بخشی از مقاله
مقدمه
براي توصیه کودي پتاسیمی بر مبناي آزمون خاك، ابتدا حدبحرانی پتاسیم براي گیاه معین در یک محدوده جغرافیایی معین تعیین می شود. رنجبر - 1386 - با تعیین حد بحرانی پتاسیم در خاك هاي مناطق توتون کاري استان آذربایجان غربی براي توتون باسما سرس 31 به میزان حدود 260 میلی گرم در کیلوگرم خاك، نشان داد که حدود 40 درصد مزارع توتون کاري واریته باسما سرس 31 دچار کمبود پتاسیم هستند.
آگاهی از روابط بین میزان تغییر پتاسیم قابل جذب خاك با مصرف پتاسیم ضرورت دارد که این ارتباط در خاك هاي مختلف، متفاوت است و این تفاوتعمدتاً به ظرفیت بافري پتاسیم خاك در رابطه با مقدار رس، نوع رس و میزان تخلیه رس ها از پتاسیم بین لایه اي و سایر سطوح جذب کننده پتاسیم در خاك مربوط می شود. در این شرایط طبیعی است انجام توصیه کودي بایستی با در نظر گرفتن اختلاف سطح پتاسیم قابل جذب خاك نسبت به سطح بحرانی و برخی خصوصیات خاك که بیشترین نقش را در واکنش هاي پتاسیم در خاك دارد صورت گیرد.
لازم است مشخص شود که در خاك هاي مختلف براي افزایش یک واحد به سطح پتاسیم قابل جذب خاك چند واحد پتاسیم به صورت کود باید مصرف شود و رابطه آماري مربوط به محاسبه معادل کودي پتاسیم براي هر خاك چگونه است - شهابی و ملکوتی، . - 1386 میزان تثبیت پتاسیم در خاك رابطه تنگاتنگی با مقدار رس و ظرفیت تبادل کاتیونی خاك داشته و واکنش گیاه در قبال افزایش کود پتاسیمی به میزان تخلیه پتاسیم در خاك بستگی دارد - شهابی . - 1380 جلالی - 1381 - نشان داد میزان پتاسیم محلول و تبادلی در خاك با مصرف پتاسیم به صورت خطی افزایش می یابد ولی شیب خط در خاك هاي مختلف متفاوت بود. شهابی و ملکوتی - 1386 - معادل کودي را در خاك هاي زراعی استان اصفهان با توجه به خصوصیات خاك تعیین کردند که براي هر محصول پس از تعیین حد بحرانی پتاسیم می توان توصیه کودي پتاسیمی را ارائه داد.
مواد و روشها
آزمایشی جهت ارزیابی تاثیر کود پتاسیم بر پتاسیم محلول و تبادلی خاك، تعیین رابطه احتمالی بین تغییر پتاسیم محلول و تبادلی خاك با برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك و نیز تعیین معادل کود پتاسیمی مورد نیاز مزارع واریته هاي مختلف توتون در مناطق توتون کاري استان آذربایجان غربی در سال 1389-90 انجام گرفت. تعداد 83 نمونه خاك از عمق 0-30 سانتی متري خاك مناطق توتون کاري نیمه جنوبی استان - سردشت، پیرانشهر، اشنویه، مهاباد، بوکان و شاهین دژ - تهیه شد. خصوصیات خاك شامل پتاسیم قابل جذب - پتاسیم تبادلی و پتاسیم محلول - به روش استات آمونیوم، بافت - روش هیدرومتري - ، ظرفیت تبادل کاتیونی - روش استات سدیم در pH برابر - 8/2 و درصد مواد آلی - روش والکی و بلاك - در کلیه 83 نمونه خاك اندازه گیري شد.
45 نمونه خاك از بین 83 نمونه خاك با توجه به درصد رس، پتاسیم قابل جذب و ظرفیت تبادل کاتیونی انتخاب شدند. پتاسیم محلول عصاره اشباع، کلسیم و منیزیم عصاره اشباع، pH گل اشباع و هدایت الکتریکی عصاره اشباع در 45 نمونه خاك منتخب اندازه گیري شدند. از هر نمونه خاك، 5 سري نمونه هاي250 گرمی - به تعداد سطح غلظت پتاسیم - توزین شد که هر سري خود شامل سه نمونه 250 گرمی - به تعداد تکرار - بود. هر سري از نمونه هاي 250 گرمی در داخل ظرف هاي آلومینیومی با غلظت معین پتاسیم تیمار شدند و غلظت هاي مختلف پتاسیم عبارت از 0 ، 20، 40، 60 و 80 میلی گرم K2O در هر کیلوگرم خاك بود. نمونه ها در انکوباتور در درجه حرارت 25 درجه سلسیوس به مدت هشت هفته نگهداري و توسط آب مقطر طی پنج دوره به صورت خشک و مرطوب شدن به حالت اشباع در آمدند. سپس، پتاسیم قابل جذب، پتاسیم تبادلی و میزان پتاسیم محلول - در نسبت 1:20 آب به خاك - اندازه گیري شد.
نتایج و بحث
در خاك هاي منتخب، دامنه تغییر رس 36 درصد، کربن آلی 1/34 درصد، ظرفیت تبادل کاتیونی 14/3میلی اکی والان در 100 گرم خاك، اسیدیته خاك 0/92 و غلظت پتاسیم قابل جذب 862 میلی گرم در کیلوگرم خاك بود. نتایج نشان داد غلظت پتاسیم محلول خاك، پتاسیم تبادلی و پتاسیم قابل جذب خاك با افزایش مصرف کود پتاسیم در کلیه نمونه خاك ها به طور خطی افزایش یافت. همبستگی و رابطه خطی معنی دار بین شیب خط و غلظت اولیه پتاسیم عصاره اشباع خاك - R2= 0.61 - در سطح احتمال 1 درصد وجود داشت.
Ksatur. Extr. غلظت اولیه پتاسیم در عصاره اشباع خاك - بر حسب میلی اکی والان در لیتر - است و ΔK Solu. تغییر غلظت پتاسیم محلول خاك - میلی گرم پتاسیم در کیلوگرم خاك - به ازاي افزایش واحد مصرف پتاس - گرم پتاس در کیلوگرم خاك - می باشد. در خاك هایی با غلظت پتاسیم عصاره اشباع خاك بالا، مقدار تغییرات پتاسیم محلول خاك با مصرف مقدار معین پتاس بیشتر بود. غلظت پتاسیم قابل تبادل خاك با افزایش مصرف کود پتاسیم در 30 درصد خاك ها به طور خطی افزایش یافت. تغییر غلظت پتاسیم قابل تبادل خاك با مصرف مقدار معین پتاس با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاك رابطه معنی داري نداشت.
