بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش، تأثیر عصاره جدایه TBi از گونه قارچی Trichoderma harzianum در افزایش و یا کاهش میزان کلرفیلa و b و همچنین تجمع نیترات بر روی کاهو در شرایط گلخانهای و در سیستم کشت بدون خاک در قالب طرحکاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل - - 4×2 در 6 تکرار انجام شد. برای انجام اینپژوهش از 4 غلظت صفر، 5، 10 و 15 درصد عصاره بهازای هر منبع و همچنین 2 رقم سیاهو و گرید لیک استفاده شد. میزان کلرفیلa و b به روش لیشتن تالر و ول بورن و میزان تجمع نیترات به روش دی آزو اندازه گیری شدند. نتایج آزمون نشان داد که سطوح مختلف عصاره این قارچ اثرات متفاوتی بر پارامتر های ذکر شده بر روی گیاه کاهو داشته است. در بین سطوح مختلف مورد استفاده، سطح غلظت 5 درصد بیشترین میزان تجمع نیترات را شامل شد و اختلاف معنی داری در سطح احتمال 5 درصد با سایر سطوح داشت، همچنین این سطح میزان کلرفیل بالاتری نسبت به سایر سطوح داشت اما تفاوت معنی دار نبود. رقم سیاهو نسبت به گریدلیک هم تجمع نیترات بیشتری نشان داد و هم میزان کلرفیل b ,a بیشتری و این اختلاف در سطح احتمال 1 درصد معنی دار شد.
مقدمه
انواع مختلفی از میکروارگانیز ها در خاک زندگی میکنند که این گروه هم شامل عوامل بیماریزا و هم غیر بیماریزا میباشند، در بین میکروارگانیز هایشناخته شده که معمولاً به منظور حفظ سلامت عمومی گیاه بکار می روند، گونه های قارچ تریکودرما از اهمیت زیادی برخوردارند. براساس پژوهشهای مختلف چنین بهنظر میرسد که این قارچ با دارا بودن توان رقابت غذایی و مکانی بالا، استقرار و اسپورزایی فراوان در محیط خاک و بهویژه اطراف ریشه اغلب گیاهان زراعی و غیرزراعی و توان القاء مقاومت در گیاه، نه تنها باعث کاهش عوامل بیمارگر در خاک میشود بلکه در مواردی با یک سری مکانیسمهای بیوشیمیایی باعث تحریک به رشد اندامهای زیرزمینی یا هوایی برخی از این گیاهان میگردد 7 - ، 2، 10، 9، 18و . - 8 البته واکنش گیاهان مختلف نسبت به اثرات رشدی جدایه های قارچ تریکودرما متفاوت خواهد بود.پژوهشها نشان داده است که نوع ومیزان متابولیتهای تولید شده توسط جدایههای تریکودرما میتواند در تأثیر منفی یا مثبت روی رشد گیاهان مختلف نقش داشته باشد. کاهو گیاهی است یک ساله که از حوالی اروپای ساحلی یا آسیای مرکزی به دیگر نقاط جهان منتقل شده است. گروهی از محققین معتقدند که هندوستان مبدأ اصلی کاهو می باشد . - 11 - از نظر ارزش غذایی کاهو دارای ویتامین آ، ب، ث و مواد دیگری مانند ید، آهن، فسفر، منیزیم، روی، منگنز و مس است. امروزه کشت کاهو با دو هدف استخراج روغن از بذر آن و مصرف تازهخوری صورت می گیرد . - 6 - کاهو یکی از سبزیجات برگی است که تولید و مصرف نسبتا بالایی در ایران دارد و بیشتر به صورت تازه خوری مصرف می شود به همین دلیل میزان تجمع نیترات در این محصول از اهمییت زیادی برخوردار است. مقدار نیترات یکی از فاکتورهای مهم در تعیین کیفیت سبزیجات است. تجمع نیترات که بیشتر در آوندها، دمبرگها و برگها صورت می گیرد می تواند تاثیر نا مطلوبی درسلامتی انسان داشته باشد. در مدیریت سیستم های هیدروپونیک لازم است از یک سو تغذیه نیتروژنی مناسب گیاه انجام شود تا دستیابی به عملکردهای بالا امکان پذیر باشد و از سوی دیگر می باید تلاش شود تا از تلفات این عنصر که سبب آلودگی محیط زیست و از دست رفتن سرمایه می گردد، جلوگیری دشود. استفاده از ترکیباتی که بتوانند عناصر غذایی را به صورت مخزنی نگه داشته و به تدریج در اختیار گیاه قرار دهند - . - 2 امروزه به دلیل استفاده بیش از حد کودهای شیمیایی حاوی ازت برای تسریع رشد رویشی،بسیاری از سبزیها مخصوصاَ سبزیهای برگی دارای درصد بالایی نیترات هستند که در بسیاری از موارد از استانداردهای تعیین شده بیشتر است. البته نیترات - NO3 - خودش یک ماده سمی برای انسان محسوب نمی شود ولی نیتریت - NO2 - حاصل از احیاء آن می تواند با آمین ها ترکیب شده و تشکیل نیتروزآمین را بدهد که یک ماده سرطانزا برای بدن محسوب می شود. برخی اوقات هنگام نگهداری سبزیجات در انبار و یا انجام عملیات بر روی آنها نیترات تبدیل به نیتریت شده و در افرادی که با غذاهای حاوی نیتریت تغذیه می شوند خطر ابتلا به مت هموگلوبینا وجود دارد - - 1 همچنین در سبزیهای کنسرو شده مقدار زیاد نیترات در چند ماه در انبار باعث آزاد شدن قلع از آنها می شود - . - 2
مواد و روش ها:
تهیه جدایه:
جدایه مورد نظر ازگروه گیاهپزشکی دانشکده کشاورزی که شامل TBi بود تهیه گردید. و درون محیط کشت سیب زمینی دکستروآگار ودر پتری دیش هایی به قطر 10 سانتی متر در دمای 25 درجه سانتیگراد در آون به مدت 5 روز نگهداری شد.
رشد قارچ درون محیط کشت داوه :
به منظور تهیه عصاره قارچ ها از محیط کشت انتخابی داوه که شامل یک گرم کلسیم نیترات ،یک گرم کلسیم کلرید، 250میلیگرم پتاسیم نیترات، 250 میلیگرم منوپتاسیم فسفات، 50 میلیگرم اسید سیتریک، 2 گرم سوکروز، 25 گرم آگار، 30میلیگرمسولفات استرپتومایسین به ازای هر لیتر آب مقطر و محیط کشت دارای 0,2 گرم سولفات منیزیم، 0,9 گرم دی پتاسیم فسفات، 1,5 گرم کلرید پتاسیم، 3 گرم گلوکز ، 20 گرم آگار بهازای هر لیتر آب مقطر بود، استفاده شد - . - 15 این محیط کشت درون ظروف 20 لیتری که از قبل به مدت 20 دقیقه توسط اتوکلاو در دمای 120 درجه سانتی گراد در فشار 10 اتمسفر استریل شده بود، ریخته شد.حال نوبت به انتقال پرگنه ی رشد یافته قارچ به داخل این ظروف بود بدین طریق از اسکارپل استفاده شد و قطعاتی به ابعاد تقریبا 2 *2 سانتی متر از قارچ که همراه با محیط کشت سیب زمینی دکستروآگار بود به ظروف منتقل شد. ظروف توسط لوله های آکواریوم که به یک پمپ هوا متصل شده بود هوادهی شد و به مدت 8 روز در دمای 25 درجه سانتی گراد نگهداری شد.
عصاره گیری:
پس از این مدت فاز جامد از فاز مایع توسط یک پارچه ململ که در ته آن پشم شیشه ریخته ایم جدا شد و فاز مایع جهت استفاده در مراحل بعدی در یخچال 4 درجه سانتی گراد نگهداری شد.
طراحی و ساخت سیستم کشت بدون خاک :
سیستمی به وسیله یک پمپ آب - نیم اسب بخار - ،9عدد شیر خودکار، 6 عدد تایمر دیجیتال، 5 عدد منبع آب 50 - لیتری - ، نوار تیپ 20 - سانتی متری - و اتصالات مورد نیاز طراحی و در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی اجرا شد. این سیستم به گونه ای طراحی شد که هر ردیف تنها به وسیله محتویات یکی از منبع ها تغذیه شود.
تهیه نشاء و بستر کشت:
بذر دو رقم کاهو به نام های گرید لیک - - Gredleke و سیاهو در سینی های نشاء کاشته شد و نشاء ها پس از 40 روز آماده انتقال به بستر اصلی شدند. گلدانهای دهنه 30 سانت به وسیله 20 درصد کوکوپیت و 80 درصد پرلایت پر شد که ریشه ها در این بستر به راحتی قابل جداسازی باشد. گلدانها در زیر سیستم چیده شدند و انتقال نشاء صورت گرفت.
تغذیه :
5 منبع مورد استفاده قرار گرفت به منبع A ،هیچ عصاره ای اضافه نشد و بعنوان شاهد بود، به منبع B ،پنج درصد حجم منبع به منبع C،10درصد حجم منبع به منبع D، 15 درصد حجم منبع عصاره اضافه شد. مابقی حجم منبع ها بوسیله محلول غذایی هوگلند - hogalang 1990 - پر شد. همچنین منبع E، از آهن و کلسیم پر شد و در زمان جداگانه وارد سیستم شد.در روزهای اولیه به مدت 10 روز تنها آب خالص به بوته ها داده شد پس از اطمینان از استقرار کامل بوته ها در روزهای ابتدایی به ازای هر بوته 80 میلی لیتر و در روزهای بعدی با توجه به دما و نور نیاز آبی و غذایی بوته تأمین گردید. واکنش محلول ، توسط سود و اسید کلریدریک حدود 6/5 تنظیم گردید. شرایط به گونه ای کنترل شد تا همانند کشت های تجاری تغذیه صورت گیرد.
صفات انداره گیری شده:
تجمع نیترات به روش اسپکتروفتومتری اندازه گیری شد بدین ترتیب که پس از خشک شدن نمونه ها و پودر کردن آنها 200 - مش - از هر نمونه 0/2 گرم توزین و 20 سی سی اسید استیک 2 درصد به آنها اضافه شد بعد از تهیه محلول، نمونه ها را به مدت 20 دقیقه تکان داده تا محلول یکنواخت و عصاره نیترات بدست آید. برای اندازه گیری مقدار نیترات توسط دستگاه اسپکتروفتومتر، دستگاه بر روی طول موج 540 نانومتر تنظیم شده و نمونه ها یکبار بدون معرف نیترات و بار دوم پس از اضافه نمودن معرف نیترات اندازه گیری شدند سپس اختلاف این دو عدد را بدست آورده و آنرا در معادله ای که از منحنی استاندارد عبور نور از محلول نیترات سدیم در غلظت های مختلف 20 - ،40،60،80،100،120پی پی ام - بدست آمده بود، قرار داده و به این ترتیب میزان نیترات هر یک از سبزیها تعیین گردید. کلرفیل aو b به روش لیشتن تالر و ول بورن با استفاده از متانول از بافت برگ استخراج شد. برای این منظور 0/2 گرم برگ تر در یک هاون که برای جلوگیری از تجزیه کلروفیل در داخل ظرف حاوی یخ قرارگرفته بود ، ساییده شده و در حین ساییدن 25 میلی لیتر متانول به آن شد اضافه. نمونه به دست آمده درون تیوب های پلاستیکی ریخته شده و به مدت یک شب درون یخچال قرار گرفت. 10میلی لیتر از هر نمونه در سانتریفیوژ با سرعت 2000 دور در دقیقه ، به مدت 7 دقیقه و دمای 21 درجه سانتی گراد قرار گرفت. سپس با استفاده از دستگاه طیف سنج - اسپکتروفتومتر - در طول موج های 666و 653 نانومتر، قرائت شد و میزان کلروفیل a و b با استفاده از فرمول مربوطه اندازه گیری شد - . - 12 آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی با آرایش فاکتوریل - 4×2 - در 6 تکرار انجام شد، برای تجزیه و تحلیل نتایج آزمون از نرم افزار Minitab 16 استفاده شد. برای مقایسه میانگین داده ها از آزمون چند دامنه ای دانکن استفاده گردید.
