بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف بررسی تأثیر عوامل محیطی بر پذیرش کسب و کار الکترونیک در صنایع کوچک و متوسط خراسان جنوبی انجام شد. جهت بررسی زمینههای محیطی نیز تاثیر سه عامل فشار رقابتی، حمایت دولت و آمادگی مصرف کننده بر پذیرش کسب و کار الکترونیک در صنایع کوچک و متوسط خراسان جنوبی مورد بررسی قرار گرفت. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است و از نظر روش، توصیفی پیمایشی می باشد. جامعه آماری این پژوهش کلیه مدیران صنایع کوچک و متوسط خراسان جنوبی به تعداد 95 نفر میباشند. از آنجا که حجم جامعه آماری محدود است، لذا تعداد نمونه مساوی با جامعه آماری لحاظ شد. به منظور جمع آوری داده ها از پرسشنامه تشریح شده در پژوهش دیمتریوس[1] و لوسیا و همکاران[2] استفاده شد. بمنظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار توصیفی - برای توصیف متغیرهای جمعیت شناختی و نیز متغیرهای تحقیق - در قالب نرم افزار Spss 22 و نیز آمار استنباطی - برای آزمون فرضیات پژوهش به تحلیل مدل درونی و بیرونی - در قالب نرم افزار Smart PLS استفاده شد. پایایی پرسشنامه با الفای کرونباخ میزان 0/92 رانشان داد. آزمون اعتیار ترکیبی و روایی تشخیصی، نتایج بسیارمطلوبی را نشان داد و تحلیل عاملی تائیدی برای روایی محتوای پرسشنامه انجام شد. یافته ها نشان داد که: عامل سازمانی =0/137 - - برپذیرش کسب و کار الکترونیک تاثیر معناداری دارد. علاوه بر این تاثیر اندازه شرکت، دامنه شرکت، دانش مدیران، هزینه پذیرش بر پذیرش کسب وکار الکترونیک تاثیر معناداری ندارند.
واژه های کلیدی
عوامل محیطی، فشار رقابتی، حمایت دولت، آمادگی مصرف کننده، پذیرش کسب و کار الکترونیک
-1 مقدمه
سازمان های امروزیشدیداً از سوی ذینفعانشان تحت فشار میباشند تا راهی جدید برای رقابت در بازارهای پویای و تغییر در ترجیحات مشتریان پیدا نمایند. متعاقبا سازمانها بدنبال ساختارها و فناوریهایی هستند که بتواند به کارگیری مدلهای کسب وکار الکترونیک1 را بهبود بخشد. تجارت الکترونیک یک مدل جدید تجارت می باشد که فرایندهای کلیدی تجاری را میان مشتریان ، تامین کنندگان کارمندان و شرکای تجاری و تدریجا میان بخشها و جوامع برقرار میسازد . بکارگیری تجارت الکترونیک راه مناسبی جهت افزایش و ارتقا بهرهوری و اثربخشی عملکرد میباشد.[3] برای اکثر سازمانهای امروزی تبدیل شدن به کسب و کار الکترونیک یک سفر تکاملی از مراحل ابتدایی تا انتهایی می باشد. این انتقال شامل تطابق تکنولوژی های جدید ، طراحی مجدد فرآیندهای تجاری و ساختاربندی مجدد می باشد. جهت کاهش تلاطم های ایجاد شده توسط تغییر و توانمندسازی شرکتها برای انتقال آنها به کسب وکار الکترونیک ، تغییر باید توسط ذینفعان مهم مانند مشتریان ، شرکای تجاری و مخصوصا کارمندان حمایت شود در سالهای اخیر پیشگویی در زمینه ارزش کسب و کار الکترونیک و تکنولوژی اطلاعات در سطح سازمان در حال بازسازی است. با افزایش فاصله میان سرمایه گذاری در تکنولوژی اطلاعات مخصوصا در فناوریهای اینترنتی و درک ارزش کسب و کار الکترونیک، انتقادات در این زمینه افزایش یافته است.[4]
-2 بیان مساله
بی شک یکی از مهمترین پدیده های هزاره سوم، رشد چشمگیر و روزافزون فناوری اطلاعات و تأثیر آن بر تمامی جوانب زندگی بشر، به خصوص کسب وکار است متأثر از این تغییرات، سازمانها به سمت وسوی تدوین استراتژی های کسب وکار الکترونیک حرکت کرده-اند.[5] برخلاف استراتژیهای سنتی کسب وکار، استراتژی کسب وکار الکترونیک بر این نکته تأکید میکند که ساختار مدیریت کسب وکار سازمان چگونه میتواند از راه ارتباطات لحظه ای و جهانی، به صورت یکپارچه، خودکار و مستمر ، بهبود پیدا کند.[6]
با این حال، شرکتهای فعال در عرصه کسب وکار الکترونیک در جذب و حفظ مشتریان دچار مشکلات عدیده ای شده اند و جذابیت خدمات مالی و پولی آنها، برای کسب سهم بازار کاهش یافته است. پرسشی که بسیاری از شرکتها ها با آن روبه رو هستند، این است که چگونه می توان در فضای الکترونیک رضایت و کسب اعتماد بیشتر مشتری را جلب و خدمات بهتری را به آنان ارائه کرد؟ آیا راه حل مناسبی برای بهبود عملکرد مدیریت ارتباط با مشتری وجود دارد ؟ در حالی که کسب وکار الکترونیک فرآیندی است که باید با تمام فعالیت های درون و برون سازمان، درخواستهای مشتری و توانایی نیروی انسانی هماهنگ باشد.[7] ناهماهنگی میان عملکرد نیروی انسانی، نیازهای خواسته شده از سوی مشتریان و خدمات ارائه شده از سوی شرکتهای این حوزه ، سبب کاهش توان رقابتی این شرکتها شده است.[3] از این رو، شناسایی راه حلی مناسب برای پیاده سازی بهتر فرایند کسب وکار الکترونیک در جهت بهبود عملکرد مدیریت ارتباط با مشتری و خدمات ارائه شده از سوی این شرکتها ضرورت می یابد.[8]
صنایع کوچک و متوسط با اهداف استراتژیک کسب وکار الکترونیک، نقش مهمی در بازار تجارت الکترونیک ایران با توجه به اهداف و وظایف آن دارد. با این حال، مدیران برنامه ریزی مطلوبی برای ارتقاء کسب وکار و مدیریت راهبری در راستای تحول کسب وکار الکترونیک ندارند. با بررسی عملکرد صنایع کوچک و متوسط می توان شاهد روند پر نوسان و بحث برانگیز این بخش ،طی چندسال گذشته بود و این در حالی است که کارشناسان پتانسیل گسترش کسب وکار شرکت مذکور را از لحاظ عملکرد بهتر، بیشتر از این می دانند. بنابراین نبود راهکارهای لازم برای ارتقای زیرساختهای لازم در حوزه فناوری و ارتباطلات مطلوب درکسب و کار و عدم توجه به بحث زمینه های موثر سازمانی و یکپارچه سازی داخلی در شرکتهای تخصصی فعال در عرصه کسب وکار الکترونیک ، در ایران مسئله ای است که باید توجه ویژه ای به آن داشت، زیرا آنچه این شرکتها باید به آن توجه کنند افزایش و بهبود فرایندهای کسب وکار الکترونیک مبتنی بر مدیریت فناوری اطلاعات و یکپارچه سازی محیطی می باشد تا کسب و کار با درک بهتری از بازاری که در آن مشغول فعالیت است انجام گیرد و کسب و کار الکترونیکی را قادر می سازد تا خریداران و فروشندگان را در بازارهای با ارزش افزوده جدید با یکدیگر هماهنگ کرده و در نتیجه موقعیت خود را در بازار تثبیت کند بنابراین، اگرچه توسعه کسب وکار الکترونیک در جهت حفظ مزیت رقابتی و ارزش آفرینی در سازمان ها ضروری است، اما آنچه مهم تر به نظر می رسد وجود ارتباط بین بخشهای مختلف با واحد کسب وکار الکترونیک است.[2]
-1-2 اهمیت و ضرورت موضوع پژوهش
بازارهای دیجیتالی ، فرصتهای جدید و غیر محدودی را برای کسانی که در آن کار می کنند ارائه می دهند . تحقق این فرصتها ، چالشهای جدیدی را به همراه دارد . بازیگران در اقتصاد دیجیتالی در می یابند که برای کسب منافع ، نگرشها و دیدگاههای سنتی برای انجام کسب و کار نیاز به تعریف مجدد دارند.[9] در نتیجه مفاهیم سنتی کسب و کار رها می شود و مفهوم سازمان توسط موجودیتهای جدیدی جایگزین می شود که چالشهای ذاتی این دوره اقتصادی جدید را منعکس می کند.[10] فناوری اطلاعات و ارتباطات، شبکه های ارتباطی و پایگاههای اطلاعاتی را سازماندهی می کند که اطلاعات را در محدوده و در میان سازمان ها جمع آوری، تبدیل و ارسال می کند .پذیرش فناوری اطلاعات مزایای بسیاری را در دامنه وسیعی از فرآیندها و تراکنش های تجاری درون و میان سازمانی مهیا می سازد. پذیرش فناوری اطلاعات، مدیریت دانش و اطلاعات را از لحاظ سازمانی بهبود میبخشد و می تواند هزینه های مبادله را کاهش و سرعت و قابلیت اطمینان تراکنش ها را برای مبادلات افزایش دهد.[11] با این حال، تاثیر فزاینده گسترش فناوری،توسعه ارتباطات و توسعه یکپارچگی داخلی در فعالیت های مختلف سازمان به ویژه تاثیر آن بر توسعه راهبردهای اقتصادی موجب ایجاد تحول و بازنگری در رویکرد سنتی به موضوع تجارت و بازار می شود و زمینه ای را برای دستیابی 24 ساعته به فناوری کسب وکار الکترونیک در راستای اثر بخشی کسب و کار الکترونیکی فراهم میکند.همچنین این امر، مدیران ارشد سازمان را در دستیابی به اهداف کلیدی کسب وکار و در نتیجه بهبود عملکرد یاری خواهد کرد.[12]
کاربردهای کسب وکار الکترونیک در دنیا و در زمینه های تخصصی
و عادی کسب وکار، سازمان ها را وادار کرده به دنبال راه حل هایی برای افزایش اثربخشی و کارایی فناوری اطلاعات و نقش آن در فعالیت ها و کار خود باشند. از این رو، فناوری اطلاعات و ارتباطات دامنه وسیعی از قابلیتهای تخصصی بر مبنای تمایز سازمانی و در جهت بهبود رقابت پذیری به شرکت ها ارائه میدهد .این فناوری، مکانیزم هایی را برای دسترسی به فرصتهای بازاری جدید و خدمات اطلاعاتی ویژه ای همچون مشاوره از راه دور، آموزش مستمر و الگوهای جدید مشورتی عرضه می نماید.[11] سازمان ها میتوانند اطلاعات را در زمان واقعی مبادله کرده و علاوه بر بالابردن سطح فنی و تخصصی و استفاده از تجارب و دانش رقبا، روابطی نزدیک تر با مشتریان، تأمین کنندگان و شرکای تجاری برقرار نمایند.[7]
-3 چارچوب کسب وکار الکترونیک
چارچوب های کسب الکترونیک از 3 سطح تشکیل یافته است که برای داشتن تجارت الکترونیک موفق وجود این چارچوب ها لازم است :
- زیر ساختار
بخش اول از چارچوب های مورد نیاز تجارت الکترونیک شامل سخت افزار، نرم افزار، پایگاه های داده ای و ارتباطی است که برای انجام وظیفه در قالب خدمات worldwide web بر روی اینترنت و یا سایر روش های پیام گذاری و پیام گیری بر روی اینترنت و یا سایر شبکه ها به کار می رود.
- خدمات
بخش دوم از چارچوب ها شامل دامنه گسترده ای از خدمات که توانایی پیدا کردن و ارائه اطلاعات را فراهم می آورند و شامل جست وجو برای شرکای تجاری و همچنین مذاکره و توافق درمورد مبادلات تجاری هستند.[3]
- محصولات و ساختارهای کسب وکار الکترونیک
این بخش از چارچوب های تجارت الکترونیک مشتمل بر پیش بینی و تدارک مستقیم کالاها و خدمات تجاری وابسته به اطلاعات برای مشتریان و شرکای تجاری، همکاری و سهیم شدن در اطلاعات داخل و خارج سازمان و سازمان دهی محیط بازار الکترونیکی و زنجیره تهیه و پشتیبانی2 است.[12]
- مراحل کسب وکار الکترونیک
مراحل رشد و گسترش تجارت الکترونیکی را می توان به 5 بخش تقسیم کرد که هر چه به گام های پایانی تر نزدیک می شویم در حقیقت به تجارت الکترونیکی واقعی نزدیک تر شده ایم و شرکت ها و سازمان هایی که در جست وجوی بازار الکترونیکی برای کالاها و خدمات خود هستند، سعی در رسیدن به مراحل پایانی این چرخه دارند.
در مرحله اول از مجموعه مراحل پنج گانه، شرکت یا سازمان متقاضی تجارت الکترونیک سعی در ایجاد یک سایت ساده شامل اطلاعات محصولات و خدمات تولیدی خود را دارد تا این اطلاعات از طریق اینترنت در اختیار مشتریان قرار بگیرد . در حقیقت، مرحله اول به معنای به وجود آمدن ویترینی بر روی شبکه جهانی وب برای بازدیدکنندگان است تا اطلاعات مورد نظر خود را از طریق این صفحات دریافت کنند..[9]
مرحله دوم شامل توسعه و گسترش مرحله اول است. در این مرحله سایت شرکت تبدیل به یک پایگاه دادهای3 قوی شده، برای نگهداری اطلاعات مورد استفاده قرار می گیرد، در این مرحله، اطلاعات همه محصولات و خدمات و شرح کامل آنها در بانک اطلاعات قرار می گیرد و کاربران امکان ارسال سفارش خرید از طریق این وب سایت را خواهند داشت، اما هنوز زیرساخت های لازم برای پرداخت اینترنتی فراهم نشده است و پرداخت پول به همان روش سنتی انجام خواهد گرفت.[11]
برقراری امکان تعامل از مهمترین نکات مرحله سوم است. در این مرحله، کاربران امکان تعامل با مدیر سایت را خواهند داشت که این تعامل از طریق e-mail، chat و voice خواهد بود و کاربران در بازه زمانی بسیار کوتاه مدت پاسخ خود را از مدیر سایت دریافت خواهند کرد و امکان پرسش و پاسخ online میان فروشنده و خریدار و نیز رد و بدل شدن اطلاعات در مورد کالا و یا خدمات خواسته شده وجود دارد.
در این مرحله، امکان پرداخت اینترنتی برای کاربران فراهم خواهد شد و مشتریان پس از ارسال فرم های سفارش خرید و دریافت کالا، وجه موردنظر و توافق شده را از طریق پایانه های فروش بانک ها و مؤسسات مالی طرف قرارداد برای فروشنده ارسال خواهند کرد که این حمل و نقل پول به صورت بسیار امن از طریق اینترنت برای مشتریان فراهم خواهد شد.[12]
مرحله آخر که آخرین مرحله از مراحل پنج گانه است، به مرحله یکپارچگی معروف است. در این مرحله، سیستم های واسطه ای میان فروشنده و خریدار با سیستم های موجود در سازمان و یا شرکت به حالت یکپارچگی کامل درخواهند آمد. بدین معنا که اگر کالایی فروش رود، موجودی کالای فروش رفته به میزان خریداری شده از موجودی انبار کسر شده و همزمان دستور خرید جدیدی برای جایگزین کردن کالای فروش رفته به انبار ارسال خواهد شد و در خریدهای بعدی موجودی انبار بلافاصله به نمایش درخواهد آمد. این مرحله از مجموعه مراحل تجارت الکترونیک کامل ترین مرحله در تجارت الکترونیکی است که در آن نتیجه همه عملیات مربوط به داد و ستد در همه سیستم های سازمان منعکس می شود.
-4 مدل های کسب وکار - تجارت - الکترونیک
استفاده از اینترنت به عنوان بستر اصلی ارتباطی در تجارت الکترونیکی باعث به وجود آمدن مدلهای گوناگونی در این تجارت شده است. این مدلها که حاصل تعامل 3 گروه اصلی تجارت الکترونیک یعنی دولت، مشتری و بنگاههای اقتصادی است، باعث توسعه و گسترش مدلهای مختلف تجارت الکترونیک شده است: [9]
- مدل Business to Business یا :B2B
این مدل از تجارت الکترونیک مهمترین نوع تجارت الکترونیکی است که در حدود نصف درآمدهای تجارتی الکترونیکی را به خود اختصاص خواهد داد. این مدل سبب پیدایش ارتباطی گسترده میان تأمین کنندگان، تولیدکنندگان، توزیع کنندگان و فروشندگان خواهد بود - وانگ، - 2010در این مدل، ارتباط میان دو یا چند سازمان ، توسعه اقتصادی، تولیدکنندگان مواد اولیه و ارائه کنندگان انواع گوناگون خدمات موردنظر است. در حقیقت، این مدل را به نوعی می توان توسعه یافته مدل قدیمی - Electronic Data Interchange - EDI دانست، اما در این مدل واسطه ها کاهش یافته، همین خود سبب کاهش قیمت ها خواهد شد. - وو و همکاران ، - 2011
- مدل Business to Consumer یا C2B و Consumer to Business یا :B2C
مدل های B2C و C2B بیان کننده ارتباط متقابل تولیدکننده و خریداران نهایی محصولات و خدمات است. مدل های دوگانه B2C و C2B دارای مزایایی مانند خرید ارزان تر کالا نسبت به دنیای واقعی، امکان ارسال خریداری شده به مکان درخواستی مشتری و غیره است. این مدل از تجارت الکترونیک به عنوان ساده ترین نوع تجارت الکترونیکی شناخته می شود که منجر به ارتباط نزدیکی میان مشتری و فروشنده خواهد بود و در این میان به دلیل کاهش قیمت
