بخشی از مقاله
چکیده
در این پژوهش، تأثیر محلولپاشی روي و کلسیم بر وزن خشک اندام هوایی و ریشه، طول ساقه و ریشه گیاه گلرنگ در درجذب برگی و خاکی سرب بررسی شده است. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار در گلخانه مرکز تحقیقات کشاورزي کرمان اجرا شد. فاکتور اول شامل چهار سطح - شاهد، کاربرد خاکی سرب، محلول پاشی سرب و کاربرد توام خاکی و محلولپاشی سرب - ، فاکتور دوم محلولپاشی سولفات روي در سه غلظت - صفر، 10 و 20 میلیمولار - و فاکتور سوم محلولپاشی کلرید کلسیم در دو سطح - صفر و 10 میلیمولار - بود. نتایج نشان داد که در شرایط تنش سرب، وزن خشک برگ، ساقه و ریشه، طول ساقه و ریشه گیاه کاهش یافت. کاربرد توام خاکی و محلولپاشی سرب اثرات منفی بیشتر از جذب برگی و خاکی داشت. در تنش سرب، محلولپاشی کود روي وزن خشک ساقه و ریشه، طول ساقه و ریشه را به طور معنیداري افزایش داد. کلسیم سبب افزایش وزن خشک برگ، ساقه و ریشه در تیمار تنش سرب گردید. کاربرد توام کلسیم و روي بیشترین اثر بهبودبخش بر میزان وزن خشک برگ و ساقه در شرایط تنش سرب داشت.
مقدمه
گیاه گلرنگ از خانواده آفتابگردان است که یکی از قدیمیترین دانههاي روغنی دنیا میباشد که خاستگاه و مرکز تنوع آن درخاورمیانه است . - 3 - سرب یکی از آلایندههاي عمده محیط بوده و با حضور آن در محیط، گیاه قادر خواهد بود، مقادیر زیادي از آن را جذب کند و سبب تغییر در فعالیت روزنهها، کاهش رشد و تجمع یون سمی در گیاه شود . - 4 -
مدیریت موادغذایی معدنی ممکن است در بهبود تنش مفید باشد. نتایج تحقیقات متعدد حاکی از تأثیر مثبت کاربرد روي - 1 - و کلسیم - 5 - در افزایش صفات کمی و کیفی گیاه میباشد. نتایج مطالعات نشان داد که تغذیه گیاه با کلسیم - 4 - و روي - 2 - سبب کاهش اثرات منفی یونهاي سمی بر رشد گیاه و میزان جذب فلز سنگین در گیاهان میشود.با توجه به اهمیت سرب به عنوان یکی از جديترین آلایندههاي زیست محیطی، اطلاعات کمی در بررسی همزمان جذب برگی و خاکی سرب وجود دارد، درحالیکه در مناطق صنعتی و آلوده به فلزات سنگین، جذب این فلزات هم از طریق خاك وهم از طریق اندام هوایی گیاه صورت میپذیرد که صدمات جبران ناپذیري بر رشد گیاه وارد میکنند. از این رو در این پژوهش، اثرات جذب سرب از طریق برگ و خاك بر رشد و تولید وزن خشک در اندام هوایی و ریشه گیاه گلرنگ بررسیشده است و نقش کود سولفات روي و کلرید کلسیم در این شرایط مورد مطالعه قرار گرفته است.
مواد و روشها
آزمایش در گلخانه مرکز تحقیقات و منابع طبیعی و آموزش کشاورزي کرمان در سال1393 اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. فاکتور اول شامل چهار روش کاربرد سرب از منبع استات سرب - شاهد، کاربرد خاکی سرب در غلظت 250 میلیگرم در کیلوگرم خاك، محلولپاشی 1 میلیمولار سرب، محلولپاشی سرب در غلظت 1 میلیمولار به همراه کاربرد خاکی سرب در غلظت 250 میلیگرم در کیلوگرم خاك - ، فاکتور دوم محلولپاشی سولفات روي در سه غلظت - صفر، 10 و 20 میلیمولار - و فاکتور سوم محلولپاشی کلرید کلسیم در دو سطح - صفر و 10 میلیمولار - بود. گیاه مورد استفاده گلرنگ - رقم گلدشت - بود. کشت بذر در بیستم مهرماه صورت گرفت. گلدان هایی با قطر دهانه 22 سانتیمتر و ارتفاع 25 سانتیمتر انتخاب و خاك گلدان به نسبت ماسه - دو قسمت - و رس - یک قسمت - تهیه شد. بافت خاك گلدان از نوع شن لومی و اسیدیته خاك نیز برابر 7/7 بود. قبل از کاشت بر اساس آزمون خاك، کودفسفر از منبع سوپر فسفات تریپل و کود پتاسیم به صورت سولفات پتاسیم تأمین و در گلدان به طور یکنواخت پخش گردید و کود نیتروژن از منبع اوره در سه نوبت، یک سوم قبل از کاشت و باقیمانده به صورت سرك در مرحله رشد سریع ساقه و گلدهی به گلدانها داده شد. براي آلوده کردن خاك، مقدار لازم نمک استات سرب براي آلوده کردن جرم مشخصی از خاك محاسبه شد. سپس مقدار نمک محاسبه شده به یک کیلو گرم از خاك افزوده شد و کاملا با آن مخلوط گردید تا پیش مادهاي
همگن به دست آید. این پیش مادهي آلوده سپس کاملا با توده خاك مخلوط گردید. پس از آن خاكهاي آلوده تقریبا تا رطوبت اشباع آبیاري و به مدت دو هفته رها شدند تا در حد امکان برهم کنشهاي آلاینده و خاك صورت پذیرد و شرایط آلودگی طبیعیتر باشد. به منظور محلولپاشی سرب، در اوایل مرحله ساقهدهی به وسیله مهپاش بر بخش هوایی گیاه انجام گردید. محلولپاشی کلرید کلسیم و سولفات روي در فاصله زمانی ده روز پس از تیماردهی سرب اعمال شد و دو هفته بعداز اعمال تیمارها، به منظور اندازهگیري وزن خشک برگ، ساقه و ریشه، طول ساقه و ریشه نمونهبرداري انجام شد. تجزیه آماري داده ها با استفاده از نرم افزار SAS و مقایسه میانگین صفات اندازهگیري شده، با استفاده از آزمون حداقل تفاوت معنی دار - LSD - در سطح احتمال 5 درصد انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج این تحقیق نشان داد که تنش سرب میزان ماده خشک تولیدي در ریشه و اندام هوایی، طول ساقه و ریشه گیاه گلرنگ را به طور معنیداري کاهش داد، که بیشترین کاهش در کاربرد توام خاکی و محلولپاشی سرب به دست آمد .محلولپاشی کلسیم موجب کاهش اثرات نامطلوب سرب گردید و در کاربرد توام خاکی و محلولپاشی سرب، میزان وزن خشک برگ 17 - درصد - ، میزان وزن خشک ساقه 20 - درصد - و میزان وزن خشک ریشه 107 - درصد - نسبت به گیاهان شاهد افزایش نشان داد
جدول -1 مقایسه میانگین وزن خشک برگ، ساقه و ریشه تحت تأثیر ترکیبات تیماري حاصل از تنش سرب و محلولپاشی کلسیم
تفاوت حروف در هر ستون نشان دهنده اختلاف معنیداردر سطح p≤ 0/05 است
جدول -2 مقایسه میانگین وزن خشک ساقه و ریشه، طول ساقه و ریشه تحت تأثیر ترکیبات تیماري حاصل از تنش سرب و محلولپاشی روي
تفاوت حروف در هر ستون نشان دهنده اختلاف معنیداردر سطح 0/05 p≤ است
