بخشی از مقاله
چکیده
نیتروژن در شرایط غرقابی شالیزار، در معرض تلفات فوقالعاده زیاديمعمولاً - بیش از 50 درصد - واقع میشود که مصرف تقسیطی آن - تأمین نیاز در مراحل کلیدي رشد گیاه برنج - بایستی در سر لوحه مدیریت کود وکودپاشی در شالیزار قرار گیرد. به همین دلیل به منظور دستیابی به پتانسیل تولید آزمایش مزرعه اي طرح بررسی تأثیر محلولپاشی کود فوسین - نیتروژنه - در مراحل فنولوژیک بر روي عملکرد و اجزاي عملکرد رقم طارم با استفاده از آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلو كهاي کامل تصادفی در منطقه چالوس در سال 1391 انجام شد. نتایج حاصل از این آزمایش نشان میدهد که اثر کود نیتروژن و زمان مصرف کود تأثیر معنیداري بر تعداد کل پنجه و عملکرد دانه برنج داشته است. همچنین اثر متقابل کود و زمان مصرف آن در رشد فنولوژیک تأثیر معنی داري بر تعداد کل پنجه، تعداد کل دانه و عملکرد دانه داشته است. بیشترین تعداد پنجه در برنج مربوط به مصرف 3 لیتر فوسین در زمان ساقه رفتن است - زمانی که کود نیتروژنه محلولپاشی شده است - و بیشترین تعداد کل دانه و عملکرد دانه با مصرف 3لیتر در هکتار مرحله سنبلهدهی 39/89 - و 55/74 درصد افزایش نسبت به عدم استفاده از کود نیتروژن - بوده است. نتایج این مطالعه نشان داد محلولپاشی 3 لیتر نیتروژن در مرحله سنبلهدهی باعث بهبود عملکرد دانه برنج میشود.
کلمات کلیدي: برنج، عملکرد، محلولپاشی، نیتروژن
مقدمه
به منظور دستیابی به عملکرد بالا در گیاهان زراعی لازم است مواد غذایی مورد نیاز گیاه در زمان مناسب و به مقدار کافی در اختیار گیاه قرار داده شود . - Dobermann and Fairhurst, 2000 - از بین عناصر مصرفی گیاه، نیتروژن مهمترین عنصر غذایی در تولید برنج است و 67 درصد از کل کود به کار رفته در مزارع برنج در سطح جهانی براي نیتروژن برآورده شده است - تیمسینا و همکاران،. - 2001
نیتروژن در تمامی منابع خاکی مازندران و براي تمامی محصولات زراعی و باغی نخستین عنصري است که بایستی در تأمین آن ازطریق مصرف کودهاي شیمیایی اقدام شود. نیتروژن که از پویاترین و متحول ترین عناصر در بین عناصرغذایی مورد نیاز گیاه در خاك به شمار می رود، درشرایط آب و هوایی شمال کشور که با ویژگی بارندگی زیاد مشخص میشود و به خصوص در شرایط غرقابی شالیزاري که بیش از 50 درصد سطح کشت منطقه را تشکیل
می دهد .ابعاد علمی و مطالعاتی و عملی و کاربردي ویژه اي را در امر مدیریت خاك و آب به خوداختصاص می دهد که شایان توجه بسیار است. ضمن اینکه بایستی به خاطر داشت در سطح منطقه درمواردي تأمین طبیعی نیتروژن مورد نیاز گیاه برنج از طریق مواد آلی کافی موجود در خاك نیزامکان پذیر است و یا این که با استقرار گیاهی از خانواده لگومینوز در تناوب زراعی منطقه میتوان صرفه جویی عمده اي در مصرف کودهاي نیتروژنی انجام داد. یکی از روشهایی که بهعنوان مکملی براي مصرف کودهاي نیتروژندار در خاك مطرح میشود، محلولپاشی - تغذیه برگی - اوره است . - Seligman, 1993 - محلولپاشی باعث افزایش جذب مواد غذایی از طریق برگ نسبت به جذب از طریق خاك میگردد - کوچکی و سرمدنیا، . معتقدند که تغذیه برگی در زمان درست، میتواند رشد برنج را افزایش داده.
مواد و روشها
این طرح در سال زراعی1391- 90 در مزرعه کشاورزي واقع در شهرستان چالوس بهصورت آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوكهاي کامل تصادفی در 3 تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل محلولپاشی فوسین - نیتروژنه - در سه سطح صفر - f0 - سه - f1 - پنج - f2 - لیتردر هکتار و 4 مرحله فنولوژیک شامل پنجه زنی - s1 - ، به ساقه رفتن - s2 - ، سنبله دهی - s3 - ، پر شدن دانه - - s4 بود. رقم مورد استفاده از برنج محلی - طارم - بوده است. این تحقیق پس از آماده سازي زمین مطابق دستورالعملهاي زراعی،به جمعاً در 36 کرت به ابعاد 2×6 متر مربع با فواصل ثابت20×20 نشاکاري اجرا شد. تمامی مراحل اجراي کاشت، داشت و برداشت و مبارزه با انواع آفات و بیماريهاي مربوطه گیاه برنج در طول اجراي آزمایش در همهي تیمارها یکسان بود. حدود یک هفته قبل از برداشت، آب مزرعه به طور کامل قطع گردید و در نهایت پس از کنار گذاشتن سه ردیف حاشیه از هر طرف کرت برداشت در سطح 4 مترمربع 100 - بوته - براي اندازه گیري عملکرد و اجزاي عملکرد انجام گرفت و صفات تعداد کل دانه وتعداد کل پنجه، عملکرد دانه، وزن هزار دانه محاسبه گردید. در پایان داده هاي آزمایش با نرم افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و مقایسه میانگین از طریق آزمون حداقل تفاوت معنی دار - LSD - در سطح 5 درصد انجام پذیرفت.
نتایج و بحث
نتایج جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که اثر ساده کود نیتروژن و مراحل رشد فنولوژیک تأثیر معنیداري بر تعداد کل پنجه و عملکرد دانه برنج داشته است. همچنین اثر متقابل کود نیتروژن و زمان مصرف کود تأثیر چشمگیري بر تعداد کل پنجه، تعداد کل دانه و عملکرد دانه داشته است. بر اساس جدول 1،وزن هزار دانه تحت تأثیر ساده مقادیر نیتروژن و مراحل رشد و همچنین اثر متقابل این دو قرار نگرفت. با توجه به نمودار 1، بیشترین تعداد پنجه در برنج مربوط به مرحله ساقه رفتن است زمانی که 3 لیتر در هکتار نیتروژن محلولپاشی شده است. همان طور که در نمودار 2 و 3 مشاهده میشود بیشترین تعداد کل دانه و عملکرد دانه در مرحله سنبلهدهی و استفاده از 3 لیتر در هکتار نیتروژن محلولپاشی شده 39/89 - و 55/74 درصد افزایش نسبت به عدم استفاده از کود نیتروژن - بوده است. همچنین کمترین تعداد کل دانه و عملکرد دانه در تیمار عدم استفاده از نیتروژن در مرحله سنبلهدهی مشاهده شد. ران و تقسیط هر چه بیشتر کود نیتروژن طی دوره رشد و مطابق با نیاز گیاه، کود آبیاري و محلولپاشی را از راههاي افزایش کارآیی نیتروژن دانستند. گزارش کردند که محلولپاشی کود نیتروژنه، تأثیر کاربرد مواد غذایی را افزایش میدهد و موجب میشود مواد غذایی به راحتی توسط برگ جذب شده و میزان محصول تحت تأثیر قرار گیرد. هدف اصلی این تحقیق تعیین بهترین زمان براي محلولپاشی نیتروژن در گیاه برنج به-منظور دستیابی به عملکرد بالاتر میباشد.
شکل -1 مقایسه میانگین اثر متقابل سطوح محلولپاشی فوسین - نیتروژن - و مراحل فنولوژیک بر تعداد کل پنجه برنج
