بخشی از مقاله
چکیده
به منظور مطالعهی تأثیر تیمارهای مختلف کودی و تراکم روی ویژگیهای رشدی علف شور ، آزمایشی به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعهی تحقیقاتی دانشکده-ی کشاورزی دانشگاه شهیدمدنی آذربایجان در سال 1395 انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل کاربرد کود مرغی، ورمیکمپوست و کود نیتروژن به صورت تقسیط شده به عنوان عامل اصلی و تراکمهای مختلف علف شور 5 - ، 10، 15 و 20 بوته در مترمربع - به عنوان عامل فرعیبودند.
نتایج نشان داد که کاربرد کود مرغی منجر به افزایش طول و قطر ریشه اصلی، تعداد ریشههای جانبی، وزن خشک ریشهها، تعداد ساقههای جانبی و وزن خشک ساقههای علف شور گردید. در مقابل، تراکم 5 بوته در مترمربع این علف هرز منجر به حصول حداکثر مقدار در ویژگیهای رشدی به استثنای وزن خشک ریشهها و ساقهها شد. اثرات متقابل تیمارهای کودی در تراکمهای مختلف علف شور نیز نشان داد که کود مرغی در تمامی تراکمهای علف هرزی دارای بیشترین مقادیر صفات ارزیابی شده و کود نیتروژن - به صورت تقسیط شده - و بخصوص ورمیکمپوست کمترین مقادیر مربوط به صفات اندازهگیری شده بودند.
-1 مقدمه
علف شور - - Salsola kali subsp. kali گونهای یکساله با سیستم فتوسنتزیC4 میباشد که به طور گسترده در نواحی خشک و نیمه خشک جهان پراکنده شده است . - 8 - گونههایC4 در رژیمهای آب و هوایی گرمتر فراوان بوده و از این لحاظ رقابت-کنندههای قویتری نیز محسوب میشوند . - 4 - گونههایC4 گونههایی با کارایی مصرف آب بالایی هستند که در رژیمهای گرم-تر موفقتر عمل میکنند
جنس Salsola در ایران 40 گونه دارد و یکی از جنسهای بزرگ تیرهی اسفناجیان محسوب میشود که غالباً در مناطق شور و بیابانی ایران میرویند . - 1 - توسعهی زودهنگام و سریعتر سیستم ریشهای این گونهی علف-هرزی در مقایسه با بخشهای هواییآن موجب میشود تا آب موجود در خاک به سرعت تخلیه شود . - 10 - پس از 14 روز از جوانهزنی، ریشهی اصلی این گیاه به عمق 60 سانتیمتری خاک میرسد، درحالیکه ارتفاع ساقهی آن به حدود 5 سانتیمتری رسیده است .
سیستم ریشهای این گونه بسیار گسترده بوده و به سرعت رشد میکند، بطوریکه در 7 تا 10 هفتهی اول تا عمق 120 سانتیمتری خاک نفوذ کرده و تراکم بیشتر ریشهها در عمق 90 تا 120 سانتیمتری خاک واقع است . - 9 - موفقیت علف شور در رقابت و استقرار به عوامل چندی وابسته است که یکی از این عوامل قابلیت آن در جذب سریعتر آب در مقایسه با دیگر گونههاست .
چنانچه بدان اجازهی رشد و گسترش داده شود، میتواند در حدود 100 لیتر از آب موجود در خاک را تخلیه نماید، بیش از 1000 گرم مادهی خشک در هر بوته تولید کرده و بیش از 67 هزار بذر تولید کند . - 10 - هر بوتهی آن میتواند آب خاک را در شعاع 60 سانتیمتری و تا عمق 1/8 متری تخلیه نماید. علف شور میتواند سطوح بالایی از نیتروژن را نیز در بافتهای خود ذخیره کند . - 7 - باتوجه به اهمیت علفهای هرزی نظیر علف شور در زراعت مناطقی با آب شور، پژوهشی با هدف بررسی اثرات تیمارهای مختلف کودی در حضور تراکمهای مختلف علف شور بر ویژگیهای رشدی آن انجام گرفت.
-2 مواد و روشها
این پژوهش در مزرعهی تحقیقاتی دانشکدهی کشاورزی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان واقع در 5 کیلومتری شهرستان آذرشهر در سال 95 انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل نوع کود مصرفی - کود مرغی،ورمیکمپوست و نیتروژن از منبع اوره - به عنوان عامل اصلی و تراکمهای 5، 10، 15 و 20 بوته در مترمربع از علفشور به عنوان عامل فرعی بودند. آزمایش به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد که در آن کود نیتروژن - به میزان 150 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار - ، ورمیکمپوست - به میزان 18 تن در هکتار - و کود مرغی - به میزان 13 تن در هکتار - به قطعه زمین مورد نظر داده شدند.
کود نیتروژن به صورت تقسیط شده و در سه نوبت به زمین اضافه شد، ولی سایر کودها در همان ابتدای فصل و موقع آمادهسازی زمین اضافه شدند. در ابتدای فصل رشد و قبل از کاشت به منظور کمک به آزادسازی سریعتر عناصر در خاک، از کود گوگرد خالص - گوگرد گرانوله از منبع بنتونیتدار - به میزان 60 کیلوگرم در هکتار استفاده شد. تحقیق حاضر در زمینی به مساحت 294/5 مترمربع به اجرا در آمد. هر کرت از 5 ردیف به طول و عرض2/5 متر تشکیل شده بود. بین کرتهای اصلی نیم متر و مابین تکرارها یک متر فاصله در نظر گرفته شد. آبیاری کرتها به روش جوی و پشتهای انجام شده و دور آبیاری مطابق با شرایط منطقه در نظر گرفته شد.
در انتهای فصل رشد، طول و قطر ریشهی اصلی،تعداد ریشههای جانبی،ارتفاع بوته و تعداد ساقههای جانبی اندازهگیری شدند. بدین منظور، 5 بوته از هر کرت برداشت شد. به منظور اندازهگیری وزن خشک ریشهها وساقه های علف شور نیز بوتههای برداشت شده در کیسههای مناسب به آزمایشگاه منتقل شدند. پس از خشک شدن آنها در آون با دمای 70 درجهی سانتیگراد به مدت 72 ساعت و رسیدن آنها به وزن ثابت، اندازه-گیریهای مربوطه انجام شدند. به منظور تجزیهی دادههای آزمایش از نرمافزارهای آماری Minitab نسخهی 17 و SAS نسخه 9/2 استفاده شد. مقایسهی میانگین بین تیمارها نیز با استفاده از آزمون حداقل تفاوت معنیداری - LSD - در سطح احتمال 1 درصد انجام گرفت. تست نرمالیته به روش آندرسون- دارلینگ انجام شده و دادههایی که نرمال نبودند، تبدیل داده روی آنها انجام شد.
-3 نتایج و بحث
نتایج نشان داد که تأثیر تیمارهای کودی بر طول ریشهی اصلی در بوتههای علف شور معنیدار بود - - p<0/01 - جدول - 1، بطوریکه بیشترین طول ریشه مربوط به کاربرد کود مرغی و کمترین آن نیز مربوط به کاربرد کود نیتروژنبه صورت تقسیط شده و ورمیکمپوست بود. بیشترین طول ریشهی اصلی علف شور از تراکم 5 بوته در مترمربع آن بدست آمد، درحالیکه کمترین آن مربوط به تراکم 20 بوته در مترمربع این علف هرز بود - جدول . - 2
به نظر میرسد تراکم بیشتر علف شور منجر به تخلیهی آب و عناصر غذاییموجود در خاک شده و متعاقباً از رشد و گسترش ریشهی اصلی بوتههای این علف هرز جلوگیری کرده است. برشدهی اثر متقابل تیمارهای کودی و تراکمهای مختلف این علف هرز نشان داد که در کاربرد کود مرغی و ورمیکمپوست بین تراکمهای مختلف آن اختلاف معنیداری از نظر طول ریشهی اصلی وجود داشت، بطوریکه در کاربرد کود ورمیکمپوست، تراکم 5 بوته در متر مربع دارای بیشترین و تراکمهای بالاتر از آن دارای کمترین طول ریشهی اصلی بودند - جدول . - 3
تأثیر تیمارهای کودی بر قطر ریشهی اصلی علف شور نیز در سطح احتمال 1 درصد معنیدار بود - جدول - 1، بطوریکه بیشترین قطر ریشه مربوط به کاربرد کود مرغی و کمترین آن مربوط به کاربرد کود نیتروژن به صورت تقسیط شده و ورمیکمپوست بود - جدول . - 2
تأثیر تراکم نیز بر قطر ریشهی اصلی بوتههای علف شور معنیدار بود - - p<0/01 - جدول - 1، بطوریکه بیشترین قطر ریشه مربوط به تراکم 5 بوته در مترمربع 12/79 - میلیمتر - و کمترین آن مربوط به تراکمهای 15 و 20 بوته در مترمربع - به ترتیب با 7/60 و 7/73 میلیمتر - بود - جدول . - 2 برشدهی اثر متقابل تیمارهای کودی و تراکمهای مختلف علف شور نیز نشان داد که بیشترین قطر ریشهی اصلی این علف هرز در کاربرد انواع تیمارهای کودی از تراکم 5 بوته در مترمربع و کمترین آن از تراکمهای 15 و 20 بوته در مترمربع بدست آمد. البته، کاربرد ورمیکمپوست در مقایسه با کاربرد دیگر انواع تیمارهای کودی منجر به تولید ریشهای با قطر کمتر در تمامی تراکمهای این علف هرز شد - جدول . - 3
جدول .1 نتایج تجزیه واریانس و برشدهی اثر متقابل تراکم علف شور برای هر یک از تیمارهای کودی - میانگین مربعات - .
تعداد ریشههای جانبی علف شور تحت تأثیر کاربرد تیمارهای کودی قرار گرفت - p<0/01 - ، بطوریکه بیشترین تعداد آن با کاربرد کود مرغی 12/75 - عدد - و کمترین آن از کاربرد کود نیتروژن به صورت تقسیط شده 10/94 - عدد - بدست آمد. همچنین، تأثیر تراکمهای مختلف علف شور بر تولید ریشههای جانبی در این علف هرز نشان داد که در تراکم 5 بوته در مترمربع بیشترین و در تراکم 20 بوته در مترمربع کمترین تعداد ریشهی جانبی تولید گردید
اثر متقابل تیمارهای کودی و تراکمهای مختلف علف شور بر تعداد ریشههای جانبی معنیدار نبود - جدول . - 1 بیشترین وزن خشک ریشه در علف شور با کاربرد کود مرغی 88/94 - گرم در مترمربع - بدست آمد، درحالیکه کمترین آن مربوط به کاربرد ورمیکمپوست و کود نیتروژن به صورت تقسیط شده بود. همچنین، بیشترین وزن خشک ریشههای این علف هرز از تراکمهای 15 و 20 بوته در مترمربع با مقادیر 78/45 و 73/72 گرم در مترمربع حاصل شد
برشدهی اثر متقابل نیز نشان داد که بیشترین وزن خشک ریشه از کاربرد کود مرغی در تراکم 15 بوته در مترمربع این علف هرز - 118/53 گرم در مترمربع - بدست میآید. وزن خشک ریشهها در کاربرد ورمیکمپوست و کود نیتروژن به صورت تقسیط شده در مقایسه با کاربرد کود مرغی مقادیر کمتری را در تمامی تراکمهای علف شور نشان دادند - جدول . - 3 تأثیر تیمارهای کودی بر ارتفاع بوتههای علف شور معنیدار نشد - جدول . - 1 در مقابل، ارتفاع این علف هرز تحت تأثیر تراکمهای مختلف آن قرار گرفت - p<0/01 - ، بطوریکه بیشترین ارتفاع از تراکم 5 بوته در مترمربع 125/22 - سانتیمتر - و کمترین آن از تراکم 20 بوته در مترمربع - 107/78 سانتیمتر - بدست آمد - جدول . - 2 اثر متقابل تیمارهای کودی و تراکمهای مختلف علف شور بر ارتفاع آن معنیدار نبود
تعداد ساقههای جانبی تحت تأثیر کاربرد تیمارهای کودی - در سطح احتمال 1 درصد - قرار گرفت، بطوریکه بیشترین تعداد ساقههای جانبی از کاربرد کود مرغی 42/35 - عدد - و کمترین آن از کاربرد کود ورمیکمپوست 34/62 - عدد - بدست آمد. همچنین، بیشترین تعداد ساقههای جانبی علف شور مربوط به تراکم 5 بوته در مترمربع این علف هرز با 47 عدد و کمترین آن نیز مربوط به تراکم 20 بوته در مترمربع 32/57 - عدد - بود - جدول . - 2 نتایج برشدهی اثر متقابل نیز نشان داد که در تمامی تیمارهای کودی؛ با افزایش تراکم علف شور؛ از تعداد ساقههای جانبی آن کاسته میشود. در بین تیمارهای کودی و در تمامی تراکمهای علف هرزی کمترین تعداد ساقههای جانبی مربوط به کاربرد کود ورمیکمپوست بود
