بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر نسبت هاي مختلف ورمیکمپوست بر جذب عناصر توسط کاهو رقم گریزلی، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. بسترهاي کشت شامل صد درصد خاك زراعی، ورمی کمپوست صد درصد،75 درصد ورمیکمپوست و 25 درصد خاك زراعی، 50 درصد ورمیکمپوست و 50 درصد خاك زراعی و بستر 25 درصد ورمی کمپوست و 75 درصد خاك زراعی بودند. نتایج نشان داد بستر کشت موجب تأثیر معنی دار بر صفتهاي تعداد برگ در بوته، وزن تر و خشک اندام هوایی، میزان پتاسیم، آهن و روي در سطح یک درصد و میزان عناصر نیتروژن و فسفر در سطح پنج درصد شد. در مجموع مشخص گردید که بستر حاوي نسبت هاي مختلف ورمی کمپوست می تواند منجر به افزایش جذب عناصر غذایی از بستر کشت شده و در نهایت موجب افزایش رشد و عملکرد و بهبود صفات کیفی و کمی در کاهو شود.
کلمات کلیدي:کاهو، ورمی کمپوست، جذب عناصر، نیتروژن
مقدمه
کاهو با نام علمی Lactuca sativa L.، از تیره Asteraceae، یک سبزي برگی یکساله، خودگشن، دیپلوئید، فصل خنک، از دو لپه اي ها و منشأ آن شرق مدیترانه است . - Lebeda et al., 2007 - کاهو سرشار از ویتامینها و مواد ضروري براي سلامتی است و داراي مقادیر زیادي آهن، منگنز، فسفر، پتاسیم، بتاکاروتن - پیش سنتز ویتامین - A ویتامینC و فولات در برگ ها می باشد - پیوست، . - 1388
ورمی کمپوست شامل مخلوط زیستی بسیار فعال از باکتریها، آنزیمها، بقایاي گیاهی، کود حیوانی، کپسولهاي فراوان کرم خاکی می باشد، بطوریکه همچنان عمل تجزیه مواد کمپوستی در خاك ادامه می یابد. در ضمن ورمی کمپوست حاوي فیتوهورمونهاي رشد همچون اکسین ها، سیتوکینین، جیبرلین و... آنزیمهاي مختلف و جمعیت میکروبی غنی و فعال می باشد . - Atiyeh et al., 2000 - ورمیکمپوست از طرفی ظرفیت نگهداري رطوبت موجود در خاك را نیز افزایش می دهد و آبشویی عناصر غذایی جلوگیري کرده و باعث بهبود ساختمان فیزیکی خاك و بهبود رشد ریشه گیاه می شود . - Galli et al., 1990 - ارزیابی اثرات سطوح مختلف ورمی کمپوست بر عملکرد و اجزاي عملکرد گیشنیز نشان داد عملکرد بیولوژیک، وزن هزار دانه، عملکرد دانه، ارتفاع بوته و عملکرد اسانس و روغن با شاهد تفاوت معنی داري داشت. بر اساس این نتایج ورمی کمپوست کمترین اثر را در تعداد ساقه در بوته و شاخص برداشت داشت . - Moslemi et al., 2012 - گزارش شده ورمی کمپوست موجب تأثیر معنی-دار بر تعداد برگ، ارتفاع برگ و ریشه اسفناج شده و تیمار %10 ورمی کمپوست به طور قابل توجهی سطح برگ، میزان پتاسیم، فسفر، نیتروژن، کلسیم، نیترات در دمبرگ و برگ، مواد جامد محلول و ریز مغذي مانند آهن، مس، منگنز و روي را افزایش داد . - Olfati et al., 2008 - ارزیابی اثر ورمی کمپوست نشان داد که استفاده از آن باعث افزایش وزن خشک اندام هوایی گیاه، وزن خشک ریشه، تعداد گل، قطرگل و ارتفاع نهایی گیاه و غلظت عناصر نیتروژن کل، فسفر، پتاسیم و کلسیم در گل اطلسی شد - حمیدپور و همکاران، . - 1392
مواد و روشها
این تحقیق به منظور بررسی اثر بستر کشت با نسبت هاي مختلف ورمی کمپوست روي برخی صفات کاهو رقم گریزلی در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرحکاملاً تصادفی در سه تکرار اجرا شد. بسترهاي کشت متشکل از صد درصد خاك زراعی - S - ، ورمی کمپوست صد درصد - - V، 75 درصد ورمی کمپوست و 25 درصد خاك زراعی - 75:25 - ، 50 درصد ورمیکمپوست و 50 درصد خاك زراعی - 50:50 - و در نهایت بستر25 درصد ورمی کمپوست و 75 درصد خاك زراعی - 25:75 - بودند.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که بستر کشت موجب تأثیر معنی دار بر صفتهاي تعداد برگ در بوته، وزن تر و خشک اندام هوایی، میزان پتاسیم، آهن و روي در سطح یک درصد و میزان عناصر نیتروژن و فسفر در سطح پنج درصد شد.
جدول : 1 تجزیهواریانس صفاتمورداندازهگیري کاهو
با توجه به جدول 2، بیشترین تعداد برگ در بوته مربوط به ترکیب75 درصد ورمی کمپوست و25 درصد خاك زراعی - 19/3 - و کمترین تعداد مربوط به صد درصد ورمی کمپوست - 17/7 - بود. بیشترین وزن تر اندام هوایی مربوط به بستر با 75 درصد ورمی کمپوست و 25 درصد خاك زراعی 366/7 - گرم - و کمترین مقدار مربوط به بستر صد درصد خاك زراعی 180/2 - گرم - است. همچنین بیشترین میزان وزن خشک اندام هوایی منطبق با الگوي وزن تر اندام هوایی متعلق به ترکیب 75 درصد ورمی-کمپوست و 25 درصد خاك زراعی 42/1 - گرم - می باشد.
در مورد عناصر غذایی، بالاترین میزان نیتروژن مربوط به بستر کشت 25 درصد ورمی کمپوست و75 درصد خاك زراعی 77/1 - میلی گرم بر 100 گرم - و کمترین میزان مربوط به صد درصد خاك زراعی 41 - میلی گرم بر 100 گرم - بود. بالاترین میزان عنصر فسفر در بستر صد درصد ورمی کمپوست و کمترین میزان در بستر صد درصد خاك زراعی مشاهده گردید. مشابه با تغییرات جذب فسفر، عنصر پتاسیم نیز بیشترین و کمترین جذب را به ترتیب از بسترهاي کشت صد درصد ورمی کمپوست و صد درصد خاك زراعی داشت. بیشترین آهن از بستر کشت 50 درصد ورمی کمپوست و 50 درصد خاك زراعی و کمترین مقدار از بستر صد درصد خاك زراعی جذب شد. در نهایت، بالاترین میزان جذب روي را بستر کشت 50 درصد ورمیکمپوست و50 درصد خاك زراعی و پایین ترین میزان را بستر کشت صد درصد خاك زراعی موجب شدند - جدول . - 2
گزارش شده که کاربرد ورمی کمپوست 5 تن در هکتار سبب افزایش 13/3 درصدي تعداد برگ کاهو نسبت به کاربرد 20 تن در هکتار کود دامی می شود . - Chatterjee et al., 2014 - مطالعات نشان داده که ورمیکمپوست از طریق افزایش ظرفیت نگهداري آب، تامین عناصر غذایی و تولید تنظیم کننده هاي رشد گیاهی که اثر اصلاحی بر جوانه زنی بذر دارد، میتواند اثر مثبتی بر رشد گیاهان داشته باشد . - Tomati et al., 1990 -
جدول : 2 نتایج مقایسه میانگین صفات اندازه گیري شده کاهو
به نظر میرسد اثر مثبت ورمیکمپوست بر افزایش رشد گیاه احتمالاً هم به دلیل تاثیر آن بر خصوصیات شیمیایی و افزایش ترکیبات هوموسی بستر و تاثیر مستقیم بر فراهمی عناصر غذایی براي گیاه و هم به دلیل نقش ورمیکمپوست در تحریک فعالیتهاي بیولوژیک بستر و متعاقباً تولید مواد شبه هورمونی و اثر آن بر بهبود رشد گیاه میتواند باشد . - Arancon et al., 2004a - هیومیک اسید موجود در ورمیکمپوست موجب در دسترس قرار گرفتن مواد مغذي خاك براي گیاه شده و به استفاده بیشتر آهن از خاك توسط گیاه کمک می کند . - Joshi et al., 2013 - در همین رابطه تأثیر کودهاي آلی بر افزایش غلظت پتاسیم در گیاه گوجه فرنگی مثبت گزارش شده و بهبود فعالیت میکروبی و افزایش جذب عناصر معدنی نظیر پتاسیم در تیمارهاي حاوي کودهاي آلی را به عنوان دلایل اصلی افزایش غلظت پتاسیم در مقایسه با تیمار شاهد رخ داد . - Zaller, 2007 - بر اساس گزارشها ترکیبات هیومیک می توانند با اتصال به عناصر غذایی و آزادسازي آنها از طریق تجزیه منجر به جذب بهتر آنها شوند . - Ievinsh, 2011 - مطالعات انجام شده توسط کیانی و همکاران - 1393 - نشان می دهد که با افزایش مواد آلی، محیط جهت رشد ریز موجودات خاك مساعد تر می شود، به طوري که هرچه مواد آلی خاك افزایش یابد، موجودات زنده آن افزایش یافته و سیستم ریشه اي توسعه یافته و تولید هوموس، معدنی شدن و گردش عناصر غذایی به خصوص فسفر و نیتروژن افزایش می یابد.
در مجموع مشخص گردید که بستر حاوي نسبت هاي مختلف ورمی کمپوست می تواند منجر به افزایش جذب عناصر غذایی از بستر کشت شده و در نهایت موجب افزایش رشد و عملکرد و بهبود صفات کیفی و کمی در کاهو شود.
