایی که عوارض جسمی و روانی ناشی از شیمی درمانی در بیماران سبب ترس از شروع شیمی درمانی و حتی مقاومت یا رد برنامه های درمانی ضد سرطان میگردد . - 12 - به علاوه سبب ایجاد هزینههای زیاد برای بیماران و شبکه بهداشت و درمان میشود، مثل طولانی شدن زمان بستری، افزایش هزینه های پرستاری و پزشکی و کاهش کیفیت زندگی و عملکرد بیماران می شود، که این امر در کودکان به علت درگیر کردن خانواده از اهمیت بیشتری برخوردار است که نیاز به کنترل آن را حیاتیتر میسازد . - 13 - آموزش درباره درمان، عوارض جانبی و رفتارهای مراقبت از خود میتواند عوارض شیمی درمانی را کاهش داده، نشانه ها را تقلیل دهد و کیفیت زندگی را بهبود بخشد، اگر چه اهمیت آموزش برای این بیماران به خوبی شناخته شده است اما چندین عامل توانایی پرستاران را برای آموزش به این بیماران محدود میکنند؛ به ویژه پروتکل شیمی درمانی که به طور فزاینده ای به صورت سرپایی انجام میشود، اطلاع رسانی در زمینه درمان، عوارض جانبی و رفتارهای مراقبت از خود باید در یک بازه زمانی خاص و محدود انجام میشود، این در حالی است که بیماران به علت تهوع و خستگی تمرکز و توجه کافی ندارند. در نتیجه پژوهشگران شروع به یافتن راههایی برای آموزش بیماران تحت شیمی درمانی کردهاند . -
14 - در این میان بازیهای کامپیوتری ممکن است مزایای متعددی نسبت به سایر وسایل آموزشی به عنوان ابزاری برای تحت تأثیر قرار دادن رفتارهای مرتبط با سلامتی فراهم کنند، که شامل فعالیتهای جایگزین مهارتهای مورد نظر، فرآیند پیچیده حل مسئله و یادگیری مبتنی بر هدف اطلاعات مورد نظر و شکلی از رویههای دانش در فرمتهای تعاملی است . - 15 - به عنوان نمومه مطالعه کونن و همکاران سال 2014 در فنلاند نشان داد که نمونههای گروه آزمون نسبت به کنترل، در پایان مداخله فعالیتهای فیزیکی ارتقاء پیدا کرده بودند و میزان خستگی و متابولیک بدن کاهش یافته بود، در نتیجه و کیفیت زندگی افزایش یافته بود . - P<0.05 - اما مطالعه کاتو و همکاران نشان داد نمونههای گروه آزمون نسبت به گروه کنترل، با این وجود که اطلاعات بیشتری در مورد سرطان داشتند و دانش آنها درباره نقش مدیریت بیماری توسط خودشان را بیشتر درک کرده بودند، همچنین تحمل آن ها برای دریافت شیمی درمانی و انواع آنتی بیوتیک های پیشگیری کننده، افزایش یافته بود. اما بازی کامپیوتری روی کنترل استرس - P=0.931 - و کیفیت زندگی آنان - - P=0.112 تأثیری نداشت.
با توجه به نتایج متناقض مطالعات و از طرفی به دلیل آن که تعداد محدودی از بخشهای شیمی درمانی از بازی کامپیوتری به عنوان آموزش استفاده میکنند و دیگر این که تا به حال مطالعه ای با هدف تأثیر بازی کامپیوتری بر کیفیت
زندگی کودکان تحت شیمی درمانی یافت نشد. موجب شد تا پژوهشگر این مطالعه را با هدف تأثیر بازی کامپیوتری بر کیفیت زندگی کودکان تحت شیمی درمانی در بخش شیمی درمانی انجام دهد.
-2 مواد و روشها
پژوهش حاضر یک کارآزمایی بالینی دو گروهی - آزمون و کنترل - و دومرحلهای با طرح آزمون قبل و بعد از دوره آموزشی میباشد که پس از توضیح اهداف پژوهش و گرفتن رضایت آگاهانه و از واحدهای مورد پژوهش دربیمارستان سیدالشهداء اصفهان از تاریخ 2015/5/12 تا تاریخ 2015/10/29 صورت گرفته است. لازم به ذکر است که پژوهشگران در تمامی مراحل تحقیق توجه دقیقی به ملاحظات اخلاقی داشتند.
در این پژوهش نمونه ها به روش آسان و از میان کلیه کودکان مبتلا به سرطان مراجعه کننده به محیط مطالعه که شرایط قابل قبول در این پژوهش را داشتند و با کسب رضایت نامه کتبی، آگاهانه انتخاب شدند. سپس به صورت تخصیص تصادفی - با استفاده از روش قرعه کشی - به دو گروه آزمون و کنترل تقسیم شدند. به طوری که مطالعه بر روی 64 نفر ازکودکان - هر گروه 32 نفر - انجام گرفت. معیارهای ورود افراد به این مطالعه شامل: سن فرد در محدوده 8 تا 12 سال، ابتلا به یکی از انواع سرطان، دریافت حداقل 4 ماه شیمی درمانی، تحت درمان قرار داشتن هنگام مطالعه، توانایی انجام بازی کامپیوتری، درک و خواندن گویش فارسی، دارا نبودن مشکل فیزیکی یا روان پزشکی عمده پیش از ابتلا به سرطان. پژوهشگربا کسب اجازه ازوالدین وکودکان و توضیح هدف وروش کار به آنان مداخلات خودراشروع نمود.
ابزارمورد استفاده دراین پژوهش پرسشنامه کیفیت زندگی مرتبط با سلامت نسخه ویژه گزارش کودکان 8-12 سال مبتلا سرطان PedsQL Cancer module version 3.0 Childe self - - report بود کهاختصاصاً برای کودکان مبتلا به سرطان طراحی شده است و ابزاری معتبر و استاندارد میباشد که در اکثر مطالعات پایایی آن 0,98 و روایی آن 0,80 گزارش شده است 17 - ،16،. - 7 این پرسشنامه دارای 8 زیر مقیاس و در مجموع شامل 27 سؤال است: درد و ناراحتی 2 - سؤال - ، تهوع 5 - سؤال - ، اضطراب مداخلات 3 - سؤال - ، اضطراب ناشی از درمان 3 - سؤال - ، نگرانی 3 - سؤال - ، مشکلات شناختی 5 - سؤال - ، درک ظاهر فیزیکی 3 - سؤال - و برقراری ارتباط 3 - سؤال - . در این پرسش نامه سیستم نمره دهی آن لیکرت است و به گزینههای ذکر شده به ترتیب نمرات 0، 25،50،75،100 داده میشود.
هر قدر نمره آزمودنی در این پرسشنامه بیشتر باشد معرف کیفیت زندگی بهتر است . - 16 - قبل از شروع مطالعه، پرسشنامه از طریق مصاحبه با نمونهها تکمیل شد. سپس برنامه مطالعه که شامل بازی رایانه ای آموزشی- تفریحی به نام شهر رؤیاها بوده و سناریو این بازی توسط نویسندگان این پژوهش تهیه گردید و توسط گروه مهندسین کامپیوتر طراحی گردید جهت گروه مداخله استفاده شد. شهر رؤیاها متشکل شده از 4 قسمت میباشد: خانه، بیمارستان، شهر بازی و ساختمان سؤال. کودک در نرم افزار خانه وارد 5 قسمت میشود: :1 قهرمان و مبارزهی سخت، :2 قهرمانی به مو نیست - در مورد ریزش مو به کودک حق انتخاب کلاه گیس، روسری و یا کلاه داده میشود - ، ::3 همه چی آرومه - حق انتخاب استفاده از دارو و یا انحراف فکر به وسیله گوش دادن به موسیقی یا صوت قرآن جهت تسکین درد به کودک داده میشود - ، :4 قصه بی حالی و خستگی :5 قصه تهوع و کم اشتهایی. با کلیک روی قصه اول و بعد از اتمام شعر و لباس پوشیدن کودک با کلیک روی در، وارد بیمارستان میشود - در این قسمت کودک بعد از ویزیت توسط پزشک، یک پرستار با توضیح دادن پروسیجر از کودک رگ گیری میکند و سرمی را که حاوی داروی شیمی درمانی است به کودک وصل میکند - . بعد از برگشت از بیمارستان بقیه قسمتهای بازی فعال میشود. شهربازی شامل بازیهای دوتایی، جورچین و بازی ری میژن - فضای داخل بدن را که حاوی سلولهای سالم و ناسالم است نشان داده میشود و کودک در این مرحله با استفاده از هدایت رباط کوچک سلولهای
