بخشی از مقاله
چکیده
از آنجایی که ضایعات مرکبات از ارزش پروتئینی پایینی برخوردار هستند لذا میتوان با فرآوری آن ها توسط مخمر ها و قارچ ها به نحو بهتری از آنها در تغذیه دام استفاده نمود. در این تحقیق ارزش غذایی تفاله پرتقال عمل آوری شده با مخمر ساکارومایسز سرویسیا از طریق تجزیه شیمیایی، ضرایب هضمی ماده خشک و ماده آلی به روش آزمایشگاهی انجام گرفت. داده های جمعآوری شده با استفاده از نرم افزار SAS تجزیه آماری شدند. مقادیر پروتئین خام، خاکستر، ماده آلی، دیواره سلولی و دیواره سلولی بدون همی سلولز در تفاله پرتقال عمل آوری نشده 8/03، 3/7، 96/29، 17/17 و 16/38 و تفاله پرتقال عمل آوری شده 16/5، 6/02، 93/97، 26/77 و 28/63 درصد بود. تفاوت در پروتئین خام و دیواره سلولی بین تفاله پرتقال عمل آوری نشده و شده معنیدار - P<0/01 - بود. ضرایب هضمی ماده خشک و آلی و ماده آلی قابل هضم در ماده خشک تفاله ها تحت تأثیر عمل آوری قرار نگرفت. به طور کلی با عمل آوری تفاله پرتقال با مخمر ساکارومایسز سرویسیا درصد پروتئین خام افزایش و درصد دیواره سلولی کاهش یافت.
واژههای کلیدی: تفاله پرتقال، مخمر ساکارومایسز سرویسیا، ارزش غذایی، پروتئین خام.
مقدمه
استفاده از باقیمانده های زراعی و باقیمانده های کارخانجات مواد غذایی در تغذیه دام به قدمت استفاده انسان از حیوانات می باشد. استفاده حیوانات از این باقیمانده ها سبب حذف استفاده آنها از دانه غلاتی می شود که قابل استفاده در انسان هستند. در سالهای 2000 - 2003 تولید جهانی مرکبات 69/4 میلیون تن در هر سال بوده است. 24 درصد از کل مرکبات در دنیا در کشور های مدیترانه ای اسپانیا، ایتالیا، مصر، یونان، ترکیه و مراکش تولید میشود. همچنین برزیل 24 و امریکا 21 درصد از کل مرکبات را تولید می کنند. تفاله مرکبات یک محصول فرعی می باشد که در کشور های مدیترانه ای به مقدار زیاد تولید می شود. به طور مثال در ایتالیا در سال 20012000 مقدار 3143900 تن مرکبات تولید شده است که 1376600 تن آن در صنایع آبمیوه گیری مورد استفاده قرار گرفته است . - 6 - در نتیجه فرآوری در کارخانجات، باقیمانده های جامد شامل پوست - Peel - ، پوسته های داخلی - Pulp - - پوست قاچهای میوه - ، غشاء و رشته مرکزی میوه - Rag - ، دانه و باقیماند های نیمه جامد حاصل از سانتریفیوژ کردن آب مرکبات می باشد 1 - و . - 6 این اجزاء به صورت مجزا و یا مخلوط، محصولات جنبی مرکبات می باشند. تفاله تازه مرکبات محصول جنبی اصلی در فرایند آبگیری می باشد که 492 تا 692 گرم از هر کیلوگرم میوه عمل آوری شده را تشکیل می دهد. در هر کیلوگرم ماده خشک تفاله تازه، پوست 600 - 650، قسمت های داخلیمیوه 300-350 و دانه 0-100 گرم را تشکیل می دهد. در پرتقال و گریب فروت بعد از آبگیری 45 تا 60 درصد میوه به تفاله تبدیل می شود. یک محصول فرعی دیگر مرکبات ملاس است که با تغلیظ مایع حاصل از فشردن پوست تولید می شود. ملاس مرکبات طعمی تلخ داشته و در هر کیلو گرم آن 100-150 گرم مواد محلول وجود دارد که 50-70 گرم آن شکر است . - 1 -
تفاله مرکبات یک ماده خوراکی با ارزش می باشد که شامل طیف وسیعی از مواد مغذی انرژی زا برای میکرو ارگانیسم های شکمبهمی باشد 6 - و - ،4 تفاله مرطوب معمولاً در مسافت های کوتاه حمل می شود زیرا رطوبت بالای آن سبب افزایش هزینه حمل و نقل می شود.مقدار زیاد قندهای محلول در آن اغلب موجب تخمیر و یا سبب رشد کپک ها شده و یا مورد حمله پشه ها قرار می گیرد.لذا تفاله های تازه سبب بوجود آمدن مشکلات اقتصادی و زیست محیطی می شوند، لذا آنها خشک شده و در حیوانات مصرف می شوند .6 - معمولاً - در طی خشک کردن تفاله مرکبات اکسید کلسیم و یا هیدرواکسید کلسیم افزوده می شوند تا به فرایند خشک کردن کمک کند.وزن حجمی تفاله خشک بین 303 تا 324 کیلوگرم در هر تن می باشد. پلت کردن وزن حجمی تفاله را تا 1/7 برابر افزایش می دهد . - 1 - در ضمن هر ساله مقادیر زیادی مرکبات تازه به جیره نشخوارکنندگان افزوده می شود. این مرکبات آنهای هستند که قابل عرضه به بازار نبوده و یا به علت تولید به مقدار زیاد در انسان یا صنایع آب مرکبات گیری قابل استفاده نیستند . - 8 - تفاله مرکبات تازه بخوبی در گاوهای شیرده مصرف می شود. اما حمل نقل، انبار کردن و تعلیف آنها مشکل می باشد . - 1 -
مواد و روش ها
در ابتدا نمونه های پوست پرتقال جمع آوری شده، در برابر آفتاب خشک شدند و یک نمونه از آن ها جهت تعیین ترکیب شیمیایی تفاله مورد بررسی قرار گرفت. میزان پروتئین خام، خاکستر خام و عصاره اتری طبق روش های استاندارد - AOAC - تعیین گردید. مقدار دیواره سلولی با استفاده از شوینده خنثی و دیواره سلولی بدون همی سلولز با استفاده از محلول شوینده اسیدی بر اساس روش ون سوست - 7 - تعیین گردید. به منظور آماده سازی شرایط بهینه رشد مخمر ساکارومایسز سرویسیا می بایست رطوبت و اسیدیته تفاله پرتقال مناسب می شد. تفاله ها پس از خشک شدن به نسبت 1 به 2 با آب مخلوط شدند 1 - تفاله:2 آب - تا رطوبت نسبی معادل 85 درصد برای رشد مخمر فراهم گردد. pH نمونه بوسیله دستگاه pH متر اندازه گیری شد که برابر با 4/8 بود. pH مناسب برای رشد مخمر حدود -6 4 است و این زمینه رشد مخمر را از لحاظ اسیدیته فراهم می کرد. برای تلقیح مخمر و عمل آوری ضایعات پرتقال یک پیش آزمایش انجام گرفت که طی آن ساعت های مختلف عمل آوری و سطوح متفاوت مخمر مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آن در جدول 1 آورده شده است. با توجه به این نتایج تصمیم گرفته شد که از نمونه شماره 5 در این آزمایش استفاده شود. بعد از عمل آوری، نمونه ها در آون خشک شدند. سپس نمونه ها آسیاب شده و همراه با نمونه عمل آوری نشده به آزمایشگاه منتقل گردید تا درصد ترکیبات شیمیایی و میزان تجزیه پذیری با روش آزمایشگاهی - 5 - تعیین شود.
نتایج و بحث
با فرآوری تفاله پرتقال درصد ترکیبات شیمیایی آن دستخوش تغییراتی شد - جدول - 2، به این صورت که میزان پروتئین خام تفاله پرتقال به طور معنی داری - P<0/01 - افزایش یافت. علت آن می تواند افزایش رشد و تکثیر مخمر باشد که باعث افزایش بار پروتئینی تفاله پرتقال شده است. درصد دیواره سلولی نیز به طور معنی داری - P<0/01 - افزایش یافت. همچنین درصد دیواره سلولی بدون همی سلولز نیز به طور معنی داری - P<0/01 - افزایش یافت. میزان خاکستر خام تفاله پرتقال با عمل آوری آن افزایش یافت و این قضیه منجر به کاهش مواد آلی موجود در تفاله پرتقال فرآوری شده گردید . - P<0/01 - همچنین عصاره اتری تفاله پرتقال فرآوری شده در مقایسه با تفاله پرتقال فرآوری نشده به طور معنی داری - P<0/01 - کاهش یافت. بروون و جانسون - 2 - دریافتند که در تجزیه پذیری آزمایشگاهی، تفاله خشک مرکبات دارای قابلیت هضم ماده آلی برابر 0/872، قابلیت هضم دیواره سلولی برابر 0/758 و قابلیت هضم دیواره سلولی بدون همی سلولز برابر 0/821 بود.
نتایج حاصل از تعیین تجزیه پذیری تفاله پرتقال عمل آوری نشده و عمل آوری شده با مخمر ساکارومایسز سرویسیا - جدول - 3 مشخص کرد که عمل آوری تفاله پرتقال با مخمر هیچ تأثیر معنی داری بر قابلیت هضم ماده خشک، ماده آلی و ماده آلی قابل هضم در ماده خشک نداشت. همچنین انرژی قابل متابولیسم با عمل آوری با مخمر تغییر معنی داری نکرد. لانزا - 3 - گزارش کرد که کاهش در قابلیت هضم پروتئین خام در بعضی از تفاله خشک مرکبات ممکن است به دلیل دمای بالا به هنگام خشک کردن باشد.
نتیجه گیری و پیشنهادات
با توجه به نتایج این آزمایش می توان با عمل آوری تفاله پرتقال بوسیله مخمر ساکارومایسز سرویسیا درصد پروتئین خام را افزایش داد و این از نظر استفاده در تغذیه دام دارای اهمیت و قابل توجه است، زیرا پوست پرتقال دارای منبع غنی فیبر خوراکی در تغذیه دام است و افزایش بار پروتئینی، این محصول را به عنوان یک خوراک دامی ویژه مطرح می کند.
