بخشی از مقاله
چکیده:
هدف اصلی این تحقیق بررسی تاثیر کیفیت کنترل های داخلی و مدیریت ریسک بر کیفیت سود شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد. جامعه آماری تحقیق حاضر شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1387 تا 1392 بوده که حجم نمونه با توجه به روش غربالگری و پس از حذف مشاهدات پرت برابر با 121 شرکت می باشد.
در این تحقیق کیفیت کنترل های داخلی و مدیریت ریسک به عنوان متغیرهای مستقل در نظر گرفته شده تا تاثیر آنها بر کیفیت سود شرکتها مورد بررسی قرار گیرد. در این تحقیق که از دادههای پانل - تابلویی - با اثرات ثابت استفاده شده ، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از رگرسیون چند متغیره در سطح اطمینان %95 نشان می دهد بین کیفیت کنترل های داخلی و کیفیت سود شرکت ها ارتباط مستقیم معناداری وجود دارد. از سوی دیگر این نتایج حاکی از عدم وجود ارتباط معنادار بین مدیریت ریسک و کیفیت سود شرکت ها می باشد.
1 -مقدمه:
نقش اصلی اطلاعات حسابداری در بازارهای مالی فراهم کردن زمینههای لازم برای تخصیص بهینهی منابع است. در پی رسواییهای مالی اخیر، اطمینان و اعتماد سرمایهگذاران به سیستم گزارشگری مالی ضعیف شده و کیفیت سود به عنوان یک عامل مهم در تعیین اعتبار و قابلیت اعتماد ارقام گزارش شده پدیدار گشت. در نتیجه، تعیین کیفیت اطلاعات حسابداری و نتایج حاصل از آن، مورد علاقهی سرمایهگذاران، مدیران، قانونگذاران و تدوینکنندگان استانداردها است.
سهامداران که مهمترین گروه کاربران اطلاعات صورتهای مالی هستند منافع خود را در اطلاعات سود جستجو میکنند . سود حسابداری نشانهای است که موجب تغییر باورها و رفتار سرمایهگذاران میشود . کیفیت سود میتواند در گزارشگری مالی اطمینان سرمایهگذاران را در بازارهای مالی تحت تاثیر قرار دهد.
از عوامل مهم مؤثر در کیفیت سود میتوان به روشهای متعدد حسابداری، نارساییهای موجود در فرآیند برآوردها و پیش بینیها، اختیار عمل مدیران و تاثیرپذیری سود از مبانی گزارشگری و صلاحدید مدیران اشاره کرد. عبارت کیفیت سود به توانایی مدیران در استفاده از اقلام اختیاری در اندازهگیری و گزارشگری سود اشاره دارد. اقلام اختیاری ممکن است شامل انتخاب از بین اصول یا استانداردهای حسابداری و به کارگیری برآوردها و زمانبندی معاملات برای شناسایی اقلام غیرعادی در سود باشد
در طول سه دهه اخیر بحث کیفیت سود مورد توجه خاص پژوهشگران قرار گرفته و تلاش بر این بوده است که با دست یافتن به یک روش منطقی و معتبر، کیفیت سود مورد ارزیابی قرار گرفته و عوامل تاثیرگذار بر آن شناسایی شود .کیفیت سود زمانی مطرح میشود که تحلیل-گران مالی تعیین کنند، تا چه میزان سود گزارش شده، منعکس کنندهی سود واقعی است. برداشت عموم سرمایهگذاران از مفهوم سود واقعی، سود حاصل از عملیات عادی است که قابل تکرار در سالهای مالی آینده و ایجاد کننده جریانهای نقدی است. مفهوم کیفیت سود به دو ویژگی سودمندی در تصمیمگیری و ارتباط بین کیفیت سود و سود اقتصادی اشاره میکند
در پژوهش حاضر، تاثیر مدیریت ریسک و کیفیت کنترل های داخلی بر شاخص های کیفیت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران بررسی می شود.
2 -تشریح موضوع و بیان مسأله:
درجامعه امروز تقریبا تمام افراد به نحوی با مفهوم ریسک آشنایی دارند واذعان می کنندکه کلیه شئونات زندگی با ریسک مواجه است.ریسک درزبان عرف عبارت است از خطری که به علت عدم اطمینان درمورد وقوع حادثه ای درآینده پیش می آید وهر چقدر این عدم اطمینان بیشترباشد،اصطلاحا گفته می شود ریسک زیادتراست
در منابع اقتصادی بطور کلی دودیدگاه برای تعریف ریسک مطرح می شود.دیدگاه اول ریسک را بعنوان هرگونه نوسانات احتمالی بازدهی اقتصادی در آینده تعریف می کند.
در دیدگاه دوم، ریسک بعنوان نوسانات احتمالی منفی بازدهی اقتصادی در آینده تعریف می شود. درضمن، امروزه دیدگاه اول بیشتر مورد پذیرش است.از آنجا که هدف کلیه سرمایه گذاران کسب بیشترین بازدهی است، مفهوم ریسک نیز بیان می شود.درحقیقت، ریسک وبازده دو رکن اصلی تصمیم گیری برای سرمایه گذاری می باشند،بطوریکه همواره بیشترین بازدهی با توجه به حداقل ریسک،معیاری مناسب برای سرمایه گذاری است - همان منبع - . به عبارت دیگر،هر سرمایه گذار با قبول سطح ریسک بالاتر، بازدهی بیشتری نیز مطالبه می کند.به همین ترتیب ،هر چه ریسک مورد قبول کاهش یابد،بازدهی مورد انتظار نیز کاهش می یابد.
ازدیدگاه دیگری ریسک سرمایه گذاری را می توان به دو بخش ریسک سیستماتیک وریسک غیرسیستماتیک تقسیم کرد.ریسک سیستماتیک به آن بخش از تغییرات بازده شرکت اطلاق میشود که به عامل بازار مربوط می شود.این ریسک بامتنوع سازی ازبین نمی رود و درمقابل ریسک غیرسیستماتیک ریسک خاص شرکت قرار دارد.ریسک غیرسیستماتیک، آن قسمت ازتغییرات نرخ بازدهی سهم یا یک پرتفوی است که با تغییرات نرخ بازده بازار قابل توجیه نیست وتابعی از شرایط حاکم برشرکت،نوع صنعت وغیره می باشد. این ریسک را می توان از طریق متنوع سازی و سرمایه گذاری در اوراق بهاداری که همبستگی منفی دارند،کاهش داد یا کلا حذف کرد.
از سوی دیگر مدیران موسسات و سازمانها توجه وافری به سیستم های کنترل داخلی دارند.زیرا مدیران به خوبی می دانند در نبود یک سیستم کنترل داخلی اثر بخش ، تحقق رسالت اصلی شرکت،حفظ سودآوری وبه حداقل رساندن رویدادهای غیر منتظره بسیار مشکل است و وسیله ای است که موجب می شود، نسبت به ارقام وآمار حسابداری اطمینان بیشتری بیابند واعداد واطلاعات مذکور را مبنای تصمیمات خود قرار دهند وهمچنین آنان را مطمئن می سازد که سیستم و روشهای صحیح مالی و اداری در داخل موسسه ایشان به طور کامل اجراء میشود.
کنترل داخلی از نظر حسابرسان مستقل نیز حائز اهمیت بسیاری می باشد.زیرا حدود،نوع واجرای کنترلهای داخلی بیش از هر موضوع دیگر،در تعیین روش های حسابرسی وحجم رسیدگی های حسابرس موثر می باشد و حسابرس مستقل پس از بررسی چگونگی کنترل داخلی میتواند نسبت به گستردگی رسیدگی ها جهت اظهار نظر نسبت به گزارشهای مالی تصمیم لازم را اتخاذ نماید.
کنترل داخلی نمی تواند موفقیت یک واحد اقتصادی یا حتّی تداوم حیات آن را تضمین کند . حتی اثر بخش ترین سیستم کنترل داخلی ،تنها می تواند به واحد اقتصادی کمک کند تا به اهداف تجاری اساسی دست یابد.کنترل داخلی اثربخش می تواند مدیریت را به اطلاعاتی درباره پیشرفت یا عدم پیشرفت در راستای تحقق اهداف مجهز کند ، امّا نمی تواند رویدادها یا پدیده های غیر قابل کنترل مانند سیاست ها یا برنامه های دولت ، اقدامات رقبا یا شرایط اقتصادی را تغییر دهد .
ولی برای دستیابی به اکثر اهداف مهم ، به کار گیری کنترل های داخلی گریز ناپذیر است .به همین جهت ،تقاضا برای سیستمهای بهتر و برتر کنترل داخلی و گزارش عملکرد آنها دائماً رو به افزایش است.با دقت نظر بیشتر می توان دریافت که کنترل داخلی ابزاری مفید برای حل مشکلات بالقوه است.کنترل های داخلی تنها به حسابداری وامور مالی محدود نمی شود بلکه تمام واحد تجاری وفعالیت های آن را شامل می شود.برداشت افراد از اصطلاح کنترل داخلی متفاوت است.
این امر سردرگمی قانون گذاران ،تدوین کنندگان مقررات و دیگران را به دنبال دارد. این برداشت های ناهمگون وانتظارات متفاوت ،مشکلاتی را برای واحدهای اقتصادی به بار می آورد.چنانچه در قوانین ،مقررات یا دستورالعمل ها واژه کنترل داخلی به کار رود بی آنکه تعریفی صریح و روشن از آن آورده شود آنگاه بر دامنه مشکلات افزوده می شود.کنترل داخلی به صورت زیر تعریف میشود :
کنترل داخلی فرآیندی است که به منظور کسب اطمینان معقول - نسبی - از تحقق اهدافی که در پنچ گروه به شرح زیر دسته بندی می شوند،توسط هیئت مدیره ،مدیریت و سایر کارکنان یک واحد اقتصادی برقرار می شود:
اثربخشی و کارآیی عملیات قابلیت اعتماد گزارش دهی مالی رعایت قوانین و مقررات مربوط
تشویق کارکنان به رعایت رویه های واحد تجاری و سنجش میزان رعایت رویه ها
حفاظت داراییها در برابر ضایع شدن ،سوء استفاده و تقلب سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در راستای حمایت از حقوق سرمایه گذاران، پیشگیری از وقوع تخلفات و نیز ساماندهی و توسعه بازار
شفاف و منصفانه اوراق بهادار دستورالعمل کنترل های داخلی ناشران پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران را در 18 ماده و 2 تبصره به تصویب هیئت مدیره ی سازمان بورس و اوراق بهادار رسانید. رعایت مفاد این دستورالعمل، از تاریخ ابلاغ آن، برای ناشران پذیرفتهشده در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران الزامی است.
با توجه به مطالب فوق در این پژوهش سعی میشود تاثیر مدیریت ریسک و کیفیت مکانیزم های کنترل های داخلی بر شاخص های کیفیت سود شرکت ها مورد بررسی تحلیلی قرار گیرد.لذا مساله اصلی این پژوهش بررسی تحلیلی تاثیر مدیریت ریسک و کیفیت کنترل های داخلی بر کیفیت سود شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می باشد؟
3 -پیشینه پژوهش:
براون و همکاران - - 2014 در تحقیق خود تاثیر کیفیت کنترل های داخلی و ریسک سیستماتیک بر کیفیت سود را مورد بررسی قرار دارند. در این تحقیق که از داده های پانل - تابلویی - با اثرات ثابت استفاده شده ، نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از رگرسیون چند متغیره در سطح اطمینان %95 نشان می دهد کیفیت کنترل های داخلی و مدیریت ریسک تاثیر مستقیم بر کیفیت سود شرکتها دارد.
باروا - 2014 - 1 در مطالعهی خود معیارهای اندازهگیری کیفیت سود را، با استفاده از ویژگیهای کیفی اطلاعات مالی مندرج در چارچوب نظری هیات تدوین استانداردهای حسابداری مالی، بررسی کرده است. نتایج حاصل از بررسی اجزای هر یک از ابعاد کیفیت سود نشان داد، شرکتهایی با مربوط بودن و قابلیت اتکای بالای سود در مقایسه با شرکتهایی که مربوط بودن و قابلیت اتکای سود آنها پایین است، ضریب واکنش سود و قدرت توضیحی رگرسیون قیمت - سود بالاتری دارند.
