بخشی از مقاله
چکیده
در این آزمایش بهمنظور بررسی تأثیر شرایط محیطی محل تشکیل بذر بر بنیه بذر حاصله و قابلیت انبارمانی آنها، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام پذیرفت. بدین منظور از مکانهاي تولید بذر سویا شامل رقم ویلیامز تولید شده در منطقه مغان و گلستان، رقم L17 تولید شده در منطقه مغان و لرستان نمونهبرداري و در انبار کنترل شده مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال بهمدت یکسال نگهداري گردید. نتایج نشان داد که شرایط محیطی بهشکل معنیداري سبب ایجاد بنیههاي مختلف بذر در محمولههاي بذري شد. بذرهاي تولیدي مغان قابلیت انبارمانی بالاتري نسبت به دو محموله دیگر داشتند. براساس نتایج بهدست آمده پس از برداشت، کیفیت بذر ویلیامز گلستان نسبت به سایر محمولههاي بذري بالاتر بود، ولی با شروع انبارکردن از کیفیت بذر تولیدي گلستان بهسرعت کاسته شد و پس از یکسال انبارکردن محمولههاي بذري مغان داراي بالاترین کیفیت بودند. محموله بذري لرستان از ابتداي آزمایش داراي کیفیت پایینی بود. بررسی تأثیر مدت زمان انبارکردن بر کیفیت بذرهاي سویاي مناطق مختف نشان داد در تمام محمولههاي بذري با افزایش مدت زمان انبارکردن از کیفیت بذر بهطور معنیداري کاسته شد.
کلید واژهها: انبارکردن، بنیه بذر، پیري، سویا، شرایط محیطی.
مقدمه
حاصلخیزي خاك، رطوبت، دما، نور و موقعیت بذر بر روي گیاه مادري از جمله عوامل تأثیرگذار بر کیفیت بذر سویا هستند.
,والدرون و همکاران - 2006 - گزارش کردند که محیط تولید بذر بر درصد جوانهزنی بعدي و بنیه اثر معنیداري دارد. درجه حرارت بالاي روز و شب در طول دوره رویش بهخصوص در مراحل رسیدن دانه سبب بالا رفتن درصد بذر مرده گردید - . - 4
کالوینو و همکاران - - 2003 نیز بیان داشتند دماهاي پایین در طی دوره رشد زایشی ممکن است تشکیل نیام و دانه را تحت تأثیر قرار دهد و نیازهاي حرارتی براي تشکیل نیام و دانه در بین ارقام سویا متفاوت است - . - 2 آلن و همکاران - 2009 - نشان دادند که میزان نوري که سویا دریافت میکند اثر شدیدي بر رشد دارد، ATP مورد نیاز گیاه را تأمین میکند، در متابولیسم جنین نقش دارد و در نهایت منجر به شکلگیري موادي در بذر میشود که کیفیت آن را تشکیل میدهند - . - 1 تولید بذرهاي با کیفیت سویا در نواحی با رطوبت نسبی بالا و دماي بالا در طی بلوغ و برداشت یک چالش بزرگ است. زوال مزرعهاي بذر سویا به واسطه رطوبت میتواند یکی از مهمترین دلایل کیفیت پایین بذر آن باشد. این امر بهخاطر وقوع یک دوره زمانی نسبتاً طولانی است که بذرهاي بالغ در مزرعه میمانند. همینطور کیفیت بذر سویا ممکن است تحت تأثیر نوع رقم و طول دوره رسیدگی نیز قرار گیرد. تراکم گیاهی نیز میتواند کیفیت بذر را در سویا تحت تأثیر قرار دهد و در تراکم بالا بنیه بذر کاهش مییابد - . - 3
مواد و روشها
در این آزمایش بهمنظور بررسی تأثیر شرایط محیطی محل تشکیل بذر بر بنیه بذر حاصله و قابلیت انبارمانی آنها، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی در آزمایشگاه تجزیه کیفی بذر مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال انجام پذیرفت. بدین منظور از مکانهاي تولید بذر سویا شامل رقم ویلیامز تولید شده در منطقه مغان و گلستان، رقم L17 تولید شده در منطقه مغان و لرستان نمونهبرداري گردید. براي هر تیمار پس از تعیین رطوبت و رساندن آن به محدوده 12 درصد، در انبار کنترل شده مؤسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال بهمدت یکسال نگهداري گردید. آزمونهاي تعیین کیفیت بذر در ابتداي آزمایش و پس از 6 ماه و 12 ماه انبارکردن براي تودههاي بذري انجام پذیرفت.
نتایج و بحث
- درصد گیاهچههاي عادي
نتایج حاصل از اندازهگیري صفات نشان داد که درصد گیاهچه عادي تحت تأثیر محموله بذري و مدت زمان انبارکردن قرار گرفت و اثر متقابل محموله بذري×مدت زمان انبارکردن بر درصد گیاهچه عادي در سطح احتمال 1 درصد معنیدار بود - جدول
. - 1
جدول-1 تجزیه واریانس - میانگین مربعات - صفات اندازهگیري شده
مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که پس از برداشت محمولههاي مورد آزمایش محموله ویلیامز گلستان و ویلیامز مغان بهطور معنیداري داراي درصد گیاهچه عادي بیشتري نسبت به دو محموله بذري دیگر بودند و محموله L17 لرستان به طور معنیداري کمترین درصد گیاهچه عادي را داشت. پس از 6 ماه انبارکردن درصد گیاهچههاي عادي محموله بذري ویلیامز متعلق به منطقه مغان داراي افت معنیداري شد. 6 ماه انبارکردن تأثیر معنیداري روي درصد گیاهچه عادي محمولههاي ویلیامز مغان و L17 مغان نداشت ولی بر محمولههاي ویلیامز گلستان و L17 لرستان بهطور معنیداري تأثیر گذاشت. پس از 6 ماه انبارکردن از درصد گیاهچههاي عادي محمولههاي ویلیامز گلستان، ویلیامز مغان، L17 مغان و L17 لرستان نسبت به قبل از انبارکردن بهترتیب 10/5، 3/4، 3 و 7 درصد کاسته شد. پس از 12 ماه انبارکردن درصد گیاهچههاي عادي نسبت به 6 ماه انبارکردن در محمولههاي ویلیامز گلستان، L17 مغان و L17 لرستان بهطور معنیداري کاهش یافت ولی این کاهش در محموله ویلیامز مغان معنیدار نبود. 4 محموله مورد بررسی شامل محمولههاي ویلیامز گلستان، ویلیامز مغان، L17 مغان و L17 لرستان پس از یکسال انبارکردن در مقایسه با 6 ماه انبارکردن بهترتیب 13، 2/3، 6/3 و 10 درصد و در مقایسه با قبل از شروع انبارکردن بهترتیب 22، 5/6، 9/2 و 16 درصد کاهش نشان دادند - نمودار . - 1
نمودار -1 مقایسه میانگین اثر متقابل محمولههاي مختلف بذري × مدت زمان انبارکردن بر درصد گیاهچههاي عادي LSD - 0/05 - =3/748، نمودار -2
مقایسه میانگین اثر متقابل محمولههاي مختلف بذري × مدت زمان انبارکردن بر درصد گیاهچههاي غیرعادي LSD - 0/05 - =3/465
- درصد گیاهچههاي غیرعادي
نتایج حاصل از بررسی صفات نشان داد که اثر متقابل محموله بذري × مدت زمان انبارکردن بر درصد گیاهچههاي غیرعادي
در سطح احتمال 1 درصد معنیدار بود - جدول . - 1 براساس مقایسه میانگین دادهها در زمانهاي مختلف انبارکردن محموله
L17 لرستان بیشترین درصد گیاهچه غیرعادي را دارا بود. در دوره قبل از شروع دوره انبارکردن محمولههاي ویلیامز گلستان و مغان بهطور معنیداري داراي کمترین گیاهچه غیرعادي بودند و محموله L17 لرستان بهطور معنیداري بیشترین گیاهچه غیرعادي را داشت. پس از 6 ماه انبارکردن ویلیامز مغان بهطور معنیداري کمترین درصد گیاهچه غیرعادي را داشت و پس از آن بهترتیب ویلیامز گلستان، L17 مغان و L17 لرستان قرار داشتند. پس از یکسال انبارکردن درصد گیاهچههاي غیرعادي در محموله ویلیامز گلستان بهطور معنیداري افزایش پیدا کرد و از 10 درصد در پایان 6 ماهه انبارکردن به 20درصد رسید. پس از این مدت محمولههاي ویلیامز گلستان وL17 لرستان افزایش معنیداري را نسبت به 6 ماه انبارکردن نشان دادند. در پایان مدت زمان انبارکردن ویلیامز مغان بهطور معنیداري کمترین و L17 لرستان بیشترین درصد گیاهچه غیرعادي را داشتند - نمودار . - 2
- سرعت جوانهزنی
سرعت جوانهزنی در طول زمان انبارکردن بهطور معنیداري کاهش یافت. میزان سرعت جوانهزنی پس از 6 ماه انبارکردن 11 درصد و پس از یکسال انبارکردن 15 درصد نسبت به قبل از انبارکردن کاهش نشان داد - نمودار . - 3 بررسی مقایسه میانگین صفات براي اثر محمولههاي بذري بر سرعت جوانهزنی بین 4 محموله بذري مورد آزمایش تفاوت معنیداري وجود داشت و بهترتیب ویلیامز مغان، L17 مغان، ویلیامز گلستان و L17 لرستان داراي میانگین سرعت جوانهزنی 33/40، 30/83، 29/40 و28/40 بودند - نمودار. - 4
