بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر شرایط نگهداري بذر در زنده مانی و جلوگیري از زوال بذر در 5 گونه اسپرس، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 1393-94 در گلخانه موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور انجام گرفت. فاکتورها شامل گونه در 5 سطح: O.cristagalli - ، O.micoxchi، O. melanotrica، O.sintensii و - O.vicifolia و شرایط نگهداري در دو سطح سردخانه پایه - دمايهْ-18 و فعال - دمايهْ - +4 بودند.
مدت نگهداري بذرها در سردخانه ها بین 5 تا 20 سال بود. بذر گونه هاي اسپرس در گلدان یک لیتري با خاك معمولی و ماسه و پیت ماس به نسبت 1، 1 و 1 کشت گردید و پس از 45 روز صفات مختلف مرتبط با جوانه زنی بذر یادداشت شدند. نتایج نشان داد که براي اکثر صفات جوانه زنی گونه O.sintenisii در کلاس برتر و گونه هاي O.viciaefolia و O.cristagalli در مراتب بعدي قرار داشتند. نتایج صفات در شرایط نگهداري نشان داد سرعت جوانه زنی در گونه O.sintenisii در سردخانههْ-18 در کلاس a داراي رتبه بالاتري نسبت به شرایط نگهداري در سردخانه هْ+4 در این گونه ها در کلاس c می باشند.
شاخص بنیه بذر در سرخانه پایه در گونه O.sintenisii با عدد 11/06 بیشترین شاخص و رتبه بالاتري نسبت به این گونه با عدد 8/49 در سردخانه فعال می باشد. بیشترین طول ریشه چه و ساقه چه مربوط به گونه O.cristagalli در سردخانه هْ-18 در کلاس a در رتبه بالاتري نسبت به این گونه در سردخانه هْ+4 در کلاس c مشاهده شد. بر اساس نتایج بدست آمده بطور کلی هرچه دماي دوره نگهداري پایین باشد قدرت جوانه زنی بذر بهتر است.
کلمات کلیدي: شرایط نگهداري- جنس اسپرس- جوانه زنی
مقدمه
اسپرس از تیره زیر تیره و قبیله طایفه و جنس که داراي130 گونه است که 56 گونه آن در ایران داراي پراکنش طبیعی دارند. از این بین 27 گونه انحصاري ایران هستند - مظفري و عباسی، . - 1384 جنس اسپرس پراکنش وسیعی در ایران داشته و به دلیل خصوصیات مطلوب از جمله تحمل به تنشهاي زیستی و کیفیت علوفه از دیرباز در بسیاري از مناطق کشور به ویژه استان هاي اردبیل، کردستان، شهرکرد، آذربایجان شرقی و غربی، اصفهان، تهران، قزوین و زنجان براي تولید علوفه استفاده میشده است - تذتل ,حئه صک هطشسکطهلا؟هBضح زوال بذر یک فرآیند طبیعی و غیر قابل برگشت است که طی انبار شرایط نگهداري بذر پدید میآید و باعث کاهش کیفیت،
قابلیت حیات و قدرت بذر میشود. سرعت زوال تحت تأثیر محتواي رطوبت بذر و درجه حرارت شرایط نگهداري قرار گرفته و افزایش هر دو، منجر به سرعت بیشتر زوال بذر میشود. کاهش رشد گیاهچه به عنوان یکی از پیامدهاي زوال بذر اهمیت بیشتري دارد. در بانک ژن منابع طبیعی امکان نگهداري بذور ذخایر ژنتیکی گیاهی با اولویت گونههاي در معرض خطر انقراض وجود دارد. هدف از این تحقیق تاثیر تفاوت در شرایط نگهداري بذور موجود در سردخانه هاي پایه فعال بر زنده مانی و کیفیت جوانه زنی بذر 5 گونه اسپرس می باشد.
مواد و روش ها
آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در شرایط آزمایشگاه اجرا شد. فاکتور اول تعداد 5 گونه اسپرس اکسشن که بین 5 تا 20 سال نگهداري شده بوند و فاکتور دوم دو شرایط نگهداري بذر در سردخانه پایه - دمايهْ - -18 و فعال - دمايهْ - +4 بودند. پس از تهیه بذر، جهت ضدعفونی کردن بذرها از قارچ از کاربوکسیتیرام استفاده شد. در ادامه بذرها به تعداد 25 عدد در 3 تکرار در گلدان یک لیتري با خاك معمولی و ماسه و پیت ماس به نسبت 1، 1 و 1 کشت گردید و پس از 45 روز صفات مختلف مرتبط با جوانه زنی بذر یادداشت شدند.
پس از جوانه زنی بذرها هر دو روز یکبار یادداشت برداري تا زمانی که فرایند جوانهزنی متوقف شد صورت گرفت و صفاتی شامل درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه و ساقه چه، شاخص بنیه بذر، وزن تر گیاهچه ها اندازه گیري شدند.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه آماري نشان داد که اثر گونه براي کلیه صفات و اثر شرایط نگهداري براي صفات شاخص جوانهزنی، سرعت جوانهزنی، درصد جوانهزنی، شاخص بنیه بذر و اثر متقابل گونه در شرایط نگهداري براي صفات طولریشهچه طول گیاهچه، وزن تر و خشک گیاهچه معنیدار بود جذتحتشبض. مشاهدات واحدي و همکاران - 1388 - نشان داد که افزایش زمان انبارداري موجب کاهش جوانه زنی بذر ژنوتیپ هاي کلزا گردیده و در اقلیم گرم شهرستان قم تا 2 ماه پس از انبارداري بذرها افزایش زمان انبارداري اثر منفی کمتري بر بذرها داشته لیکن طولانی شدن انبارداري در این منطقه باعث کاهش فزآینده درصد جوانه زنی 4 درصد بذرها گردید.
نتایج حاصله منطبق با یافته هاي دانشمندان می باشد در ادامه نتایج نشان داد که براي اکثر صفات جوانه زنی گونه در کلاس برتر و گونههاي در مراتب بعدي قرار داشتند. نتایج صفات در شرایط نگهداري نتایج صفات در شرایط نگهداري نشان داد سرعت جوانه زنی در گونه در سردخانههْ-18 در کلاس a داراي رتبه بالاتري نسبت به شرایط نگهداري در سردخانه هْ+4 در این گونه ها در کلاس c می باشند مشابه نتایج بیشترین طول ریشه چه و ساقه چه مربوط به گونه در سردخانه هْ-18 در کلاس a در رتبه بالاتري نسبت به این گونه در سردخانه هْ+4 در کلاس c مشاهده شد .
بیشترین شاخص بنیه بذر در سردخانه پایه در گونه و در سردخانه فعال در گونه مشاهده شد که مطابق با نتایج است. با افزایش رطوبت و درجه حرارت، زوال بذر افزایش می یابد و قدرت بذر اولین جزء کیفیت بذر است که کاهش می یابد و به دنبال آن جوانه زنی و قوه نامیه کاهش می یابد - صتتل حئه صک هکطهB فصتتل حئه صک پ2کططکأ؟طسکخ - . شرایط انبارداري متفاوت، سبب اختلافات معنی داري در جوانه زنی و سبز شدن گیاهان می شود.
محتواي رطوبتی بالا سبب افزایش سرعت تنفس می شود که خود سبب بالا رفتن دما میشود طبق نتایج بدست آمده بذور مورد استفاده از سردخانه هاي پایه و فعال در شرایط استاندارد می باشند ولی بیشترین میانگین صفات همیشه در سردخانه پایه بدست آمد. میانگین صفات در هر یک از ستونها که داراي حروف مشابهی هستند بر اساس آزمون دانکن %1 از لحاظ آماري اختلاف معنیدار ندارند.
