بخشی از مقاله
چکیده
زیره سبز از گیاهان داروئی و صادراتی کشور میباشد. به منظور بررسی اثرات محلولپاشی آهن و روي بر صفات بیوشیمیاییزیره سبز در شرایط تنش خشکی، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1394-95در گلخانه دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فنĤوري پیشرفته کرمان انجام گرفت. تیمارهاي آزمایش شامل فاکتور اول محلولپاشی برگی در چهار سطح - شاهد، محلولپاشی با روي، محلولپاشی با آهن و محلولپاشی با روي و آهن - ، فاکتور دوم تنش خشکی در سه سطح 30% - ، 50% و %70 درصد ظرفیت زراعی - بود. صفات مورد بررسی در این آزمایش مقدار پروتئین کل و مقدار قندهاي محلول، عملکرد دانه بود. بیشترین مقدار پروتئین کل و قندهاي محلول برگ از تیمار تنش 30 درصد ظرفیت زراعی و محلولپاشی آهن + روي به ترتیب به میزان 4 /12 و 5/62 میلیگرم در گرم وزن برگ بهدست آمد.
مقدمه
زیره سبز با نام علمی - Cuminum Cyminum L. - گیاهی علفی، یکساله و از خانواده چتریان از گیاهان مهم دارویی و صادراتی کشور میباشد که به دلیل سطح زیر کشت پایین و منطقهاي بودن، از نظر به نژادي و به زراعی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. زیره سبز در ایران بیشتر به صورت دیم و در اراضی که استعداد نسبتاً خوبی براي کشاورزي ندارند کشت و کارمیشود - . - 3 تغذیه مناسب گیاهی در بالا بردن سطح تحمل گیاهان در مقابل انواع تنشها نقش بسزایی دارد در این میان دو عنصر آهن و روي از جمله عناصر کم مصرف ولی ضروري براي رشد گیاه میباشند که نقش اساسی و کلیدي در متابولیسم سلولی و فعالیت آنزیمی در گیاهان برعهده دارند - . - 2 بنابراین این پژوهش به متظور بررسی اثر محلولپاشی آهن و روي بر صفات بیوشیمیایی و عملکرد دانه زیره سبز در گلخانه پژوهشگاه علوم و تکنولوژي پیشرفته کرمان در سال زراعی 1394-95 انجام گرفت.
مواد و روش
به منظور بررسی اثرات محلولپاشی روي و آهن بر صفات بیوشیمیایی زیره سبز در شرایط تنش خشکی، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1394-95 در گلخانه دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فنĤوري پیشرفته - پژوهشگاه علوم و تکنولوژي پیشرفته و علوم محیطی - کرمان انجام گرفت. تیمارهاي آزمایش شامل فاکتور اول محلولپاشی برگی در 4 سطح - شاهد، محلولپاشی با عنصر روي، محلولپاشی با عنصر آهن و محلولپاشی با روي و آهن - ، فاکتور دوم تنش خشکی در سه سطح 30% - ، 50% و %70 درصد ظرفیت زراعی - بود. به منظور سنجش صفات فیزیولوژي و بیوشیمیایی در پایان هر تیمار در ابتداي مرحله گلدهی از بافت تازه برگ گیاه اقدام به نمونه گیري شد و بلافاصله در نیتروژن مایع منجمد گردید و به فریزر -80 درجه سانتی گراد منتقل شد. محتواي قند نمونهها با استفاده از معرف آنترون و بر اساس روش روو - 1955 - تعیین گردید. براي اندازهگیري مقدار کمی پروتئینهاي محلول در گیاه از روش برادفورد - 1976 - که در حد میکروگرم کاربرد دارد، استفاده شد. عملکرد دانه نیز پس از برداشت محاسبه گردید. تجزیه آماري با استفاده از نرمافزار SAS و آزمون چند دامنهاي دانکن انجام شد.
نتایج و بحث
مقدار پروتئین کل تیمار تنش آبی و محلولپاشی و اثر متقابل بین آن ها بر مقدار پروتئین کل برگ در سطح یک درصد معنی دار بود بیشترین مقدار پروتئین کل برگ از تیمار تنش 30 درصد ظرفیت زراعی و محلول پاشی آهن + روي به میزان 4/12 میلی گرم در گرم وزن تر برگ و کمترین مقدار آن از تیمار تنش 70 درصد ظرفیت زراعی و عدم محلولپاشی به میزان 1/12 میلی گرم در گرم وزن تر برگ بدست آمد - شکل . - 1 کاکمک - 2000 - گزارش نموده است که محلولپاشی عناصر آهن، روي و مس، علاوه بر افزایش پارامترهاي کمی، باعث افزایش درصد مواد جامد محلول، اسید اسکوربیک و میزان پروتئین در پیاز گردیده است.
مقدار قندهاي محلول
نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنش خشکی اثر معنیداري در سطح یک درصد بر مقدار قندهاي محلول برگ زیره سبز داشت و اثر متقابل محلولپاشی تنش خشکی و محلول پاشی نیز بر مقدار قندهاي محلول در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود - جدول . - 1 نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد که بیشترین مقدار قندهاي محلول برگ از تیمار تنش 30 درصد ظرفیت زراعی و محلولپاشی آهن و روي به میزان 5/62 میلی گرم در گرم وزن خشک برگ و کمترین مقدار آن از تیمار تنش 70 درصد ظرفیت زراعی و عدم محلول پاشی به میزان 2/12 میلی گرم در گرم وزن خشک برگ به دست آمد گزارش کردند که تجمع قندهاي محلول مانیتول و سوربیتول در شرایط تنش خشکی تا 80 درصد افزایش داشته است. سان و همکاران - 5 - نیز افزایش میزان قندهاي محلول را در نتیجه تنش خشکی گزارش کردند.
عملکرد دانه
بیشترین عملکرد دانه از تیمار محلولپاشی آهن + روي در شرایط تنش 70 درصد ظرفیت مزرعه به میزان 592/5 کیلوگرم بر هکتار و کمترین مقدار آن از تیمار بدون محلولپاشی و در شرایط تنش 30 درصد ظرفیت مزرعه به میزان 217/5 کیلوگرم بر هکتار به دست آمد - شکل . - 3
جدول -1 تجزیه واریانس صفات مورد بررسی زیره سبز تحت تأثیر تنش خشکی و محلولپاشی آهن و روي در شرایط گلخانه**، * و ns به ترتیب اختلاف معنی دار در سطح احتمال 1 درصد، 5 درصد و عدم اختلاف معنی دار
شکل -1 اثر متقابل تنش خشکی × محلولپاشی بر غلظت پروتئین کل برگ زیره سبز در شرایط گلخانه
شکل -2 اثر متقابل تنش خشکی × محلولپاشی بر غلظت قندهاي محلول برگ زیره سبز در شرایط گلخانه
شکل-3 اثر متقابل تنش خشکی × محلولپاشی بر عمکرد دانه زیره سبز
نتیجه گیري
کاربرد عناصر آهن و روي در این تحقیق توانست تأثیر مثبتی بر ساز و کارهاي تحمل به خشکی و افزایش عملکرد دانه داشته باشد. همچنین محلولپاشی آهن و روي باعث افزایش میزان پروتئین کل و قندهاي محلول گردید. بنابراین محلولپاشی عناصر آهن و روي، تحت شرایط تنش رطوبتی بر روي گیاه زیره سبز در مناطق خشک و کمآب کشور توصیه میشود.
