بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر محلولپاشیاَفشره جلبک - Ascophyllum nodosum - و متانول بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیکی لوبیا سفید آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 3 تکرار در سال 1396 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: عامل اول محلولپاشیاَفشره جلبک دریایی به مقدار 1، 2 و 3 لیتر در هکتار و عدم محلولپاشی به عنوان شاهد از مرحله فنولوژیکی V4 به صورت هر 15 روز یکبار و عامل دوم محلولپاشی متانول به میزان10، 20 و 30 درصد حجمی و عدم محلولپاشی به عنوان شاهد. نتایج نشان داد که محلولپاشی با متانول اثر معنیداری بر صفات ارتفاع بوته، تعداد دانه در غلاف، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزن تَر و خشک ساقه، وزن تَر برگ، سطح برگ،RWC، قرائت عدد اسپد داشته است. اثرات متقابل این دو تیمار بر روی صفات ارتفاع بوته، وزن تَرو خشک ساقه، وزن تَر و خشک برگ، میزان سطح برگ،RWC، قرائت عدد اسپد معنیدار بود. براساس نتایج مقایسه میانگین اثرات اصلی، تیمار محلولپاشی با اَفشره جلبک بیشترین عملکرد دانه برداشت شده مربوط به تیمار 3 لیتر در هکتار با میانگین 390/23 گرم بر متر مربع بود. بالاترین عملکرد دانه و درصد پروتئین به ترتیب با میانگین 420/32 گرم در مترمربع و 19/10 درصد مربوط به محلولپاشی با متانول 10 درصد بود. کمترین میزان درصد پروتئین نیز با میانگین 16/86 درصد مربوط به محلولپاشی با افشره جلبک 3 لیتر در هکتار و متانول 30درصد بود. بنابراین میتوان نتیجه گرفت از بین تیمارهای مورد بررسی کاربرد 3 لیتر در هکتار عصاره جلبک دریایی و متانول 10 درصد جهت حصول حداکثر عملکرد در زراعت لوبیا سفید به کشاورزان توصیه نمود.
مقدمه
حبوبات از نظر امنیت غذایی بعد از غلات، مهمترین محصول کشاورزی در سبد تغذیه انسان است. بذور رسیده و خشک حبوبات دارای 20 تا 35 درصد پروتئین میباشند. لوبیا بهترین پروتئین گیاهی را داشته بنابراین ترکیب مناسبی از پروتئین حبوبات با غلات میتواند نقش مفیدی در تغذیه و کمبود اسیدهای آمینه چرخه غذایی انسان داشته باشد - مجنونحسینی، . - 1392 حبوبات با تثبیت زیستی نیتروژن ضمن بهبود حاصلخیزی خاک، به صورت گیاهان پوششی یا در تناوب با بسیاری از گیاهان زراعی در جلوگیری از فرسایش خاک موثر بوده و در پایداری نظامهای کشاورزی اهمیت دارند. حبوبات گیاهانینسبتاً کم توقع بوده و مناسب نظامهای زراعی کمنهاده به شمار میروند - . - Parsa and Bagheri, 2008 حدود 60 درصد تولید لوبیا در کشورهای در حال توسعه انجام میگیرد - Safapor et . - al., 2010 لوبیا 50 درصد حبوبات مورد استفاده در جهان را به خود اختصاص داده است - - Mc Clean et al.,2004 همچنین بعد از نخود و عدس بیشترین سطح زیرکشت کشور متعلق به لوبیا میباشد - . - Safapor et al., 2010 ایران با میانگین بارندگی معادل یک سوم جهانی برخوردار و میزان تبخیر سالانه در برخی نقاط آن 20 تا 40 برابر میزان بارندگی میباشد. - مجنون حسینی، . - 1372 نتایج مطالعات نشان داده است کاربرد برخی مواد طبیعی میتوانند در تحمل به تنش خشکی گیاه، نقش داشته باشند، Zhang and Ervin, 2004 نشان دادند که عصاره جلبک دریایی و اسید هیومیک میتواند باعث افزایش تحمل به تنش خشکی در علف بنتگراس شود. عصاره جلبک به دلیل داشتن هورمونهای رشد مانند سیتوکنین، - ایندول-3 بوتریک اسید - ، ایندول استیک اسید وعناصری مانند آهن، مس، روی، کبالت، مولیبدن، منگنز و نیکل، ویتامینها و آمینواسیدها تأثیر مفیدی روی رشد گیاهان دارد. کاربرد عصاره جلبک باعث افزایش رشد گیاه، تحریک رشد ریشه، تأخیر در پیری و بهبود تحمل به تنشهای محیطی از قبیل خشکی، شوری و درجه حرارت میشود . - Ludwig-Muller,2000 - در اوایل دهه 90 میلادی گزارش شد که کاربرد متانول روی قسمتهای هوایی گیاهان زراعی باعث افزایش عملکرد، تسریع رسیدگی، کاهش اثر تنش خشکی و کاهش نیاز آبی آنها میشود . - Nonomura. and Benson., 1992 - مصرف تیمارهای متانول در بوتههایی از گیاهان زراعی که دارای کمبود آب هستند، باعث افزایش بیوماس آنها میگردد در حالی که تیمار کردن گیاهان زراعی دارای آب کافی با متانول، بیوماس آنها را کاهش میدهد - Ramberg et al., 2002; Ramirez., et al., 2006; Zbiec . - et al., 2003
مواد و روشها
به منظور بررسی اثر محلولپاشیاَفشره جلبک دریایی Ascophyllum nodosum و متانول بر عملکرد و برخی صفات فیزیولوژیک و لوبیا سفید رقم الماس آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار طی سال 1396 در استان اردبیل اجرا گردید. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: محلولپاشیاَفشره جلبک دریایی به مقدار1 ، 2، 3 لیتر در هکتار و عدم محلول پاشی به عنوان شاهد از مرحله فنولوژیکی V4 به صورت هر 15 روز یکبار و عامل دوم محلولپاشی با متانول با غلظتهای 10، 20 و 30 درصد حجمی و عدم محلولپاشی به عنوان شاهد در نظر گرفته شد. آمادهسازی بستر بذر و کاشت دستی در ابتدای اردیبهشت ماه انجام شده و پس از انجام آزمایش خاک، کودهای لازم بر اساس توصیههای کودی برای لوبیا به زمین داده شد. در هر بلوک 16 کرت قرار داشت. طول هر خط کاشت در هر کرت 4 متر و فاصله خطوط کشت در هر کرت 50 سانتیمتر از خط کشت بعدی بود. فاصله کرتها از هم 1 متر، تعداد خطوط کاشت در هر کرت 5 خط و فاصله هر تکرار از تکرار بعدی نیز 2 متر بود. فاصله روی خط کاشت بین هر دو بوته 10 سانتیمتر در نظر گرفته شد. محلولهای تهیه شده توسط سمپاش دوشی تلمبهای و با فشار یکسان روی بوتههای لوبیا در زمان مقرر انجام شد. نحوه محلولپاشی به شکلی بود که بر روی تمامی قسمتهای اندام هوایی گیاه محلول جاری شد به طوری که اندام هوایی بوته کاملا خیس گردید. ارتفاع نازل از بوتهها حدود 40 سانتیمتر بود. صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، تعداد غلاف در متر مربع، تعداد دانه در غلاف، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک، وزنتَر و خشک ساقه،وزن تَر و خشک برگ، سطح برگ،RWC، درصد پروتئین دانه و قرائت عدد اسپد بود.
نتایج و بحث ارتفاع بوته
نتایجبدست آمده نشان داد که کاربرد اَفشره جلبک و متانول اثر معنیداری برروی ارتفاع بوتهها داشتند - جدول. - 1 اثر متقابل در سطح احتمال 5 درصد و اثرات اصلی در سطح احتمال 1 درصد معنیدار شد. بیشترین ارتفاع بوته مربوط به تیمار کاربرد 3 لیتر در هکتار محلولپاشیاَفشره جلبک و متانول 20 درصد بود. در اثر متقابل نیز تیمار متانول 10 درصد و محلولپاشیاَفشره جلبک 3 لیتر در هکتار بود. کمترین میزان ارتفاع بوته نیز مربوط به تیمار شاهد و اثر متقابل غلظت 20 لیتردر هکتار اَفشره جلبک و 30 درصد متانول بود. افزایش میزان متانول به 30 درصد موجب کاهش ارتفاع گردید. و در تیمار همزمان با اَفشره جلبک نیز غلظت 30 درصد موجب کاهش ارتفاع بوته شد - نمودار. - 1 پژوهشهای پیشین نشان داد که کاربرد عصاره جلبک دریایی در افزایش ارتفاع گیاه لوبیا - - Sivasankari et al., 2006 و گوجهفرنگی - Zodape et al., 2011 - اثر مثبت دارد.در تحقیق اثر محلولپاشی متانول بر عملکرد و اجزای عملکرد نخود سطح 10درصد حجمی متانول بالاترین ارتفاع بوته را نسبت به شاهد با اختلاف14 سانتیمتری دارا بود - سوقانی و همکاران، . - 1390درمطالعه - Makhdum - 2002 محلولپاشی متانول در پنبه به عنوان عامل افزایش ارتفاع بوته عنوان شده و در سویا محلولپاشی متانول عامل افزایش ارتفاع بوته گزارش شده است - میرآخوری و همکاران، . - 1389 افزایش میزان مصرف عصاره جلبک دریایی به سطح %3 در گیاه همیشه بهار بالاترین میران ارتفاع را در بین سطوح استفاده شده دارا بود - حیدری و همکاران،. - 1395
نمودار-1 اثر متقابل محلولپاشی با افشره جلبک دریایی و متانول بر ارتفاع بوته
وزن خشک ساقه
نتایجبدست آمده نشان داد کاربرد اَفشره جلبک و متانول اثر معنیداری در سطح احتمال 1 درصد بر وزن خشک ساقه لوبیا داشته و اثر متقابل این دو تیمار نیز در سطح احتمال %1 معنیدار شد - جدول. - 1 بیشترین وزن خشک ساقه مربوط به اثر متقابل تیمار 3 لیتر در هکتار محلولپاشی جلبک و متانول 10 درصد بود و کمترین میزان آن در تیماراَفشره جلبک 1 لیتر در هکتار بدون محلولپاشی همزمان با متانول مشاهده گردید - نمودار. - 2 در تیمار عصاره جلبک به تنهایی نیز غلظت 10 درصد کمترین و 30 درصد بیشترین وزن خشک را داشت. در محلولپاشی توسط متانول نیز بیشترین وزن خشک در تیمار10 درصد بدست آمد. نتایج حاصل از مطالعه حیدری و همکاران - 1395 - نشان داد با افزایش غلظت مصرفی عصاره جلبک دریایی وزن خشک ساقه افزایش مییابد.
نمودار-2 اثر متقابل محلولپاشی با افشره جلبک دریایی و متانول بر وزن خشک ساقه
وزن خشک برگ
نتایج بدست آمده نشان داد که کاربرد تیماراَفشره جلبک به تنهایی اثر معنیداری بر روی وزن خشک برگ لوبیا نداشت. تیمار متانول به تنهایی و همچنین تیمار همزمان - اثر متقابل - جلبک و متانول اثر معنیداری در سطح احتمال 1 درصد بر وزن خشک برگ در لوبیا داشت - جدول . - 1 بیشترین وزن برگ خشک با262 گرم در متر مربع و 68 درصد رشد نسبت به شاهد مربوط به اثر متقابل تیمار 1 لیتر در هکتار جلبک و متانول 10 درصد بود و کمترین میزان آن با 134 گرم در متر مربع در محلولپاشی 3 لیتر در هکتار جلبک و متانول 30 درصد مشاهده گردید - نمودار. - 3 بررسیهای انجام شده در مناطق خشک پاکستان حاکی است که محلول پاشی متانول وزن خشک بخش هوایی و ریشه گیاه پنبه را افزایش داد.
