بخشی از مقاله
چکیده
برای بهرهبرداری پایدار مرتع تغییرات فیزیکی و شیمیایی ایجاد شده بایستی شناخته شود. هدف از این تحقیق بررسی اثر تبدیل اراضی مرتعی به کاربریهای کشاورزی بر تخریب خاک میباشد. به این منظور در این منطقه چهار کاربری، مرتع، زراعت دیم، زراعت آبی و باغی انتخاب گردید در هر کدام از کاربریها فاکتورهای تولید، تراکم و درصد تاج پوشش اندازهگیری شد. از کل چهار کاربری تعداد َُ نمونه خاک از دو عمق ًَ-ً و ًّ-ًَ سانتیمتری جمعآوری و به آزمایشگاه انتقال یافت و نمونهبرداری به روش تصادفی انجام شد. در آزمایشگاه ویژگیهای خاک شامل بافت، pH و EC، مادهآلی خاک، فسفر، آهک،پتاسیم، درصد اشباع و نیتروژن اندازهگیری شد. پس از نرمال کردن دادهها، تجزیه و تحلیل آنها در نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که بین کاربریهای متفاوت درمقایسه با مرتع - شاهد - میزان هدایت الکتریکی، اسیدیته، پتاسیم، درصد اشباع، درصد رس، شن و سیلت تفاوت معنیداری در سطح ِ درصد وجود داشت. همچنین این تغییرات در کاربری اراضی موجب تغییر بافت از لومی به رس لومی و شن لومی شده است. همچنین نتایج خصوصیات پوشش گیاهی نشان داد که میزان تولید، تراکم گونههای گیاهی و درصد تاج پوشش در مرتع - شاهد - در مقایسه با بقیه کاربریها بیشتر بود.
مقدمه
وقوع انقلاب کشاورزی در ده هزار سال پیش بزرگترین تحول تاریخ زندگی انسان بهشمار میرود که نقطه عطفی در تکامل اجتماعی او بوده است و بهنظر میرسد منافع متضاد انسان از همان زمان شکل گرفته است. در آغاز بهدلیل تعادل جمعیت و همسویی انسان و طبیعت، این تعارض زیاد آشکار نبود، اما تحولات دو قرن اخیر بهویژه انقلاب صنعتی، انقلاب شیمیایی و افزایش بیرویه جمعیت، انسان را به مقابله جدی با طبیعت وادار کرد در دهه های اخیر، به علت الگوی مدیریتی نادرست، روند بهرهگیری از پتانسیلهای محیطی به خوبی طی نشده و این مسئله تخریب منابع آب و خاک، کاهش ظرفیتهای محیطی و به تبع آن بحرانهای اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی شدیدی را به همراه داشته است، متاسفانه از مواردی که اغلب منابعطبیعی را دچار تخریب کرده است، کشاورزی در اراضی است که مستعد آن نبوده و درنتیجه تخریب اراضی را موجب میشوند از کل مساحت کشور حدود ٌَ میلیون هکتار اراضی زیرکشت است که از این ٌَ میلیون هکتار ًٌ تا ٌٍ میلیون هکتار آن زیرکشت دائمی و بقیه آن بهصورت آیش است. همچنین ُْ% از اراضی زیر کشت کشور، بهصورت آبی و بقیه بهصورت دیمکاری میباشند، اما نکتهای که نباید از آن غافل شد این است که در بهرهبرداری از این اراضی و نظامهای کاربری آنها به گونهای باید عمل شود که به خاک که سرمایهی اصلی زندگی بشر است آسیبی وارد نشود؛ اما متاسفانه بر اثر بهرهبرداری نادرست از منابع آبی و خاکی همه ساله ٌٌِ هزار هکتار به سطح بیابانهای کشور افزوده میشود .تبدیل اراضی منابع طبیعی به کاربریهای دیگر با پوشش متفاوت باعث تخریب پوشش گیاهی، تخریب خاک و مصرف مواد مغذی آن شده که نتیجه آن ایجاد مشکلات اقتصادی و اکولوژیکی بهویژه در مناطق کمآب و نسبتا کمآب میباشد -
مواد و روشها
منطقه مورد بررسی روستایی شیخ حسین واقع در شهرستان چرام در ًٌٍ کیلومتری شمال غربی شهرستان یاسوج، در جنوب شرقی استان کهگیلویه و بویر احمد انجام گرفت. ارتفاع متوسط منطقه َّْ متر از سطح دریا قرار دارد، در محدوده طول جغرافیاییَُ درجه، َِ دقیقه، ّ ثانیه، عرض جغرافیایی ُْ درجه، َِ دقیقه و ٌٌ ثانیه قرار گرفته انجام شد.
عملیات صحرایی
در ابتدا پس از تعیین کاربریهای اراضی چهار تیمارهای مطالعاتی شامل زراعت دیم، زراعت آبی، کاربری باغی و همچنین کاربری مرتع بعنوان شاهد انتخاب گردید در هر کاربری نمونهبرداری از پوشش گیاهی به روش تصادفی-سیستماتیک در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد، بهطوریکه در هر کاربری با توجه به وسعت کاربری و تیپهای گیاهی موجود در آن َ تا ِ ترانسکت یا متری مستقر گردید. در طول ترانسکتهای ًِ متری پلاتها با فواصل ِ متر از یکدیگر استقرار یافت. اما این فاصله در ترانسکتهای ًًٌ متری به ًٌ متر افزایش یافت. تعیین اندازه پلات با توجه به تیپ گیاهی، سطح تاج پوشش و تغییرات پوشش گیاهی تعیین شد در هر کاربری فاکتورهای تولید، درصد تاج پوشش و تراکم گونههای گیاهی در هرکاربری اندازه گیری گردید. با توجه به وسعت هر کاربری بین ُ تا َ نمونه خاک از دو عمق و سانتیمتری برداشت و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی شامل بافت خاک، EC، pH، ماده آلی خاک، درصد نیتروژن، فسفر و پتاسیم به روشهای استاندارد آزمایشگاهی اندازهگیری شد
جدول ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی مورد اندازهگیری خاک و روش مورد استفاده
تجزیه و تحلیل دادهها
جهت تجزیه وتحلیل دادهها ابتدا پس از بررسی نرمال بودن توزیع، دادهها همگنی واریانسها و وجود مقادیر پرت و انتهایی مقایسه هر کاربری با کاربری مرتع بهعنوان کاربری شاهد تغییرات خصوصیات خاک و پوشش گیاهی آن با آزمون t جفتی بررسی شد.مقایسه تغییرات خصوصیات خاک و پوشش گیاهی کاربریهای مورد مطالعه با آزمون تجزیه واریانس یکطرفه در سطح احتمال درصد انجام شد و مقایسه میانگین با آزمون دانکن صورت پذیرفت.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از مقایسه خصوصیات پوشش گیاهی کاربریها نشان داد که به جز تراکم گونههای کلاس یک بقیه خصوصیات پوشش گیاهی تفاوت معنیدار داشت - ِ% - p< در بین چهار کاربری حداکثر میزان تولید، درصد تاج پوشش و تراکم مربوط به کاربری مرتع، حداقل تولید گیاهی مربوط به کاربری باغی و حداقل درصد تاج پوشش، تراکم گونههای کلاس یک، دو و سه در کاربری زراعت آبی اندازهگیری شد. همانطور که در جدولهای - 1،2،3،4،5،6 وْ - نشان داده شد از بین خصوصیات شیمیایی و فیزیکی مورد بررسی در لایههای ًَ-ً و ًّ-ًَ میزان pH، Ec، نیتروژن، پتاسیم، درصد اشباع و مادهآلی دارای نوسانات بیشتری بوده علت این امر استفاده کشاورزان از کودهای شیمیایی میباشد
