بخشی از مقاله
چکیده
پرداخت مالیات سبب خروج جریان های نقدی شرکت می شود و ممکن است منجر به اجتناب از مالیات که یک رفتاری غیر قانونی است، شود. به همین منظور سرمایه گذاری در برنامه های مالیاتی همیشه در کانون توجه مدیران شرکت ها بوده است.
سیاست های متهورانه مالیاتی اغلب با هزینه ها و منافعی همراه است. یکی از این منافع افزایش در ارزش شرکت پس از پرداخت مالیات است. اجتناب از پرداخت مالیات ممکن است به کاهش قیمت سهام و ارزش شرکت از یک سو و افزایش جریان های نقدی شرکت از سوی دیگر منجر شود. بر این اساس نقدشوندگی بیشتر سهام ممکن است از طریق مجرای بازخورد مثبت ناشی از قیمت های سهام، بر تصمیم گیری شرکت ها هنگام سرمایه گذاری در برنامه های اجتناب از پرداخت مالیات اثرگذار باشد.
با توجه به این موضوع، هدف این پژوهش بررسی تأثیر نقدشوندگی سهام بر گریز مالیاتی با در نظر گرفتن محدودیت مالی و عدم قطعیت تجاری می باشد. به این منظور 500 مشاهده طی بازه زمانی 1389 تا 1393 مورد بررسی قرار گرفت. اطلاعات مالی با استفاده از دادههای تابلویی با بهرهگیری از رگرسیون حداقل مربعات تعمیمیافته تجزیه و تحلیل گردید. با توجه به روشهای آماری انجامشده در سطح اطمینان 0/95 فرضیه ها مورد آزمون قرار گرفت. نتایج نشان داد نقدشوندگی سهام بر گریز مالیاتی در شرکتها تأثیر منفی دارد. همچنین شواهد قابلاتکایی مبنی بر تأثیرگذاری عدم قطعیت تجاری و محدودیت مالی برشدت تأثیر نقدشوندگی سهام بر گریز مالیاتی، یافت نشد.
مقدمه
موضوع مدیریت مالیاتی هم برای کسانی که به نقش کلیدی افزایش درآمدهای مالیاتی در ایجاد تعادل در سطح اقتصاد کلان توجه دارند و هم برای آن عده ای که علاقه مند به سیاست مالیاتی هستند بسیار مهم است. در این میان گریز مالیاتی و راهکار قانونی آنها اجتناب از پرداخت مالیات همواره باعث شده میزان برآورد درآمد مالیاتی کشورها از وصولی آن کمتر شود.
بنابراین پژوهش در این خصوص می تواند قوانین مؤثرتر در خصوص کاهش اجتناب و فرار مالیاتی داشته باشد. انتظار می رود نقدشوندگی سهام شرکت یکی از عواملی باشد که فرار مالیاتی شرکت ها را تحت تأثیر قرار می دهد. نقدشوندگی اوراق بهادار در بازار سرمایه یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر کارکرد صحیح بازار است. یکی از عوامل مهم تأثیر گذار بر نقدشوندگی سهام، کاهش قیمت سهام است که این موضوع بر گرفته از اوضاع نابسامان شرکت است. زمانی که قیمت سهام شرکت کاهش می یابد، مدیران سعی می کنند تصمیم هایی اتخاذ نمایند که وضعیت شرکت را بهبود بخشد، که یکی از تصمیم های اتخاذ شده در این راستا گریز مالیاتی است، که موضوع پژوهش حاضر را تشکیل می دهد.
بنابراین انتظار می رود شرکت هایی که قیمت سهامشان سیر نزولی داشته باشد، نقدشوندگی سهام آنها پایین می باشد و این موضوع می تواند انگیزه فرار مالیاتی توسط مدیران را برای جبران کاهش قیمت و نقدشوندگی سهام، افزایش دهد. هزینه مالیات رقم عمدهای را در صورت سود و زیان تشکیل میدهد و از طرفی سیاست های مالیات باعث کاهش مالیات پرداختی شرکت و بهبود عملکرد شرکت از طریق افزایش سود بعد از کسر مالیات میشود. از سوی دیگر، تصمیم های مدیران شرکتها نقش تعیین کننده ای در راهبرد مالیاتی شرکت دارد. نقدشوندگی سهام یکی از مهمترین تصمیم های مدیریتی می باشد. از این رو این پژوهش به دنبال یافتن پاسخی برای این سوال بود که آیا نقدشوندگی سهام بر اجتناب مالیاتی شرکتها تأثیر میگذارد.
-2 بیان مسأله
مقاله حاضر به بررسی تأثیر محدودیت مالی و عدم قطعیت تجاری بر شدت تأثیر نقدشوندگی سهام و گریز مالیاتی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران می پردازد. مالیات، مهم ترین درآمد دولتها به شمار می رود که از دیرباز وصول شده است. از سوی دیگر، شرکتها همواره در پی پرداخت مالیات کمتر هستند. گریزمالیاتی، از جمله روشهایی است که پرداخت کنندگان مالیات می توانند به منظور کاهش مبلغ مالیات از آن استفاده کنند.
عوامل متفاوتی، از جمله نقدشوندگی سهام و عدم قطعیت تجاری و محدودیت مالی بر گریز مالیاتی مؤثر است. مالیات متعلقه به سود شرکت ها، هزینه فراوانی را به شرکت و سهام داران تحمیل می کند. تحت قوانین موجود مالیاتی شرکت های تجاری بخش بسیاری از سود حاصله خود را باید به دولت پرداخت کنند که این موضوع باعث کاهش بازده مالکان می شود و این امر رغبت سرمایه گذاری را کاهش می دهد . مدیران برای کاهش انتقال منابع مالکان به دولت و تعدیل هزینه مالیات، اقدام به اجرای برنامه های گریز مالیاتی می کنند که این امر منجر به افزایش ثروت و بازده مالکان می شود
گریزمالیاتی فرایندی است که از طریق آن شرکتها اقدام به کاهش پرداخت های ناشی از مالیات بر سود به سازمان مالیاتی می کنند. به عبارت دیگر گریز از پرداخت مالیات را به عنوان استفاده از روشهای برنامه ریزی مالیاتی که به طور قانونی، پرداخت مالیات بر درآمد شرکتها را کاهش می دهد، تعریف کرده است
فعالیتهای گریز از پرداخت مالیات به طور متداول به ابزارهای صرفه جویی مالیات که منابع را از دولت به سهام داران انتقال می دهد و بنابراین ارزش بعد از مالیات شرکت را افزایش می دهد، مربوط می شود - دسایی و همکاران2 ، . - 2009 بسیاری از پژوهش ها در پاسخ به این سؤال انجام شده است که چرا بعضی از شرکت ها بیش از بقیه از پرداخت مالیات فرار می کنند؟ بعضی از محققان عوامل مختلفی را به عنوان محرک و منافع برای فعالیتهای گریز پرداخت مالیاتی، برای پاسخ به سوال مورد نظر مطرح کرده اند. از جمله عوامل تأثیر گذار بر گریز مالیاتی، می توان به اندازه شرکت، اهرم مالی، ارزش بازار حقوق صاحبان سهام، بازده دارایی ها، دارایی ثابت مشهود، زیان ده بودن و دارایی ثابت نامشهود اشاره کرد. علاوه بر این، عواملی همچون نقدشوندگی سهام، عدم قطعیت تجاری و محدودیت مالی می تواند بر گریز مالیاتی تأثیرگذار باشد. صرفه جویی هزینه ناشی از فعالیت های گریز از پرداخت مالیات می تواند مبلغی ارزشمند برای ضعف مالی شرکت باشد و تأمین مالی از طریق بدهی یا وجه نقد را کاهش دهد
نقدشوندگی سهام به معنای توانایی فروختن سریع مقدار زیادی سهم به هزینه کم و تأثیر قیمتی ناچیز است - تالانه و همکاران، . - 1394 منظور از نقدشوندگی سهام، صرفاً سهولت در خرید و فروش سهام موردنظر است. از مهم ترین عوامل مربوط به نقدشوندگی بازار سهام می توان به اختلاف قیمت پیشنهادی و خرید و فروش سهام اشاره کرد. برخی دیگر از عوامل مربوط به نقدشوندگی سهام، شامل تعداد سهام معامله شده در هر روز، تعداد شرکت های معامله شده در هر روز، ارزش سهام معامله شده روزانه، درصد حجم کل معامله به کل ارزش بازار، تعداد خریداران و دفعات خرید می باشند. نیاز به درک و اندازه گیری عوامل تعیین کننده اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش معامله گران، در ارزیابی ساختار بازار رقابتی بسیار ضروری می باشد اختلاف قیمت پیشنهادی خرید و فروش بالاتر، موجب کاهش نقدشوندگی بازار سهام می گردد و بالعکس.
- 1 - گریزمالیاتی بخشی از راهبرد کلی سرمایه گذاری شرکت است
- 2 - تأثیرات نقدشوندگی سهام بر تصمیمات سرمایهگذاری شرکت سودمند است
- 3 - راهبردهای بسیار محافظهکارانه و بسیار جسورانه گریزمالیاتی بر ثروت سهامداران تأثیر نامناسب دارد.
یکپارچه کردن این سه مورد از نتایج پژوهشهای پیشین ما را به این جمعبندی میرساند که شرکتهایی که سهامشان دارای نقدشوندگی بالایی است به فرض ثبات سایر شرایط؛ کمتر درگیر گریز از مالیات بسیار محافظه کارانه و یا بسیار متهورانه می گردند. با توجه به مطالب فوق، این پژوهش در جهت دستیابی به پاسخ این سؤال بود: که آیا محدودیت مالی و عدم قطعیت تجاری بر شدت تأثیر نقدشوندگی سهام بر گریز مالیاتی تأثیر گذار می باشد؟
-2 تئوری و پیشینه پژوهش
-1-2 محدودیت مالی و گریز از مالیات
زمانی که بین هزینه های تأمین مالی داخلی و خارجی اختلاف زیادی وجود داشته باشد، آن شرکت از لحاظ مالی، محدودیت بیشتری دارد. از دلایل عمده اختلاف بین هزینه های تأمین مالی داخلی و خارجی، عدم تقارن اطلاعاتی و مشکلات نمایندگی را می توان نام برد.
در حالت کلی شرکت های بدون محدودیت مالی نهایی هستند که به طور نسبی از دارایی های با قابلیت نقدشوندگی بالا برخوردارند و خالص دارایی آنها بالاست. شرکت های که با محدودیت مالی بیشتری روبرو می شوند نسبت به سایر شرکت هایی که دسترسی بهتری به بازار سرمایه دارند، انگیزه بیشتری دارند که برای تأمین منابع مالی از پرداخت مالیات، اجتناب کنند. با به کارگیری رفتار جسورانه ی مالیاتی، شرکت هایی که از نظر مالی در محدودیت قرار دارند، می توانند وجه نقدی بیشتری را صرفه جویی کنند و این شرکت ها تمایل دارند که از وجه نقد صرفه جویی شده برای رفع مشکل سرمایه گذاری استفاده کنند
در واقع زمانی که شرکت ها در تأمین منابع مالی مورد نیاز دچار محدودیت مالی می شوند، میزان دسترسی آنها به منابع مالی خارجی کاهش می یابد، در نتیجه انتظار می رود سیاست فرار مالیاتی را اتخاذ نمایند. پژوهش در رابطه انگیزه های برنامه ریزی مالیاتی و اجتناب مالیاتی انجام دادند. یافته های آنها نشان داد که شرکت هایی که دارایی محدودیت مالی هستند، نرخ مؤثر مالیاتی نقدی کمتری دارند. در واقع یافته های آنها نشان می دهد که شرکت هایی دارای محدودیت مالی نسبت به شرکت های فاقد محدودیت مالی گریز مالیاتی بیشتری دارند.
-2-2 فرصت های رشد و گریز از مالیات
منفعت نهایی اجتناب از پرداخت مالیات برای سهامداراناحتمالاً بستگی به نحوه استفاده از ریال های صرفه جویی شده به سبب اجتناب از پرداخت مالیات دارد. شرکتهایی که دارای رشد بالاتری هستند، منفعت بالاتری برای صرفه جویی در پرداخت مالیات از طریق اجتناب مالیاتی دارند. زیرا به آنها اجازه می دهد تا منابع کافی برای تأمین مالی فرصت های رشد خود را فراهم آورند. برای شرکت هایی با محیط رشدی بالا، وجوه ذخیره شده به واسطه اجتناب از پرداخت مالیات می تواند در جهت کمک به تأمین مالی برای رشد شرکت مورد استفاده قرار گیرد
-3-2 بازده دارایی و گریز از مالیات
بازده دارایی حاکی از توانایی واحد تجاری درکاربرد تمام منابعی است که در اختیار آن قرار دارد. بازده دارایی شاخص نهایی برای تشخیص کفایت و کارآیی مدیریت در اداره امور واحد تجاری می دانند. چنانچه بازده دارایی یک شرکت پایین باشد نیاز به استقراض بیشتر می شود - پاشائی و همکاران، . - 1394 یا در واقع شرکت هایی که بازده دارایی شان کاهش می یابد به منابع مالی نیاز بیشتری دارند، با توجه به این که برخی از شرکت ها برای تأمین منابع مالی مورد نیاز خود اقدام به فرار از پرداخت مالیات می نمایند، انتظار می رود که شرکت های با بازده دارایی کمتر، گریز مالیاتی بیشتری داشته باشند.
-4-2 دارایی ثابت مشهود و گریز از مالیات
تفاوتهای موقتی نشاندهندهی تفاوت سود گزارششده و سود مشمول مالیات میباشند و عبارت است از تفاوت بین سود گزارششده و سود مشمول مالیات که به نظر مسئول یا مدیر شرکت محاسبه میشود، است. یکی از موارد که موجب تفاوت سود گزارششده و سود مشمول مالیات می شود تفاوت ناشی از این رویداد است که تفاوت ناشی از منظور کردن اقلام بدهکار و بستانکار به حساب سود، که همچنین تفاوت میان دورهای هم نام دارد. اگر رویداد مالی در یک دوره بر سود مشمول مالیات و در دوره دیگری بر سود حسابداری قبل از مالیات اثر بگذارد، باید حسابی تحت عنوان تخصیص مالیاتهای میاندوره به وجود آید.
طبق بیانیه شماره 11 هیئت اصول حسابداری اینها تفاوتهای زمانی نام دارند. چهار حالت برای تفاوتهای زمانی وجود دارد که یکی از این حالت ها مربوط به داراییهای ثابت مشهود و استهلاک آن است. در واقع مبلغی که از دیدگاه مالیاتی در نظر گرفته میشود و در صورتهای مالی به دورههای بعد انتقال مییابد. به عنوان نمونه، کاربرد روش تصاعدی برای استهلاک داراییهای ثابت، از نظر محاسبه مالیات و کاربرد روش خط مستقیم از دیدگاه تهیه صورتهای مالی - خانی و همکاران، . - 1393 که می تواند موجب افزایش گریز مالیاتی شود.
