بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از منابع گیاهی در تغذیه ی آبزیان به دلیل وجود متابولیتها و عوامل تحریک کنندهی رشد در ساختار شیمیایی آنها، در حال افزایش می باشد. علت ارزش تغذیه ی آبزیان نسبت به گوشت حیوانات پرورشی، غنی بودن از مواد مغذی و اسیدهای چرب امگا 3 است. در تغذیهی آبزیان می توان از ترکیباتی استفادهکرد که به محیط زیست و مصرف کنندگان آسیبی وارد نکنند و با استفاده از آنها بتوان بر مشکلاتی چون قیمت و کیفیت غذا، کیفیت گوشت، بهبود سیستم ایمنی و افزایش مقاومت در برابر بیماری های عفونی غلبه کرد. گیاهان مورد استفاده در آبزیپروری بهخصوص حرا که در سواحل مناطق گرمسیری ونیمه گرمسیری میرویند، دارای ترکیبات فعال زیستی میباشند که میتوانند اشتها، رشد و بقای آبزی را بهبود بخشند و جایگزین ارزان تر و پایدارتری درغذای آبزیان باشند. با توجه به اینکه در ایران دو گونه حرای Avicennia marina و mucronata Rhizophora موجود است میتوان از عصاره، پودر و اسانس آنها به عنوان محرک رشد و محرک ایمنی در آبزیان استفاده کرد گیاه حرا می تواند به عنوان منبع ارزشمند از نظر داشتن مواد شیمیایی باارزش در زمینهی دارویی و کشاورزی در نظر گرفتهشود. دراین مقاله، مروری بر استفاده ازگیاه حرا به عنوان محرک رشد، در آبزیان می پردازیم.
مقدمه
آبزیپروری یکی از بخشهای مهم تولید غذای مورد نیاز بشر است. از سال 2003 تا 2012 میزان آبزی پروری دو برابر شدهاست یعنی %100 رشد داشته است. در حالی که میزان صید جهانی در این سالها تقریباً یکسان بودهاست - FAO, . - 2014 با گسترش تکنولوژی، پرورش آبزیان و روشهای مناسب در زمینهی توسعه ی غذای دریایی، بدون اثر سوء روی محیط زیست افزایش یافتهاست . - Thiessen et al., 2004 - گوشت سفید آبزیان دارای ارزش غذایی بسیار بالایی میباشد و کلیه دستاندرکاران صنعت شیلات از جمله فعالان قسمتهای خصوصی و دولتی و همچنین محققین این صنعت در صدد برآمدند تا با انجام فعالیتهای جدید پژوهشی، از جمله تغذیهی مناسب، سبب بهبود و افزایش کیفیت آبزیان پرورشی گردند گیاهان دارویی میتوانند جایگزین ارزانتر و پایدارتری برای شیمی درمانی در آبزیپروری داشتهباشند. بطور کلی گیاهانی به عنوان گیاه دارویی شناخته میشوند که در پیکر آنها مواد ویژهای ساخته و ذخیره میشود که این مواد دارای خواص متعددی هستند. ماده مؤثرهی مورد نظر ممکن است در اندام های مختلفی از گیاه مانند ریشه، ساقه، برگ، میوه و غیره ذخیره گردد . گیاهان دارویی با توجه به داشتن ترکیبات شیمیایی که به عنوان متابولیتهای ثانویه در گیاه ساخته میشوند - مثل گلیکوزیدها، ترپنوئیدها، آلکالوئیدها، ترپنها، فلاونوئیدها، کینونها و غیره - خواص زیادی از قبیل ضد باکتری، ضد ویروس، ضد قارچ، ضد انگل و محرک رشد را دارا میباشند در ماهیان و سختپوستان پرورشی گزارشهایی مبنی بر اثر گیاهان دارویی بر تحریک اشتها، محرک رشد، افزایش وزن، تحریک سیستم ایمنی، خواص ضد - باکتری، ویروس، انگل و استرس - وجود دارد . - - Reverter et al., 2014 این خواص به علت وجود مواد فعالی مثل آلکالوئیدها، ترپنوئیدها، تاننها، ساپونینها، گلیکوسیدها، فلانوئیدها، فنولیکها، استروئیدها و اسانسهای روغنی در گیاهان دارویی میباشد. استفاده از گیاهان دارویی و عصارهی آنها قبلاً به عنوان بخشی از تلاشهای جاری برای توسعهی افزودن مواد غذایی امن بررسی شدهاست. و عصارههای گیاهی، بهبود هضم و در دسترس بودن مواد غذایی و در نتیجه افزایش ضریب تبدیل غذایی و سنتز پروتئین بالاتر را نشان داده است . - Citarasu, 2010 - استراتژی استفاده از تولیدات گیاهی در غذای آبزیان پرورشی موفقیت آمیز بوده و باعث افزایش حجم تولید شدهاست. گیاهان زیادی در آبزیپروری به کار بردهشدهاند از جمله سویا، کانولا، پودر و روغن آفتابگردان، پودر گلوتن ذرت، حبوبات، بقولات، روغن پالم، پودر و روغن بادام زمینی و غیره. تحقیقات مختلفی نیز در زمینهی استفاده از ترکیبات گیاهی در تغذیهی میگو انجام گرفته است . - Panda et al ., 2009 -
کلمه مانگرو - حرا - منشأ گرفته از ترکیبی از یک لغت پرتغالی Mangue به معنای درخت و یک لغت انگلیسی Rove به معنای بیشه است و تقریبا شامل 12 خانواده و 50 جنس می باشند . - Shelar et al ., 2012 - جنگلهای حرا در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری حد فاصل عرض های 30 درجه شمالی تا 20 درجه جنوبی پراکنش دارند. وسعت جهانی بین 16 تا 18 میلیون هکتار تخمین زدهاند که در نواحی مختلفی از جنوب و شرق آسیا، استرالیا، آمریکا، غرب آفریقا و خاور میانه دیده می شوند - صفا ایسینی و همکاران، . - 1385 جنگل های حرای ایران در سواحل و جزایر خلیج فارس و دریای عمان واقع شده که ازخلیج گواتر تا خلیج نایبند گستردهاند. جنگل های حرای ایران از دو گونه A. marinaو چندل R. mucronata تشکیل شده اند
ترکیبات متابولیتی گیاه حرا
ترکیبات شیمیایی مشترکی در جنسها و گونههای این گیاه وجود دارد که می توان به این موارد اشاره کرد: الکلهای آلیفاتیک، اسیدهای آمینه، آلکالوئیدها، کربوهیدراتها، فرومونها ، هیدروکربن های کاروتنوئید، اسیدهای چرب، اسیدهای چرب اشباع نشده، اسیدهای چرب آزاد، استروئیدهای فروبل، فنولها، استروئیدها، تریترپنها، گلیکوزیدها، تانن ها و ترپنها. دارای ترکیبات دیگری مثل صمغ و چسبهای آلکالوئیدی و ساپونینی و سایر موارد در صنعت پزشکی و صنایع مدرن میباشند. مواد شیمیایی مثل اسیدهای آمینه، پروتئینها و کربوهیدراتها محصولات اولیهی متابولیسم هستند و برای خود گیاه ضروری و حیاتی میباشند در صورتیکه موادی مثل آلکالوئیدها، فنولیکها، استروئیدها و ترپنوئیدها محصولات ثانویهی متابولیسم هستند و از نظر سم شناسی، دارویی و زیستی، مهم می باشند . - Revathi et al.,2013 - گیاه حرا به طور گستردهای برای طب گیاهی بهکار برده می شوند. در طب سنتی از گیاه حرا جهت تسکین درد استفاده میشود . - Prabhakaran et al., 2012 - همچنین مشخص شدهاست که دارای اثرات ضد سایتوتوکسیک، سرطانی و ضد توموری میباشند et al., 2001 - A. marina . - Itoigawa دارای ترکیبات زیستی فعال بوده و دارای فعالیتهای مختلف بیولوژیکی میباشد. برگ حرای stylosa Rhizophora حاوی هفده تا از انواع اسیدهای آمینه است که هفت نوع آن ضروری میباشد و داری %26 از کل اسید آمینه است - . - song et al., 2008 برگ حرا حاوی انواع مختلفی از عناصر کمیاب است که برای انسان ضروری است . - Kannappan et al., 2012 - بستر این جنگلها غنی از مواد آلی بوده و محل مناسبی برای زیست انواع سختپوستان کوچک، لاروماهی ها و میگوها میباشد. درختان حرا در محدودهی زیستی خود مقادیر زیادی لاشبرگ تولید میکنند که از تجزیه ی لاشبرگها، چرخش غذایی در اکوسیستم حرا و زیستگاه های مجاور را تقویت می کند. تغییر در مقدار عناصر غذایی در برگ حرا در مطالعات زیادی به اثبات رسیدهاست به گونهای که حتی در تودههای خالص از یک گونه نیز در مکانهای مختلف جزر و مدی و یا در امتداد ساحل نیز این تغییرات گزارش میشود جزرو مد بر توزیع عناصر غذایی مؤثر است و مناطقی که مدت بیشتری غرقاب هستند از میزان عناصر غذایی بالاتری برخوردارند . هدف از این مقالهی مروری، معرفی پتانسیل استفاده از گیاه حرا در زمینهی شاخصهای رشد آبزیان می باشد که بتوان از فرآورده های حاصل از گیاه - پودر، عصاره و اسانس - در جهت به کارگیری در صنعت تکثیر و پرورش آبزیان استفاده نمود
استفاده از گیاه حرا به عنوان محرک رشد
اثر حرای - Sonneratia caseolaris - به عنوان محرکهی رشد بر روی میگوی Penaeus monodon در فیلیپین توسط Avenido و - 2012 - Serruno، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که عصارهی حرا روی سرعت رشد و ضریب تبدیل غذایی اثر مثبت می گذارد. اثر غلظتهای مختلف از تجزیهی برگ حرایRhizophora apiculata بر روی لارو میگوی P. monodon درشرایط آزمایشگاهی مورد تحقیق قرار گرفت. مرگ و میر وابسته به اکسیژن آب و مرتبط با مقدار تجزیهی برگها بود. غلظتها شامل 2/5، 5، 10 و 15 گرم بر لیتر بود. در غلظت 10 و 15 منجر به کاهش بقا و رشد میگو شد. درمقابل مقدار متوسط غلظت برگ حرا شامل 5 و 10 گرم بر لیتر اثرات مثبت بر رشد و بقای میگو داشت. در نتیجه مواد غذایی بدست آمده از برگ حرا باعث کمک به بقای بالاتر میگو و مقدار بیومس میشود. برای تعیین سطح قابل قبول بار بستر برگ حرا و تأثیر آن بر کیفیت آب و رشد و بقای میگوی P. monodon ازبرگهای R. apiculata، Avicennia officinalis Excoecaria agallocha وAcacia auriculiformis با غلظت های - 0شاهد - ، 0/125، 0/25، 0/5، 1 و 2 گرم بر لیتر به طور جداگانه در شرایط هوازی و بی هوازی استفاده شد. در شرایط بی هوازی همه میگوها پس از دو روز در غلظتهای بیش از 0/5 گرم برلیتر مردند. در شرایط هوازی برگ های مانگرو با غلظت 1 گرم بر لیتر بر میزان رشد و بقای میگوها تاثیر مثبت میگذارد و تفاوت معنی داری در میزان رشد و بقای میگوها با انواع مختلف برگ وجود نداشت. این تحقیق در ویتنام توسط Hai و همکار در 2005 صورت گرفت.
در تحقیقی که توسط Athithans و همکاران - 2000 - ، برروی ضریب تبدیل غذایی و رشد در میگوی Penaeus . indicos. با تغذیه از برگهای حرا A. Marina و A. officinalis انجام شد نشان داد که گیاه A. Marina دارای انرژی بالاتر و محتوای پروتئین بالاترمی باشد. اثر مواد آلی برگ و ساقه برخی از گونه های مانگرو بر روی بقای میگوی P. monodon در ایستگاه تحقیقاتی شیلات اندونزی توسط Azwar و همکاران - 1999 - ، مورد بررسی قرار گرفت برگ و شاخهی هفت گونه از حرا شامل: R.apiculata، Acanthus ilicifolius، Sonneratia alba، Rhizophora macronata، A marinan، Xylocarpus granatum و Bruguira gymnorrhiza را چرخ کردند به اکواریومهایی با تعداد 40 میگو اضافه کردند نتایج نشان داد افزایش وزن در تیمارهای تغذیه شده از برگ حرا بالاتر از آکواریوم شاهد بدون حرا بود. همچنین از این حراها در تیمارها به طور مجزا استفاده شد که A. marinan دارای بیشترین وزن و بالاترین نرخ بقا در آکواریوم حاوی .R. macronata به %95 رسید.در یک مطالعه که براساس تغذیهی خرچنگها از انواع برگ حرا صورت گرفت نشان داده شد که برگ A. Marina به عنوان یک غذای با کیفیت خوب عمل میکند و کمک به رشد، بقا، دوره پوست اندازی خرچنگ ها و زیاد شدن عرض کاراپاس درآنها
