بخشی از مقاله

چکیده

زیره سبز مهمترین گیاه دارویی کشور است که بخش عمدهاي از هزینههاي تولید آن صرف مبارزه با علفهاي هرز میشود. به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی و تراکم علفهرز جوموشی بر رقابت آن با گیاه زراعی زیرهسبز آزمایشی در اسفند ماه سال 1393 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي بیرجند انجام شد. این تحقیق در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد.

فاکتورها شامل: تراکم علفهرز جوموشی در 4 سطح 0 - ، 1 ، 3 و 5 بوته درگلدان - و تنش خشکی در سه سطح عدم وجود تنش - %100FC - وجود تنش متوسط - %60FC - و تنش شدید - %30FC - بودند. در این تحقیق تغییرات وزن خشک و ارتفاع زیرهسبز به عنوان صفتات مهم رقابتی، مورد ارزیابی گرفت.

نتایج نشان داد زیرهسبز با گذشت 8 هفته از تاریخ کاشت به حداکثر ارتفاع خود رسید در حالی که مرحله رشد سریع جوموشی تنها پس از گذشت 6 هفته به اتمام رسید و در تمام مدت رشد برتري کامل ارتفاع آن در تمام تیمارها حفظ شد از طرف دیگر بیشترین وزن خشک زیرهسبز در شرایط وجود رطوبت کافی و عدم حضور علفهرز محقق شد در شرایط محدود نبودن رطوبت خاك، علفهرز جوموشی تاثیر بیشتري بر کاهش وزن خشک اندام هوایی زیرهسبز داشت. بنابراین کنترل علفهرز جوموشی و پایین نگاه داشتن تراکم آن در مزارع زیرهسبز بهویژه در شرایط وجود رطوبت کافی خاك به عنوان یک راهکار مدیریتی ضروري به نظر میرسد.

مقدمه:

با توجه به محدودیتهاي شدید منابع آبی، در کشور ما تنش خشکی به عنوان مهمترین تنش تاثیر گذار بر گیاهان زراعی معرفی شده است. بهرهوري مناسب از منابع آبی یکی از ضروریات اجتناب ناپذیر در مدیریت کلان کشور محسوب میشود.

مسلماً با توجه به تفاوتهاي ذاتی گیاهان، تنش خشکی برخصوصیات رشدي و عملکردي گیاه زارعی و علفهرز تاثیرات متفاوتی دارد. پاترسون - 1995 - با مرور مطالعات زیادي درباره رقابت علفهاي هرز و گیاهان زراعی براي آب نتیجه گرفت که در بعضی موارد، کاهش رطوبت موجود در خاك از طریق کاهش اثر توان رقابتی علفهرز به سود گیاه زراعی است

تولید زیرهسبز در شرایط دیم نشان دهنده مقاومت نسبی این گیاه به تنش خشکی میباشد. شکل برگها، کوتاه بودن بوتهها، رنگ و پوشش سطح اندامهاي گیاه همگی نشان از سازگاري زیرهسبز به شرایط خشک دارد .
صبور بیلندي - 1384 - کاهش معنیدار ارتفاع زیره سبز در کشت دیم نسبت به سایر تیمارها 1 - ، 2 و 3 بار آبیاري - را گزارش کرد و از طرف دیگر رشیدي اصل و مراقبتی - 1394 - در تحقیق خود نتیجه گرفتند در زیره سبز صفات وزن هزار دانه، ارتفاع گیاه و قطر سایهانداز به ترتیب بیشترین اثرات مستقیم را در افزایش عملکرد دارند

بر اساس نتایج تحقیق انجام شده بر روي علفهاي هرز مزارع زیرهسبز استان خراسان جنوبی علفهرز جوموشی بیشترین درصد فراوانی را در بین علفهاي هرز باریک برگ به خود اختصاص داده است . - 1 - لذا مطالعه اثر تنش خشکی بر رقابت زیره سبز و علف هرز جوموشی میتواند اطلاعات علمی ما را جهت اتخاذ تدابیر مدیریتی مناسب بالا ببرد.

مواد و روشها

این تحقیق در سال 1393 و در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزي شهرستان بیرجند انجام شد. آزمایش بصورت فاکتوریل در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی با 4 تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل: تراکم علفهرز جوموشی در 4 سطح 3-1-0 - و 5 بوته درگلدان معادل 79-26-0 و 131 بوته در متر مربع - و سطوح رطوبت خاك در سه سطح عدم وجود تنش - رطوبت خاك در حد ظرفیت مزرعه - وجود تنش متوسط - رطوبت خاك در حد 60 درصد ظرفیت مزرعه - و تنش شدید - رطوبت خاك در حد 30 درصد ظرفیت مزرعه - بود. تراکم زیرهسبز در تمام تیمارها ثابت و برابر 5 بوته در گلدان 131 - بوته در متر مربع - بود.

در این تحقیق از گلدانهاي پلاستیکی با ظرفیت گنجایش 6 کیلوگرم خاك و با قطر دهانه 22 و عمق 21/5 سانتی متر استفاده شد.گلدانها پس از کاشت بطور کامل آبیاري شدند. تنش تیمارها 2 هفته پس از کاشت اعمال شده و ثبت ارتفاع، هر دو هفته پس از اعمال تنش انجام شد. در این آزمایش، تجزیه و تحلیل دادهها، به کمک ماکرو DSAASTAT نسخه 1/022 در محیط Excel انجام شد. همچنین مقایسات میانگین به روش آزمون FLSD1 در سطح معنیدار بودن 5 درصد و رسم اشکال نیز توسط نرم افزار Excel انجام شد.

نتایج و بحث

مقایسه تاثیر سطوح مختلف تنش خشکی بر روند تغییرات ارتفاع زیرهسبز و علفهرز جوموشی درطی فصل رشد در شکل -1 نشان داده شده است با توجه به نتایج شکل مذکور در فاصله زمانی هفتههاي چهارم و ششم به دلیل کوچک بودن بوتههاي زیرهسبز و پایین بودن نیاز آبی آنها فاصله بین نمودارها کم بوده و اختلاف معنیداري در ارتفاع آنها مشاهده نشد لیکن با افزایش زمان، این فاصله بیشتر شد حال آنکه در علف هرز جوموشی رشد اولیه بوتهها بسیار زیاد بوده به گونهاي که در هفته چهارم ارتفاع بوتهها در سطوح مختلف تنش رطوبتی به 20 تا 30 سانتیمتر رسید و تیمار 30 درصد ظرفیت مزرعه با سایر سطوح رطوبتی اختلاف معنیدار پیدا کرد. از طرف دیگر زیرهسبز با گذشت 8 هفته از تاریخ کاشت به حداکثر ارتفاع خود رسید در حالی که مرحله رشد سریع علفهرز تنها پس از گذشت 6 هفته به اتمام رسید و در تمام مدت رشد برتري کامل ارتفاع آن در تمام تیمارها حفظ شد.

شکل -1 مقایسه تاثیر سطوح مختلف تنش رطوبت خاك بر روند افزایش ارتفاع زیرهسبز و جوموشی در طی فصل رشد - فواصل مشخص شده بالاي هر مرحله رشدي، مقدار LSD را در سطح احتمال 5 درصد نشان میدهد -

به نظر میرسد زیرهسبز به دلیل داشتن برگهاي رشتهاي، سطحی بودن انشعابات جانبی و سرعت رشد پایین، در رقابت نوري گیاهی ضعیف محسوب میشود.

از طرف دیگر اثر متقابل تنش خشکی و تراکم علفهرز جوموشی بر وزن خشک اندام هوایی زیرهسبز نشان داد در شرایط عدم محدودیت رطوبت خاك، تاثیر افزایش تراکم علف هرز بر کاهش وزن خشک گیاه زراعی بیشتر بوده و با افزایش تنش خشکی این تاثیر کاهش داشته است به عبارت دیگر وزن خشک گیاه زراعی در شرایط وجود تنش در تراکمهاي مختلف علف هرز ثبات بیشتر داشته است

شکل-2 اثر متقابل سطوح مختلف تنش خشکی و تراکم علف هرز جوموشی بر بیومس کل زیره سبز میانگینهاي داراي حروف مشابه، براساس آزمون LSD اختلاف معنیداري در سطح 5 درصد ندارند.

به نظر میرسد در شرایط وجود رطوبت کافی در خاك، جوموشی از شرایط مساعد بوجود آمده بهتر استفاده نموده است و با محدود نمودن فضا، مصرف مواد غذایی و آب، رشد زیره سبز را کاهش داده است

در متن اصلی مقاله به هم ریختگی وجود ندارد. برای مطالعه بیشتر مقاله آن را خریداری کنید