بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی تاثیر کاربرد کود دامی و اسید سالیسیلیک بر خواص ظاهری و برخی مواد ثانویه در گیاه دارویی همیشه بهار آزمایشی بر پایه فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1394-1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه غیر انتفاعی سنا واحد ساری انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل کود دامی در چهار سطح - شاهد، 20، 60،40 تن در هکتار - و اسید سالیسیلیک در چهار سطح - شاهد، 0/5، 1، - 1/5 میلی مولار بودند. نتایج حاصله نشان داد که تیمارهای کود دامی و اسید سالیسیلیک بر خواص مورفولوژیکی گیاه که شامل - تعداد گل در بوته، قطر گل ، وزن تر و خشک گل - در سطح 1 درصد معنیدار شدند.
اثر متقابل این دو تیمار بر وزن تر و خشک گیاه در سطح 1 درصد معنیدار شده، و بر تعدا د گل و قطر گل معنی دار نشد. اثر کود دامی ، اسید سالیسیلیک و همچنین اثر متقابل این دو تیمار بر صفات بیو شیمیایی که شامل - فنل ، فلاونوئید، آنتوسیانین ، ظرفیت آنتی اکسیدانی و درصد اسانس در گیاه در سطح 1 درصد معنیدار شدند. فقط اثر متقابل کود دامی و اسید بر درصد اسانس در گیاه همیشه بهار معنیدار نشد.
یافتههای این تحقیق نشان داد که تیمار کود دامی - 60 تن در هکتار - و اسید سالیسیلیک 1/5 - میلی مولار - بیشترین تاثیر بر خواص مرفولوژیکی و صفات بیو شیمیایی گیاه همیشه بهار داشتند، فقط درصد اسانس که با افزایش کود دامی کاهش یافت ولی با افزودن اسید سالیسیلیک درصد اسانس نیز افزایش پیدا کرد. گیاهان دارویی منبع غنی از متابولیتهای ثانویه یعنی منابع مواد موثره بسیاری از داروها میباشد. که سالیسیلیک اسید با تغییر در متابولیسم گیاه باعث تغییر در مواد ثانویه گیاه از جمله ترکیبهای اسانس میشود.
مقدمه:
از دیرباز گیاهان دارویی از منابع مهم درمان بیماریها در تمام نقاط جهان بوده و در حال حاضر این گیاهان از جایگاه مهمی در پیشگیری و درمان بیماریها برخوردار میباشند. از میان گیاهان دارویی مهم میتوان به گیاه همیشه بهار اشاره کرد که از اهمیت زیادی در ایران و جهان برخوردار است . این گیاه یک ساله تا چندساله ، متعلق به تیره کاسنی - Compositae - که داری گلهای زرد و نارنجی میباشد. هدف از کشت این گیاه ، تولید دارو از مواد موثره موجود در گل و گلبرگها میباشد
گلهای همیشه بهار حاوی مقادیر کم اسانس ، ساپونین، کالندولین ، صمغ و مواد لعابی میباشد - . - Samsam Shariat,2004 گل همیشه بهار اثر فوق العادهای در درمان برخی ناراحتیهای پوستی همچون ترک پوست، جوشها و انواع التهابات پوستی دارد به طوری امروزه در داروخانهها عصاره این گیاه تحت عنوان پماد کالاندولا عرضه میشود
کودهای آلی فرآوردههای اصیل و بدون خطری هستند که میتوانند برای پایداری کشاورزی مناسب باشند بنابراین، برای داشتن یک سیستم کشاورزی پایدار، استفاده از نهادههایی که جنبههای اکولوژیکی سیستم را حفظ نموده و مخاطرات محیطی را کاهش دهند ضروری است
از جمله این نهادهها میتوان به کود دامی و کمپوست اشاره کرد که به عنوان اقتصادیترین منبع تولید نیتروژن مطرح شده است. در مورد اثرات مفید کمپوست بر خصوصیات فیزیکی خاک میتوان به بهتر شدن پایداری خاکدانههای خاک و کاهش خطر فرسایش، افزایش تخلخل خاک و ظرفیت نگهداری آب در خاک 1999 - ، - Rantala و کاهش وزن مخصوص ظاهری ، کاهش pH و افزایش ظرفیت تبادل کاتیونی را نام برد
تهامی زرندی و همکاران - 1389 - با بررسی مقایسه تاثیر کودهای آلی و شیمیایی بر عملکرد و درصد اسانس گیاه دارویی ریحان نشان دادند که گیاهان تحت تیمار ورمیکمپوست، بیشترین ارتفاع بوته، عملکرد برگ، عملکرد وزن تر و خشک اندامهای هوایی داشتند. علاوه بر آن تیمار کود گاوی از لحاظ عملکرد اسانس برگ دارای بیشترین مقدار بوده است. Liuc and Pank - 2005 - ، بیان کردند که مصرف ورمی کمپوست بر روی گیاه دارویی بابونه رومی موجب افزایش شاخصهای رشد از جمله افزایش تعداد گل در بوته شده است.
سالیسیلیک اسید یا اورتو هیدروکسی بنزوئیک اسید به عنوان تنظیم کنندههای رشد گیاهی که در تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی در گیاه مانند القای گلدهی ، رشد و نمو، سنتز اتیلن، باز و بسته شدن روزنهها و ایجاد مقاومت به تنشهای محیطی و تنفس نقش دارد
Gharib et al - 2007 - .. اظهار کردند که اثر اسپری سالیسیلیک اسید روی بخشهای هوایی گیاهان ریحان و مرزنگوش باعث افزایش ارتفاع گیاه، تعداد شاخ و برگ، وزن تر و خشک، پلی آمینها و کربوهیدراتها و همچنین درصد و کیفیت اسانس شد بیات و همکاران - - 1391 در مطالعاتی که بر روی دانهالهای خیار انجام شد نتیجه گرفتند سالیسیلیک اسید موجب افزایش کلروفیل شده همچنین در تحقیق دیگری که بر روی گل اطلسی انجام دادند سالیسیلیک اسید موجب افزایش قطر و تعداد گل در این گل شد. در مورد گیاه دارویی همیشه بهار، عملکرد اقتصادی مورد نظر میزان تولید ماده خشک در واحد سطح است، بنابراین مدیریت مصرف کودها باید به گونهای باشد که حداکثر عملکرد اقتصادی به دست آید.
مواد و روشها
این پژوهش در سال زراعی1393 در موسسه آموزش عالی و غیر انتفاعی سنا ساری - با طول جغرافیایی 53 درجه و4 دقیقه شرقی و عرض جغرافیایی 36 درجه و 49 دقیقه شمالی از نصف النهار گرینویچ و میانگین ارتفاع 16 متر از سطح دریا - به اجرا در آمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار و دو تیمار که شامل کود گاوی با مقادیر - 60،40،20،0 تن در هکتار - و اسید سالیسیلیک نیز در چهار سطح - 5،0/0، 1، 1/5میلی مولار - بود. ابتدا خاک و کود دامی مورد نظر محاسبه و در گلدان ریخته و بعد نشاءها در مرحله 4تا6 برگی به گلدانهای کشت، منتقل و بلافاصله آبیاری گردید، تعداد بوته در هر گلدان 5 عدد بوده است.
در این پژوهش محلولپاشی برگی هورمون اسید سالیسیلیک دو هفته بعد از استقرار نشاء در گلدان - در3 مرحله به فاصله زمانی هر 15 روز یکبار - روی نشاء صورت پذیرفت. در طول آزمایش از مصرف علف کش، قارچ کش و آفت کش خودداری شد.. صفات مورد اندازه گیزی در این آزمایش خصوصیات مورفولوژیکی - تعداد گل در بوته، ، قطرگل، وزن تر و خشک گل - ، صفات بیوشیمیایی - فنل ، فلاونوئید، آنتوسیانین، ظرفیت آنتی اکسیدانی و درصد اسانس - میباشد..
همزمان با شروع گلدهی تعداد گلهای برداشت شده بطور مداوم ثبت گردید. قطر گل توسط خط کش فلزی به صورت دقیق اندازه گیری میشود. گلهای باز شده به دقت برداشت شده ،وزن تر گل توسط ترازوی دیجیتال با دقت 0/01 گرم اندازه گیری شده است.
