بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق با هدف تعیین میزان تأثیر مازاد جریان نقدی آزاد بر کیفیت سود و مدیریت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران انجام یافته است. بنابراین این پژوهش از نظر روششناسی،از نوع پژوهشات علی پس رویدادی میباشد. از سوی دیگر پژوهش حاضر از نظر نوع توصیفی پیمایشی از نوع همبستگی و بر اساس معادلات رگرسیونی بوده و از نظر هدف جزء پژوهشاتکاربردیبه حساب میآید.جامعه آماری این پژوهش شامل شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بوده که با در نظر گرفتن محدودیتهای سیستماتیک تحقیق، نمونه آماری به اندازه 81 شرکت از بین شرکتهای پذیرفته شده بورس اوراق بهادار تهران انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تحلیل فرضیه های تحقیق نشان داد که مازاد جریان نقدی آزاد بر کیفیت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معنیداری دارد. همچنین یافته ها نشان داد مازاد جریان نقدی آزاد بر مدیریت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران تأثیر معنیداری دارد.
واژههای کلیدی:
مازاد جریان نقدی آزاد، کیفیت سود، مدیریت سود
-1 مقدمه
امروزه در ادبیات حسابداری و مدیریت مالی، مدیریت سود به عنوان تلاشی آگاهانه توسط مدیران در جهت ارائه اطلاعات به استفاده کنندگان اطلاعات مالی که در اینجا از دیدگاهی مثبت، مدیریت به عنوان ابزاری جهت ارائه اطلاعات به استفاده کنندگان تعریف شده است - که برخی با چنین دیدگاهی مخالفند - . بعبارتی مدیریت سود تلاشی است که توسط مدیران در جهت کاهش نوسان عایدات گزارش شده در دورههای متعدد یا تنها در یک دوره حسابداری. این تعریف به یکی از نکات مهم در بررسی مدیریت سود اشاره کرده است
که گاهاً توافق نظر بر سر آن وجود ندارد - منافی، . - 1393 از سویی با توجه به وجود زمینههای مناسب برای »دستکاری سود« ناشی از تضاد منافع و همچنین به علت پارهای از محدودیت های ذاتی حسابداری از جمله نارساییهای موجود در فرآیند برآوردها و پیشبینیهای آتی و امکان استفاده از روشهای متعدد حسابداری باعث شده است که سود واقعی یک واحد اقتصادی از سود گزارش شده در صورتهای مالی متفاوت باشد - اوجاه و بروسا 1، . - 2013 محققان و دستاندرکاران حرفه حسابداری اهمیت سود را به عنوان یکی از مهمترین معیارهای ارزیابی عملکرد و تعیین کننده ارزش شرکت قلمداد کرده و اعتقاد به ارزیابی اجباری سود گزارش شده توسط واحدهای اقتصادی دارند. رافلر - 2014 - 2 معتقد است برای ارزیابی این سود بایستی از مفهومی بنام کیفیت سود استفاده نمود - نخیلی 3 و همکاران، . - 2015 پژوهشات مختلف در تعریف مفهوم کیفیت سود به دو ویژگی برای تعیین کیفیت سود اشاره شده است. یکی از آنها سودمندی تصمیمگیری و دیگری ارتباط بین این دو مفهوم و سود اقتصادی مد نظر هیکس میباشد. به عبارت دیگر کیفیت سود عبارت است از بیان صادقانه سود گزارش شده، از سود مدنظر هیکس4 منظور از بیان صادقانه تطابق بین توصیف انجام شده و آن چیزی که ادعای آن را دارد، میباشد. یعنی کیفیت سود بالا نشان دهنده مفید بودن اطلاعات سود برای تصمیمگیری استفاده کنندگان و همچنین مطابقت بیشتر آن با سود اقتصادی هیکس میباشد. اما به دلیل آنکه افراد از اطلاعات در تصمیمات متفاوتی استفاده میکنند، امکان ارائه یک تعریف جامع از سود وجود ندارد. برخی تحلیلگران مالی، کیفیت سود را به عنوان سود عادی و مستمر، تکرارپذیر و ایجاد کننده جریان نقدی حاصل از عملیات میدانند، آنها متعقدند که کیفیت سود رقمی بین سود خالص گزارش شده و جریان نقدی حاصل از عملیات منهای ارقام غیرتکراری میباشد. تاکنون متخصصان مالی نتوانستهاند به یک محاسبه مستقل از سود که از نظر آنها کیفیت لازم را دارا باشد دست یابند - سالوسکی و هینینگ5، . - 2013 در این اثنا ایجاد ارزش و افزایش ثروت سهامداران در بلندمدت از جمله مهمترین اهداف شرکتها به شمار میرود و افزایش ثروت تنها در نتیجه عملکرد مطلوب حاصل خواهد شد. برای ارزیابی عملکرد واحدهای تجاری تاکنون معیارهای مختلفی ارائه شده است که یکی از جدیدترین این معیارها، جریانهای نقدی آزاد میباشد. این معیار اولین بار توسط جنسن در سال 1986 مطرح شد. از نظر وی جریان نقدی آزاد واحد تجاری، باقیمانده جریانهای نقدی پس از کسر وجوه لازم برای پروژههایی است که خالص ارزش فعلی آنها مثبت ارزیابی میشود.
این پروژهها، طرحهای سرمایهگذاری بلندمدتی هستند که ارزش فعلی جریانهای نقدی ورودی مورد انتظار بیش از ارزش فعلی جریانهای نقدی خروجی است - الحماری و اسماعیل1، . - 2012 مفهوم جریان نقدی آزاد مازاد نشان میدهد که واحد تجاری پس از پرداخت هزینهها و سرمایهگذاریها، دارای وجوه نقد مازاد است. در مقابل برخی از شرکتها ممکن است که با جریان نقد آزاد منفی مواجه شوند. جریان نقد آزاد منفی همیشه بد و نامطلوب نیست بلکه علل منفی شدن آن مهم است و باید مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. اگر جریان نقد آزاد منفی ناشی از سرمایهگذاری شرکت در فرصتهای سودآور موجود باشد، این نوع منفی شدن مقطعی است و به دورههای کوتاهمدت سرمایهگذاری مربوط میشود، امری که در بسیاری از شرکتهای نوپا طبیعی است. در صورتی که سرمایهگذاریهای انجام شده بازده بالایی را در پی داشته باشد، راهبرد مزبور توان کسب نتیجه مطلوب در بلندمدت را دارد - رحیمیان و همکاران، . - 1393 از نظر سهامداران واحد تجاری، جریانهای نقد آزاد میتواند به عنوان معیاری به منظور ایجاد ارزش برای آنان تلقی شود. زیرا واحدهای تجاری که جریانهای نقد آزاد مازاد بالایی داشته باشند، انتظار میرود که با سرمایهگذاری وجوه مذکور در طرحهای سرمایهگذاری جدید بتوانند برای سهامداران خود ایجاد ارزش نمایند. بنابراین هدف و مسأله اصلی از این تحقیق، سنجش میزان تأثیر مازاد جریان نقدی آزاد بر کیفیت سود و مدیریت سود در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران میباشد.
-2 روش تحقیق
این تحقیق از نظر روششناسی، از نوع تحقیقات علی پس رویدادی میباشد. از سوی دیگر پژوهش حاضر از نظر نوع توصیفی پیمایشی از نوع همبستگی و بر اساس معادلات رگرسیونی بوده و از نظر هدف جزء تحقیقات کاربردی به حساب میآید. از روش کتابخانه ای برای مطالعه ادبیات تحقیق و بررسی پیشینه تحقیق و مطالعه اسناد و مدارک - اسناد و مدارک شرکتها نزد سازمان بورس اوراق بهادار تهران - و همچنین پایاننامههای دانشجویی و جستجو در پایگاههای الکترونیکی اطلاعات به عنوان ابزارهای اصلی گردآوری اطلاعات در این تحقیق استفاده میشود.
متغیرهای مورد بررسی در این تحقیق مازاد جریان نقدی آزاد به عنوان متغیر مستقل و کیفیت سود و مدیریت سود توأماً به عنوان متغیرهای وابسته میباشند که نحوه سنجش این متغیرهای به شرح زیر میباشد.
متغیر مستقل؛
دراین تحقیق برای محاسبه مازادجریان نقدی آزاد شرکت به عنوان متغیر مستقل، از مدل لن و پلسن - 1989 - استفاده میشود. بر اساس مدل مذکور، مازاد جریانهای نقد آزاد از طریق فرمول زیر محاسبه میگردد:
که در آن؛
:SFCFit مازاد جریان نقدی آزاد شرکت .i :Incit سود عملیاتی قبل از کسر مالیات شرکت i :Taxit کل مالیات بر درآمد شرکت i :Intexpit هزینه مالی شرکت i در سال .t
:Assetit-1 کل ارزش دفتری داراییهای شرکت i در سال .t-1
متغیرهای وابسته؛
مدیریت سود - EM - ؛ در پژوهش حاضر این متغیر به عنوان متغیر وابسته بوده که از مدل کوتاری جونز تعدیل یافته - 1975 - برای محاسبه آن استفاده میشود. نحوه سنجش این متغیر بر اساس مدل فوق به شکل زیر میباشد - رضایی، 1393؛ کوتاری و همکاران، - 2005؛
TAit=CAit - CLit - CASHit + STDit - DEPit×
که در آن:
:TAit کل اقلام تعهدی شرکت i در سال .t
:CAit تغییر در داراییهای جاری شرکت i بین سال t و .t-1 :CLit تغییر در بدیهای جاری شرکت i بین سال t و .t-1 :CASHit تغییر در وجه نقد شرکت i بین سال t و .t-1
:STDit تغییر در حصه جاری بدیهای بلندمدت شرکت i بین سال t و .t-1
:DEPit هزینه استهلاک شرکت i در سال .t
پس از محاسبه کل اقلام تعهدی، پارامترهای 1 و 2 و 3 به منظور تعیین اقلام تعهدی غیراختیاری از طریق فرمول زیر برآورد میشود: TAit / Ait-1 = a1 - 1 / Ait-1 - + a2 - REV it / Ait-1 - + a3 - PPEit
با توجه به توضیحات پیش گفته شده، فرضیه تحقیق زمانی تایید میگردد که ضریب 1 معنیدار و باشد، یعنی افزایش یا کاهش مازاد جریان نقدی آزاد با افزایش یا کاهش کیفیت سود شرکتهای پذیرفت در بورس اوراق بهادار همراه است.
اطلاعات شرکتها در طول 5 سال با استفاده از مدل اقتصادسنجی پانل دیتا به برازش مدل مناسب به دادهها همت گماشته میشود. در مدلهای پنل، به 3 روش تلفیقی، اثر ثابت و اثر تصادفی مدل برازش میشود و سپس آزمون F لیمر برای تشخیص مدل برتر بین تلفیقی و اثر ثابت و آزمون هاسمن برای تشخیص مدل برتر از میان اثر ثابت و تصادفی برگزار شده، مدل نهایی گزینش و تفسیر میگردد. جدول زیر نتیجه آزمونهای یاد شده و نتیجه آنرا در خود دارد:
فرض صفر آزمون لیمر مناسب بودن روش تلفیقی نسبت به روش تابلویی است. چون سطح معنی داری آزمون کمتر از 0/05 است در نتیجه مدل مناسب مدل تابلویی خواهد بود و چون سطح معنیداری آزمون هاسمن از 0/05 بیشتر است پس مدل با اثرات تصادفی مناسب تر میباشد.
ناهمسانی واریانسها:
آزمون وایت برای بررسی ناهمسانی واریانس
با توجه به سطح معنی داری بیشتر از 0/05 آزمون وایت در هر دو نوع میتوان گفت که مدل دارای مشکل ناهمسانی واریانس نیست.
