بخشی از مقاله
چکیده
مطالعه فرمهای مختلف پتاسیم، در جهت مدیریت و استفاده صحیح از منابع خاکی و آبی از اهمیت فوق العادهای بر خوردار است. اطلاعات درباره فرمهای مختلف پتاسیم در خاکهای منطقه جیرفت محدود میباشد. این تحقیق به منظور بررسی وضعیت تبادل پتاسیم در خاکهای منطقه جیرفت در سطح آزمایشگاه انجام پذیرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که تأثیر پتاسیم به کاربرده شده بر فرمهای مختلف پتاسیم خاک معنیدار نبوده، اما تیمارها با شاهد اختلاف معنیدار داشتند. تأثیر رطوبت و اثرات متقابل رطوبت و پتاس نیز بررسی شد و در مجموع تیمار W2K1 به عنوان تیمار موثر انتخاب گردید.
واژه های کلیدی: پتاسیم، تیمار رطوبتی، جیرفت.
مقدمه
پتاسیم جزء عناصر ضروری برای گیاه بوده و اگر در خاک به مقدار کافی وجود نداشته باشد رشد گیاه به شدت کاهش می-یابد. فرآیندهای مختلفی بر قابلیت جذب پتاسیم تأثیر میگذارند، یکی از این فرآیندها تثبیت پتاسیم میباشد. زمانیکه کودهای پتاسیمی به منظور افزایش فراهمی پتاسیم برای رشد گیاهان به منظور افزایش فراهمی پتاسیم برای ریشه گیاهان به خاک افزوده میشوند، بخشی از پتاسیم افزوده شده موجب افزایش پتاسیم محلول، بخشی بر روی مکانهای تبادلی جذب و بخشی دیگر به شکل غیرقابل تبادل در خاک تثبیت میگردد - برش و توماس، . - 1985
نقش پتاسیم غیرتبادلی خاک در تامین پتاسیم مورد نیاز گیاه به عوامل مختلفی مانند نوع، میزان پتاسیم در کانی و فراوانی کانیهای پتاسیمدار و اندازه ذرات آنها، مقدار پتاسیم قابل استفاده خاک، غلظت پتاسیم در آب آبیاری، میزان پتاسیم آزاد شده از بقایای گیاهی و غیره بستگی دارد - جلالی، . - 2005 جعفری و باقرنژاد - 1386 - به بررسی تثبیت پتاسیم در برخی خاکها و رسیهای منطقه خوزستان پرداختند. آنان بیان داشتند که با وجود تثبیت زیاد پتاسیم در لایه سطحی خاک تحت کشت به ویژه نیشکر، مقدار پتاسیم قابل جذب این خاکها زیاد شده است، در حالی که تثبیت پتاسیم توسط لایههای عمقی خاک کمتر از لایه سطحی است. هم چنین بیان داشتند که پس از افزودن پتاسیم به خاک، میزان تثبیت آن با افزایش دفعات تر و خشک شدن، روند نزولی دارد. تثبیت پتاسیم در خاکها در راستای میزان تغییرات مینرالوژی خاکهای مذکور و افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی است. برای رسهای جدا شده از این خاکها، نیز تثبیت پتاسیم به بیشترین میزان در لایه سطحی رخ داد و نیز اختلاف معنیداری از لحاظ مقدار تثبیت پتاسیم توسط رسهای خاکهای مذکور برای نوع کشت و عمق در سطح یک درصد ملاحظه گردید. در نهایت بیان داشتند مقدار زیاد تثبیت پتاسیم به کانیهای رسی ایلیت تخلیهشده از پتاسیم توسط کشت و کار نسبی نسبت دارد، بهطوری که پس از قرار دادن این رسها در مجاورت پتاسیم تثبیت آن، کانیهای شبه میکایی در این رسها تشکیل میشود. میزان تثبیت پتاسیم در خاکها به مقدار رطوبت، غلظت یون پتاسیم و سایر یونهای رقابتکننده بستگی دارد - لی و همکاران، . - 2003
هدف از این تحقیق بررسی وضعیت تبادل پتاسیم در خاکهای منطقه جیرفت در آزمایشگاه تحت تأثیر تیمارهای کودی و رطوبتی میباشد.
مواد و روشها
موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
دشت جیرفت با وسعت 1405 کیلومتر مربع و ارتفاع بین 500 تا 600 متر از سطح دریا و در موقعیت جغرافیایی''28' 40 28˚ تا 28 ˚ 52 ' 6'' شمالی و 57 ˚ 30 ' 8'' تا 58˚ 4' 27'' شرقی و در قسمت جنوب شرقی استان کرمان و جنوب شرقی ایران واقع شده است. میانگین بارش سالانهی 180 میلیمتر و متوسط دمای سالیانهی 23/5 درجهی سانتیگراد می باشد. این دشت به علت کشت وسیع محصولات گلخانهای به عنوان شهر گلخانه ای ایران محسوب میشود. همچنین یکی از صادر کنندههای بزرگ محصولاتی مثل مرکبات و خرما نیز میباشد.
روش تحقیق
بهمنظور بررسی و تعیین شرایط تعادل و وضعیت رهاسازی جذب و تثبیت آن در منطقه جیرفت این طرح تحقیقاتی در آزمایشگاه انجام پذیرفت. در آزمایشگاه 10 کیلوگرم از خاک مورد مطالعه به گلدان منتقل گردید و با اعمال 4 سطح رطوبتی و دو سطح کودی تحقیق صورت گرفتروش. اجرای طرح روش کاملاً تصادفی بود. سطوح رطوبتی در این طرح عبارت بودند از الف - سطح :W1 که در آن آبیاری زمانی صورت میگرفت که رطوبت موجود در خاک به 75 درصد رطوبت قابل استفاده گیاه رسیده باشد، ب - :W2 آبیاری زمانی صورت میگیرد که رطوبت خاک به 50 درصد آب قابل استفاده گیاه رسیده باشد، ج - :W3 آبیاری زمانی صورت میگیرد که رطوبت خاک به 25 درصد آب قابل استفاده گیاه رسیده باشد، د - :W4 آبیاری زمانی صورت میگیرد که رطوبت در حالت نقطه پژمردگی ثابت باشد. همچنین از تیمار بدون کود پتاسه - K0 - و تیماری دیگر با مصرف 100 کیلوگرم پتاس - بر حسب - K2O در هکتار - K1 - استفاده گردید. در این تحقیق سعی شد رطوبت گلدانها در وضعیت رطوبتی ثابت بماند، 8 تیمار و 3تکرار جمعاً 24 گلدان این آزمایش را شامل شد و یک تیمار به عنوان شاهد وجود داشت، بسته به دمای محیط یک روز در میان یا به طور روزانه گلدانها توزین شدند و آب لازم جهت رسیدن بهرطوبت مورد نظر به آنها اضافه شد. گلدانها بدون زهکشی و بدون انجام کشت بودند و همزمان با اتمام آزمایش در مزرعه از گلدانها نمونه برداری نهایی صورت گرفت و فرمهای مختلف پتاسیم در تیمارهای مختلف اندازهگیری و با همدیگر و با شاهد مقایسه شدند. جهت تجزیه واریانس از نرمافزار SAS استفاده گردید.
نتایج
جدول - 1 - نشان دهنده تأثیر تیمارهای مختلف در آزمایشگاه بر پتاسیم قابل جذب میباشد. جدول - 4 - میانگین و تجزیه واریانس مربوط به تأثیر تیمارهای مختلف را بر فرم قابل جذب به همراه شاهد در تیمارهای مختلف را نشان میدهد.
جدول.1 تأثیر تیمارهای مختلف بر پتاسیم قابل جذب در آزمایشگاه پس از پایان تحقیق - ppm -
جدول .2 میانگین پتاسیم قابل جذب و تجزیه واریانس مربوط به تیماهای مختلف در آزمایشگاه
در تمامی سطوح رطوبتی تیمار کود داده شده - K1 - نسبت به تیمار بدون کود - K0 - به استثنای تیمار - W3K1 که بدون تغییر باقی مانده است - پتاسیم قابل جذب افزایش نشان میدهد که حداکثر آن در تیمار W4K1 است - جدول - 2، که دلیل احتمالی آن آبشویی کمتر به دلیل رطوبت پایینتر میباشد. در تیمار W2K1 نسبت به تیمار W1K1 میزان افزایش بیشتر بوده است. در تیمار W3K1 نسبت به W3K0 همان طوریکه گفته شد تغییری مشاهده نشده که دلیل آن تثبیت بیشتر در این سطح رطوبتی میتواند باشد - جدول . - 2 تأثیر کود، رطوبت و اثرات متقابل این دو عامل هیچکدام بر تغییر فرم قابل جذب پتاسیم معنیدار نبود.
مقایسه میانگین پتاسیم قابل جذب در تیمارهای مختلف و شاهد نشان میدهد که هیچکدام از تیمارها با شاهد در یک گروه قرار نمیگیرند و همگی تیمارها نسبت به شاهد پتاسیم قابل جذب کمتری دارند. تیمار شاهد در یک گروه جداگانه قرار گرفت و بعد از آن تیمار W4K1 با حداکثر مقدار در بین تیمارها گروه جداگانهای دارند. تیمارهای W1K1 و W2K1 در یک گروه قرار میگیرند ولی پتاسیم قابل جذب کمتری از W4K1 دارند. تیمارهای W4K0، W3K0 و W1K0 در یک گروه واقع بوده و تیمار W2K0 با حداقل مقدار پتاسیم قابل جذب در آخرین گروه واقع است.
جدول - 3 - تأثیر تیمارهای مختلف در آزمایشگاه بر پتاسیم تبادلی را نشان میدهد. جدول - 4 - میانگین و تجزیه واریانس مربوط به تأثیر تیمارهای مختلف را بر فرم تبادلی به همراه شاهد در تیمارهای مختلف را در آزمایشگاه نشان می دهد.
