بخشی از مقاله
چکیده:
مسؤولیت پذیری اجتماعی از جمله مهمترین عناصر فلسفه و جودی سازمانها شناخته شده است، بهنحویکه اهمیت دادن به رعایت آن توس سازمانها در چارچوب نظریه هویت اجتماعی، نهتنها احتمال ارتقاء عملکرد سازمانی را به همراه دارد، بلکه رضایت ذینفعان خارج از سازمان را برای مشروعیت بخشیدن به سازمان تقویت میکند. پژوهش حاضر به دنبال بررسی تأثیر مسئولیتپذیری اجتماعی بر عملکرد سازمانی با تأکید بر نقش میانجی سرمایه فکری در سازمان تبلیغات اسلامی شمال غرب کشور است. جامعه آماری پژوهش حاضر را کارکنان سازمان تبلیغات اسلامی شمال غرب کشور تشکیل داده است. روش نمونهگیری پژوهش خوشهای طبقهبندی تصادفی بوده و حجم نمونه آماری برابر با 118 نفر که با استفاده از فرمول کوکران محاسبه شده است. برای جمعآوری دادههای موردنیاز از پرسشنامههای استاندارد استفاده شده است.پژوهش حاضر از حیث هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری دادهها پیمایشی- توصیفی از نوع همبستگی است. برای بررسی روایی سازه متغیرها از تحلیل عاملی تائیدی و برای آزمون فرضیههای پژوهش ازمدل معادلات ساختاری با استفاده ازنرمافزار LISREL در دوحالت معناداری و استاندارد بودن استفاده شده است.یافتههای پژوهش نشان میدهد که ارتباط مؤلفه مسئولیتپذیری اجتماعی برسرمایه فکری و ارتباط بین متغیر سرمایه فکری بر عملکرد سازمانی مثبت، مستقیم و معنیداراست؛ و میزان تأثیرگذاری غیرمستقیم مسئولیتپذیری اجتماعی بر عملکرد برابربا 0/ 34 است که این ارتباط ازطریق متغیر سرمایه فکری صورت میگیرد . لذا بر اساس نتیجه حاصل ، سرمایه فکری در ارتباط بین مسئولیتپذیری اجتماعی و عملکرد سازمانی
نقش میانجی دارد.
مقدمه:
مسؤولیت پذیری اجتماعی ازجمله مهمترین عناصر فلسفه وجودی سازمانها شناختهشده است، بهنحویکه اهمیت دادن به رعایت آن توس سازمانها در چارچوب نظریه هویت اجتماعی، نهتنها احتمال ارتقاء عملکرد سازمانی را به همراه دارد، بلکه رضایت ذینفعان خارج از سازمان را برای مشروعیت بخشیدن به سازمان تقویت میکند. با افزایش انتظارات اجتماعی از سازمانها، جوامع نسبت به مسائلی مانند محی زیست، حقوق زنان، کودکان، اقلیتها، معلولان، برابری استخدام و کاهش نیروی انسانی، حساس تر شدهاند. برخی از صاحبنظران مانند هیگنز و وینکز موفقیت سازمانی را با عملکرد سازمانی معادل فرض کردهاند. آنها بر این باورند که بهطورکلی عملکرد سازمانی نتیجههای است که بهعنوان برآیند رفتار سازمان، اتفاق میافتد - هیگن و وینز4، . - 1993 در این پژوهش شاخصهایی مانند سودآوری، بقا، رشد، میزان دستیابی به اهداف و قابلیتهای رقابتی بهعنوان شاخصهای موفقیت تلقی شده، تمامی مواردی که به طور غیرمستقیم به عملکرد کمک میکنند - از قبیل بهبود کیفیت رضایت مشتریان، افزایش همکاری، کاهش تعارض و کاهش هزینهها - موردتوجه قرار میگیرند. قرا ملکی، احد فرامرز، - 1386 - بنابراین سرمایه فکری در پی آن است که در سازمانها، داراییهای فکری، دانش، تجربه و یادگیری سازمانی جهت نیل به توسعه همهجانبه بیشتر از پیش موردتوجه قرار گیرد. پس برخلاف تصورات رایج که صرف وجود فناوری را متضمن توسعه میدانستند، دانش و به اشتراک گذاشتن آن در سازمانها و سرمایههای انسانی تضمینکننده بهبود عملکرد و توسعه هست. مدیریت سرمایه فکری بیش از هر چیزی مدیریت پدیدههای اجتماعی است. یکی از مفاهیم مهم و فرا رشتهای در بحث مدیریت پدیدههای اجتماعی، مفهوم مسئولیتپذیری اجتماعی است. پاتنام5، مسئولیت اجتماعی را مجموعهای از مفاهیمی مانند اعتماد، هنجارها و شبکهها میداند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و درنهایت منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد. ازنظر وی اعتماد و ارتباط متقابل اعضا در شبکه، بهعنوان منابعی هستند که در کنشهای اعضای جامعه موجود است - پاتنام، . - 2000 نظر به موارد مذکور و با عنایت به اینکه مهمترین چالش مدیریت سرمایه فکری واداشتن افراد جهت به اشتراک گذاشتن آنچه میدانند هست و این موضوع هم بیشتر دارای صبغهای اجتماعی است، در این پژوهش سعی میشود تأثیر مسئولیتپذیری اجتماعی بر عملکرد سازمان با توجه نقش میانجی سرمایه فکری در میان کارکنان سازمان تبلیغات اسلامی شمال غرب کشور بررسیشده و نقش هر یک از مؤلفههای مسئولیتپذیری اجتماعی در ارتباط با سرمایه فکری بر عملکرد سازمان تبیین گردد. ادبیات، مبانی نظری و پیشینه پژوهش مسئولیتپذیری اجتماعی مسئولیت اجتماعی سازمان، مفهومی است که سازمانها
آن را مورد توجه قرار داده و مصلحت و منافع جامعه را ازطریق مسئولیتپذیری در برابر اثراتی که
فعالیتهایشان بر مصرفکنندگان، عرضهکنندگان، کارمندان، سهامداران، جامعه و محی در همه فضای عملیاتی میگذارد، تحت تأثیر قرار میدهند. این تعهد به نظر میرسد که فراتر از الزامات قانونی برای پیروی کردن از مقررات باشد و سازمانها بهطور داوطلبانه گامهای آینده را در جهت بهبود کیفیت زندگی کارکنان و خانوادههایشان بهخوبی در حیطه جامعه محلی و جوامع وسیعتر بردارند. مسئولیت اجتماعی مفهومی است که بیشتر موردبحث و انتقاد واقعشده است. دلیل طرفداران مسئولیت اجتماعی این است که سازمانها میتوانند از طریق آن و راههای چندگانه حاصل از آن به سود و منافع بلندمدت دست یابند و مخالفان به دلیل آنکه مسئولیت اجتماعی از نقش اقتصادی اساسی و عمده در تجارت ممانعت به عمل میآورد، با آن مخالفت میکنند و از دیدگاه آنان؛ مسئولیت اجتماعی چیزی بیشتر از یک تظاهر سطحی که سازمانها با آن برخورد میکنند، نیست. »بارنی« و »گریفین6« مسئولیت اجتماعی را چنین تعریف کردند: مسئولیت اجتماعی، مجموعه وظایف و تعهداتی است که سازمان باید در جهت حفظ و کمک به جامعهای انجام دهد که در آن فعالیت میکند. »کترو ومک داگلاس«7 میگویند: مسئولیت اجتماعی از تعهدات مدیریت است که علاوه بر حفظ و گسترش منافع سازمان، در جهت رفاه عمومی جامعه نیز انجام میگیرد.
ابعاد مسئولیت سازمانی و جایگاه مسئولیت اجتماعی مسئولیت اقتصادی - - ER
نخستین بعد مسئولیت سازمانها، بعد اقتصادی است که در آن فعالیتها و اقدامات اقتصادی مدنظر قرار میگیرد. بهعبارتدیگر، مسئولیت اولیه هر بنگاه اقتصادی کسب سود است. در حقیقت، اهداف اولیه سازمانی در این بعد موردتوجه قرار میگیرد.
مسئولیت قانونی - LR -
دومین بعد مسئولیت سازمانها، بعد قانونی - حقوقی - است، که بر اساس آن سازمانها ملزم میشوند در چارچوب قانون و مقررات عمومی عمل کنند. جامعه این قوانین را تعیین میکند و کلیه شهروندان و سازمانها، موظف هستند به این مقررات بهعنوان یک ارزش اجتماعی نیز »التزام اجتماعی« احترام بگذارند. بعد قانونی مسئولیت اجتماعی را میگویند.
مسئولیت اجتماعی - SR -
سومین بعد مسئولیت سازمانها، بعد اجتماعی است و مجموعه وظایف و تعهداتی را در برمیگیرد که سازمان باید در جهت حفظ و کمک به جامعه با نگرش همهجانبه و رعایت حفظ وحدت و مصالح عمومی کشور انجام دهد.
مسئولیت اخلاقی - ER -
