بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف مصرف اسید سالسیلیک بر عملکرد و اجزای عملکرد زیره سبز، مطالعه ای در شهرستان بجستان به اجرا درآمد. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. تیمارهای آزمایش شامل مصرف اسید سالسیلیک در پنج سطح 0، 0/5، 1، 1/5، و 2 میلی مولار بود. نتایج آزمایش نشان داد که تعداد چتر در بوته و وزن هزاردانه زیره تحت تاثیر مصرف اسید سالسیلیک قرار نگرفت. بیشترین عملکرد و تعداد دانه در چتر با مصرف 1 میلی مولار و کمترین آن با عدم مصرف اسید سالسیلیک حاصل شد.
مقدمه:
امروزه گیاهان دارویی از گیاهان مهم اقتصادی هستند که به صورت خام یا فرآوری شده در طب سنتی و مدرن صنعتی مورد استفاده و بهره وری قرار میگیرند. گیاه درمانی و اعلام ممنوعیت سازمان بهداشت جهانی مبنی بر عدم استفاده از رنگها و اسانسهای مصنوعی و عوارض جانبی داروهای مصنوعی در سالها ی اخیر باعث رونق کشت و صنعت گیاهان دارویی شده است
زیره سبز با نام علمی cyminum Cuminum گیاه علفی یک ساله و معطر بوده که میوه این گیاه قسمت دارویی آن می باشد. خواص درمانی زیره سبز شامل اثرات آنتی اکسیدانی و مقوی معده ، ضد سرطان و مهار تجمع پلاکتها .ضد تشنج، ضد صرع، ادرار آور، ضد نفخ و سوء هاضمه و محرک تعریق، مفید برای بیماران دیابتی می باشد
اسید سالیسیلیک متعلق به گروهی از ترکیبات فنلی است که به طور وسیعی در گیاهان وجود دارد و امروزه به عنوان ماده شبه هورمونی محسوب میگردد. القاء گلدهی، رشد و نمو، سنتز اتیلن، تأثیر در باز و بسته شدن روزنه ها و تنفس از نقشهای مهم SA به حساب میآید . - ahayata et al, 2010 - کاربرد SA ممکن است بر بسیاری از فرایندهای گیاهان مانند جوانه زنی بذور، نفوذ پذیری غشاها، فتوسنتز و سرعت رشد اثر داشته باشد . به عنوان مثال، در سوسن سفید - Lilium spp. - هنگام گلدهی گرما تولید میشود که در جذب یونها از ریشه و ضریب هدایت روزنهها نقش دارد . - raskin, 1992 - ماده SA در تنظیم و ایجاد علامتهایی برای تجلی ژنها در زمان پیری در گیاه مدل آرابیدوبسیس - Arabidopsis thaliana L. - دخالت دارد
اسفینی فراهانی و همکاران - 1391 - طی آزمایشی نشان دادند که تعداد دانه در چتر و تعداد چتر در بوته در بوتههای زیره که با تیمار 0/7 میلی مولار اسید سالیسیلیک محلولپاشی شده بودند نسبت به شاهد اقزایش معنیداری نشان دادند. رضایی و پیزاد - - 1393 اعلام کردند که تیمار 0/5میلی مولار اسید سالسیلیک عملکرد و اجزای عملکرد سیاهدانه را افزایش داد. کشاورز و مدرسثانوی - 1393 - با کاربرد غلظتهای متفاوت اسیدسالسیلیک بر کلزا نشان دادند تمام غلظتهای اسیدسالسیلیک باعث افزایش عملکرد کلزا شد.
دانشمند و همکاران - 1393 - نشان دادند کاربرد برونزای سالیسیلیکاسید با غلظت 0/5 میلیمولار در هر دو رقم گلرنگ، موجب بهبود رشد گیاهان گردید.
مواد و روشها
این تحقیق در سال 1395-1396 در شهر یونسی از توابع شهرستان بجستان با طول جغرافیایی 640388 و عرض جغرافیایی 3842823 از سطح دریا انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 4 تکرار پیاده شد. بافت خاک لومی با اسیدیته 7/75 و شوری 5/83 بود . تاریخ کاشت بذر 5 بهمن ماه 1395 و عمق کاشت 1,5 سانتی متر در نظر گرفته شد. تیمارهای آزمایش شامل مقادیر اسید سالسیلیک در 5 سطح 0، 0/5، 1، 1/5 ، و 2 میلی مولار بوده و با محاسبه 4 تکرار برای هر تیمار، 20 عدد کرت آزمایشی در زمین مورد نظر طراحی شد.
در این آزمایش زیره با تراکم کاشت بهینهی 100بوته در مترمربع کشت شد. تیمار اسید سالسیلیک همزمان با گلدهی گیاه و در تاریخ 23 فروردین 1396 انجام شد. برای محلولپاشی اسیدسالسیلیک از سمپاش پشتی-موتوری استفاده شد. کود سوپرفسفات تریپل به میزان 100 کیلوگرم در زمان قبل از کاشت و 50 کیلوگرم کود اوره در هکتار در سه نوبت استفاده شد. در طول فصل رشد تا زمان برداشت و با توجه به شرایط جوی در مجموع 4نوبت آبیاری انجام گردید. کنترل علفهای هرز در مراحل اولیه رشد توسط نیروی انسانی و به صورت دستی انجام شد. نمونه گیری برای بررسی صفات مورد نظر از خطوط میانی کرت ها انجام شده و ابتدا و انتهای کرت به عنوان اثر حاشیه حذف گردید.
صفات مورد اندازه گیری شامل صفات مورد اندازه گیری شامل: تعداد چتر در بوته، تعداد دانه در چتر، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در مترمربع بود. برای اندازهگیری صفات تعداد چتر در بوته و تعداد دانه در چتر 10 بوته از هر کرت به عنوان نمونه گرفته شد. همچنین برای اندازهگیری صفات عملکرد دانه و وزنهزاردانه تمام گیاهان برداشت شده مورد ارزیابی قرار گرفتند.
برداشت در تاریخ 20 اردیبهشت 1396 انجام شد سپس تعداد چتر در بوته و تعداد دانه در چتر محاسبه شده و بعد از خشک کردن بوتهها در اتاق توزین بذور جهت اندازهگیری وزن هزار دانه و عملکرد توسط ترازوی دیجیتال انجام شد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از این تحقیق، از نرم افزار SAS و روش آنالیز ANOVA استفاده شد. برای انجام مقایسات میانگین از آزمون LSD با ضریب احتمال % 5 و برای رسم نمودارها از نرم افزار Excel استفاده شد
نتایج بحث:
تعداد چتر در بوته:
نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان می دهد که تعداد چتر در بوته زیره تحت تاثیر سطوح مختلف مصرف اسید سالسیلیک قرار نگرفته است . - S 0/01 - با این حال حداکثر و حداقل تعداد چتر در بوته به ترتیب با مصرف 1 و 1/5 میلی مولار اسید سالسیلیک حاصل شد - شکل . - 1 در آزمایش رضایی و پیرزاد - 1393 - تعداد فولیکول در بوته تحت تاثیر سالیسلیکاسید قرار گرفت بالاترین تعداد فولیکول 67/21 - عدد - در بوته از تیمار 0/5 میلی-مولار سالیسلیک اسید حاصل شد و نسبت به تیمار صفر میلیمولار 27درصد فولیکول بیشتری در بوته تولید کرد. هر چند که تعداد فولیکول در بوته در تیمار 0/5 میلیمولار سالیسلیک اسید با تیمار 1میلیمولار از نظر آماری اختلاف معنیداری را نشان ندادند. تعداد فولیکول در بوته یکی از اجزای اصلی و تعیین کننده عملکرد نهایی سیاهدانه است که تعیین کننده پتانسیل عملکرد است. اسید سالسیلیک با افزایش سرعت فتوسنتز و مواد فتوسنتزی باعث افزایش تعداد فولیکول در بوته شد.
جدول -1 نتایج آنالیز واریانس اثر اسید سالسیلیک بر صفات زیره
شکل -1 تاثیر غلظتهای مختلف اسید سالسیلیک بر تعداد چتر در بوته زیره
اسفینی فراهانی و همکاران - 1391 - گزارش کردند که غلظتهای SA، باعث ایجاد تفاوت معنیداری در صفاتی مانند تعداد دانه در چتر شد. اسفینی فراهانی و همکاران - 1391 - با بررسی ساختار ظاهری اندامهای رویشی گیاه نشان دادند که، محلول پاشی SA بر تعداد چتر در بوته که در تماس مستقیم با اسیدسالیسیلیک بوده است اثر نداشته است و باعث افزایش میزان آنها نگردیده است که با گزارشات حاصل از آزمایشهای Pennazio و Roggero در سال 1991 در گیاه سویا و همچنین گزارشات قاسمی و مجد - 1383 - در رز مطابقت ندارد.
تعداد دانه در چتر:
با توجه به نتایج جدول تجزیه واریانس - جدول - 1، تعداد دانه در چتر زیره تحت تاثیر مصرف 1 میلی مولار اسید سالسیلیک اختلاف معنی داری - S 0/01 - با سایر سطوح اسیدسالیسیلیک داشت - شکل . - 2
رضایی و پیرزاد - 1393 - گزارش کردند که در تیمار 0/5 میلی مولار اسید سالیسیلیک بیشترین و در تیمار 1 میلی مولار اسیدسالیسیلیک کمترین تعداد دانه در فولیکول بدست آمد. به نظر میرسد که در این آزمایش تیمار 0/5 میلیمولار سالیسلیک اسید مناسب بوده و بیشتر از این مقدار تاثیر معنیداری بر بهبود تعداد دانه در فولیکول سیاهدانه نداشته است. کاربرد خارجی سالیسلیک اسید از طریق افزایش فتوسنتز در برگها و در نتیجه ذخیره مواد فتوسنتزی در دانه، از کاهش تعداد و وزن بذرها جلوگیری میکند.
