بخشی از مقاله
چکیده
یکی از راه کار های جبران کمبود مواد مغذی در خوراک دام استفاده از پروبیوتیک ها جهت فرآوری خوراک می باشد.از آنجایی که ضایعات مرکبات از ارزش پروتئینی پایینی برخوردار هستند لذا میتوان با فرآوری آنها توسط مخمرها و قارچها به نحو بهتری از آنها در تغذیه دام استفاده نمود. در این آزمایش از ضایعات میوه لیمو ترش حاصل از کارخانه آبلیمو گیری استفاده گردید و از مخمر ساکارومایسز سرویسیا به منظور عمل آوری و افزایش غلظت مواد مغذی آنها استفاده شد.
نتایج نشان داد که عمل آوری تفاله لیمو با مخمر باعث افزایش معنیداری در محتوای پروتئین خام - P<0/01 - و دیواره سلولی بدون همی سلولز - P<0/05 - تفاله لیمو گردید ولی درصد دیواره سلولی - P<0/01 - و ماده آلی - P<0/05 - آن کاهش یافت. نتایج حاصل از تجزیهپذیری نشان داد که در طی عمل آوری قابلیت هضم ماده آلی قابل هضم در ماده خشک و انرژی قابل متابولیسم به طور معنیداری - P< 0/05 - کاهش یافت. میتوان نتیجه گرفت که عمل آوری تفاله لیمو با مخمر ساکارومایسزسرویسیا باعث افزایش بهره وری این محصول میشود.
مقدمه
یکی از عمده ترین مشکلات در صنعت دام و طیور کشور کمبود خوراک دام است. واردات مجموع انواع خوراک دام و طیور در طی سال های برنامه دوم توسعه به طور میانگین در هر سال به میزان 1479 هزار تن بوده است که مقدار 1388 هزار تن از این واردات به مصرف غذای دام رسیده است. یکی از راه های جبران این کمبود استفاده از ضایعات صنایع غذایی در تغذیه دام میباشد. بقایای لیمو در برخی از نقاط ایران به میزان زیادی یافت می شود. این بقایا شامل ضایعات برداشت، حمل و نقل و نگهداری و صنایع تبدیلی می باشد که ضایعات تبدیل سالانه حدود 900 هزار تن است
ضایعات مرکبات محتوی انرژی بالا برای نشخوارکنندگان هستند، به نحوی که میزان انرژی قابل متابولیسم تفاله خشک و تفاله مرطوب آن به ترتیب برابر 10/3 و 2/4 مگاکالری در کیلوگرم بوده و می تواند به عنوان یک ماده خوراکی با انرژی بالا در جیره آنها به کار رود . - 5 - با این وجود استفاده از تفاله مرطوب مرکبات ممکن است مشکلاتی نظیر کپک زدگی و در نتیجه مسمومیت دام را سبب شود
از آنجایی که ضایعات مرکبات از ارزش اقتصادی پایینی برخوردار بوده و دور ریختن آن باعث آلودگی محیط زیست می شود لذا می توان از آن ها در تغذیه دام استفاده نمود. عمل آوری این ضایعات در جهت افزایش محتوای پروتئین باعث افزایش کارایی آن ها در تغذیه دام می گردد.
تحقیقات زیادی به منظور افزایش پروتئین تفاله مرکبات با استفاده از قارچ و مخمر صورت گرفته است 3 - ، 6 و . - 7 نتایج این تحقیقات نشان داده که عمل آوری تفاله مرکبات با استفاده از قارچ و مخمر منجر به افزایش پروتئین خام در آن ها گردیده است. به منظور تعیین خصوصیات ضایعات مرکبات عمل آوری نشده و ضایعات عمل آوری شده با مخمر لازم است که ترکیبات شیمیایی آن ها تعیین شده و کیفیت مواد غذایی موجود در آن ها بررسی شود. در این تحقیق از مخمر ساکارومایسز سرویسیا - مخمر نانوایی - به منظور عمل آوری و افزایش غلظت مواد مغذی ضایعات کارخانجات آبلیموگیری استفاده شده است.
مواد و روش ها
در این آزمایش از ضایعات میوه لیمو حاصل از کارخانه آبلیمو گیری واقع در شهر کرمان استفاده گردید. نمونه ها بعد از جمع آوری در برابر آفتاب خشک شدند و یک نمونه از آن ها جهت تعیین ترکیب شیمیایی تفاله مورد بررسی قرار گرفت. میزان پروتئین خام، خاکستر خام و عصاره اتری نمونه ها طبق روش های استاندارد تعیین گردید . - 2 - مقدار دیواره سلولی با استفاده از شوینده خنثی و دیواره سلولی بدون همی سلولز با استفاده از محلول شوینده اسیدی - 13 - تعیین گردید.
در ابتدا به منظور آماده سازی شرایط بهینه رشد مخمر می بایست رطوبت و اسیدیته تفاله لیمو مناسب می شد. تفاله ها پس از خشک شدن به نسبت 1 به 2 با آب مخلوط شدند 1 - تفاله:2 آب - تا رطوبت نسبی معادل 85 درصد برای رشد مخمر فراهم گردد.
pH نمونه بوسیله دستگاه pH متر اندازه گیری شد که برابر با 3/6 بود. از آنجا که pH مناسب برای رشد مخمر حدود 5-6 است، برای افزایش pH تفاله لیمو از 6/4 درصد جوش شیرین استفاده گردید تا pH به 5 افزایش یافت. برای تلقیح مخمر و عمل آوری ضایعات لیمو یک پیش آزمایش انجام گرفت که طی آن ساعت های مختلف عمل آوری و سطوح متفاوت مخمر مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آن در جدول 1 آورده شده است.
با توجه به این نتایج تصمیم گرفته شد که از نمونه شماره 5 در این آزمایش استفاده شود. بعد از عمل آوری، نمونه ها در آون خشک شدند. سپس نمونه ها آسیاب و همراه با نمونه عمل آوری نشده به آزمایشگاه منتقل گردیدند تا تجزیه پذیری با روش آزمایشگاهی - In-vitro - تعیین گردد. قابلیت هضم ماده خشک - DMD - ، ماده آلی - OMD - و میزان ماده آلی قابل هضم در ماده خشک - DOMD - تعیین گردید . - 12 - بعد از انجام عمل انکوباسیون تفاله ها، انرژی قابل متابولیسم آن ها با استفاده از فرمول زیر محاسبه شد.
نتایج و بحث
ترکیب شیمیایی تفاله لیموترش عمل آوری نشده و تفاله لیموترش عمل آوری شده با مخمر ساکارومایسز سرویسیا در جدول 2 آورده شده است. طبق این نتایج در طی عمل آوری تفاله لیموترش ترکیب شیمیایی آن تغییر یافت به گونه ای که پروتئین خام آن به طور معنی داری افزایش یافت
افزایش پروتئین خام تفاله لیمو عمل آوری شده با مخمر می تواند در نتیجه تکثیر پروتئین سلولی توسط مخمر ساکارومایسز سرویسیا باشد. مخمر با مصرف قندهای موجود در تفاله لیمو تکثیر پیدا می کند و افزایش تعداد سلول های مخمر منجر به افزایش بار پروتئینی تفاله عمل آوری شده می شود. درصد دیواره سلولی در طی عمل آوری کاهش یافت و این می تواند به علت استفاده مخمر از کربوهیدرات های قابل تخمیر موجود در دیواره سلولی تفاله لیمو باشد.
دیواره سلولی بدون همی سلولز به طور معنی داری - P< 0/05 - در طی عمل آوری تفاله افزایش یافت. درصد ماده آلی - P< 0/05 - و همچنین درصد عصاره اتری - P<0/01 - به طور معنی داری کاهش یافت. مدرید و همکاران 8 - و - 9 اختلاف قابلیت هضم ظاهری میوه خشک لیمو و انرژی متابولیسیمی را در بزهایی که با علف یونجه به نسبت 50:50 در ماده خشک تغذیه شدند بررسی کردند. مقادیر قابلیت هضم سلولز و همی سلولز به ترتیب برابر با 0/768 و 0/606 بود و انرژی متابولیسمی 12/7 مگاژول بر کیلوگرم در ماده خشک لیمو تخمین زده شد. نشان داده شد که قابلیت هضم دیواره سلولی و سلولز لیموی خشک بالا بوده و یک منبع خوب دیواره سلولی سریع الهضم است.
بر طبق جدول 3 نتایج قابلیت هضم و تجزیه پذیری تفاله لیمو فرآوری نشده و تفاله لیمو فرآوری شده توسط مخمر ساکارومایسز سرویسیا نشان می دهد که در طی عمل آوری قابلیت هضم ماده آلی در ماده خشک به طور معنی داری - P< 0/05 - کاهش یافت
در حالی که قابلیت هضم ماده خشک و قابلیت هضم ماده آلی تغییر معنی داری نداشتند. علاوه بر این انرژی قابل متابولیسم نیز به طور معنی داری - P<0/05 - کاهش یافت. سانوولد و همکاران - 11 - قابلیت تخمیر تفاله مرکبات را با In-vitro و از طریق میکروفلورای شکمبه ای گاوهای شیری محاسبه کردند. ماده آلی تخمیر شده 730 و 930 گرم در کیلوگرم برای تفاله مرکبات در طول 48 ساعت تخمیر بود. اومارا و همکاران - 10 - قابلیت هضم تفاله مرکبات را با روش In-vitro بین گوسفند و گاو مقایسه و گزارش کردند ضرایب قابلیت هضم ماده آلی، پروتئین و دیواره سلولی تفاله مرکبات بین گوسفند و گاو مشابه بود.
نتیجه گیری کلی
استفاده از تفاله لیمو ترش در تغذیه دام علاوه بر کاهش هزینه دفع ضایعات کارخانه آبلیموگیری منجر به جلوگیری از آلودگی محیط زیست و همچنین افزایش تولیدات دامی از جمله گوشت و شیر می شود. فرآوری این محصول ضایعاتی می تواند تا حدودی ترکیب شیمیایی آن را غنی تر کند که این قضیه منجر به بهره وری بهتر و مفیدتر از این محصول می شود. لذا توصیه می شود در صورت استفاده از ضایعات لیمو ترش و مرکبات در تغذیه دام با عمل آوری این مواد توسط مخمرها و قارچ ها کیفیت این خوراک را تا اندازه ای افزایش دهند که این منجر به تولید بهینه دام ها خواهد شد.
