بخشی از مقاله
چکیده
آبزیپروری به عنوان سریعترین صنعت تولید مواد غذایی است. شیوع بیماریها محدودیتی برای تولید آبزیان میباشد. برای کنترل بیماریها آنتیبیوتیکها و مواد شیمیایی زیادی در صنعت آبزیپروری استفاده شدهاست که موجب افزایش مقاومت باکتریها، متوقف شدن سیستم ایمنی، مقاومت بدن به داروها، آلودگی محیط زیست و تجمع مواد سمی آنها در بدن آبزی میشوند. به این منظور، برای بالا بردن مقاومت در برابر بیماریها و پیشگیری از بروز آنها به موادی غیر از آنتیبیوتیکها نیاز است. امروزه استفاده از مواد طبیعی مانند گیاهان به عنوان بخشی از جیره غذایی که بتواند ایمنی و مقاومت در برابر بیماریها را افزایش دهد از اهمیت بالایی برخوردار است. یکی از این منابع باارزش×گیاهان حرا میباشند. گیاهان حرا به صورت اجتماعات گیاهی ساحلی، در مناطق جزو مدی نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری رویش دارند. در ایران جنگلهای حرا درنوار ساحلی خلیج فارس ودریای عمان حضور دارند.×این گیاهان به علت داشتن ترکیبات فعال دارای خاصیت ایمنی، ضد میکروبی و ضد ویروسی بوده، اشتها را بهبود میبخشند و می توانند جایگزین ارزانتر و پایدارتری در درمان آبزیان باشند. لذا در×این×مقاله بر استفاده ازگیاهان حرا×به عنوان محرک ایمنی و کنترل عوامل بیماری زا در آبزیپروری×اشاره خواهد شد.
کلمات کلیدی: گیاهان حرا، ایمنی، آبزیان، بیماری
مقدمه
آبزیپروری در جهان در حال رشد بوده به طوری که، یکی از بخشهای مهم تولید غذای مورد نیاز بشر است و در هفت دهه اخیر بهصورت مستمر افزایش داشته و از حدود 20 میلیون تن در اوایل دهه 1950 میلادی، به مرز 170 میلیون تن در سال 2015 رسیدهاست. سازمان فائو پیش بینی می کند در سال 2020 نیمی از تقاضای غذایی جهان با آبزی پروری پاسخ داده شود - زیارتی و همکاران، . - 1391 یک نگرانی عمیق در تأمین کافی مواد غذایی برای مصرف جمعیت جهانی که بر اساس پیش بینی فائو تا سال 2050 به 91 میلیارد نفر میرسد وجود دارد. . - Miller, 2008 - بنابراین نسل آینده به توسعه آبزیپروری دریایی در سطح بسیار وسیعتری نیاز دارد . - Marra, 2005 - غذا اهمیت درجهی یک را در آبزیپروری مدرن دارد و مصرف بهتر غذا به طور مستقیم بر روی پایداری محیط زیست تأثیر میگذارد. کم کردن قیمت غذا یک بعد حیاتی در آبزیپروری پایدار است و این هدف در صورتی محقق میشود که مواد غذایی گرانقیمت با ارزان قیمت جایگزین شوند بدون اینکه کیفیت و میزان تولید تغییر کند و تهدیدی برای محیط زیست ایجاد نشود. بنابراین برای برطرف کردن این نگرانیها، فرمول های غذایی با حداقل فشارهای اکولوژیکی میتواند یک نقطه اتکا باشد . - Chakravartty, 2015 - پیشگیری از بیماریها یکی از مهمترین ارکان موفقیت این صنعت است. به این منظور، آنتیبیوتیکها و مواد شیمیایی زیادی در صنعت آبزیپروری استفاده شده است . - Jayaprakas and Sambhu, 1996 -
مواد شیمیایی و آنتیبیوتیکها باعث افزایش مقاومت بدن به داروها و متوقف شدن سیستم ایمنی می شوند همچنین باعث بالا رفتن مقاومت باکتریها، آلودگی محیط زیست و باقی ماندن بقایای سمی آنها در بدن آبزی میشوند. بنابراین برای بالا بردن مقاومت در برابر بیماریها و پیشگیری از بروز آنها به موادی غیر از آنتیبیوتیکها نیاز است که ارزان قیمت هم باشند . - Hoffmann et al., 2003 - این سوال مطرح است که با توجه به نیاز روز افزون بشر به منابع غذایی پرورشی دریایی بویژه میگو و ماهی، ترکیباتی وجود دارند که به محیط زیست و مصرف کنندگان آسیبی وارد نکنند و با استفاده از آن ها بتوان بر مشکلاتی چون قیمت و کیفیت غذا، کیفیت گوشت، بهبود سیستم ایمنی و افزایش مقاومت در برابر بیماریهای عفونی در آبزیان غلبه کرد. برای رسیدن به جواب سوال فوق، محققین ترکیبات مختلفی را در جیرهی غذایی آبزیان امتحان کردهاند. از جمله اینکه تعداد زیادی از تولیدات گیاهی دارای اثر ضد استرس، محرک رشد، محرک ایمنی و اثر ضد میکروبی هستند و این کارها را بوسیله ترکیباتی مثل آلکالوئیدها، فلانوئیدها، رنگدانهها، فنولیکها، ترپنوئیدها، استروئیدها و روغنهای مخصوص انجام دادهاند . - Sivaram et al., 2004 - تولیدات گیاهی به راحتی جذب میشوند، گران نیستند، روی دامنه وسیعی از پاتوژنها موثر هستند، بسیاری از آنها از راه غذا به موجود داده میشوند که روش بسیار راحتی است. این ترکیبات قابلیت تجزیه شدن هم دارند و مانند آنتیبیوتیکها در بدن موجود باقی نمیمانند . - Kumar Bairwa, 2012 -
استراتژی استفاده از تولیدات گیاهی در غذای آبزیان پرورشی موفقیتآمیز بوده و باعث افزایش حجم تولید شدهاست. گیاهان زیادی در آبزیپروری به کار برده شدهاند از جمله سویا، کانولا، پودر و روغن آفتابگردان، پودر گلوتن ذرت، حبوبات، بقولات، روغن پالم، پودر سیر، پودر و روغن بادام زمینی، سیاه دانه و غیره. تحقیقات مختلفی نیز در زمینه ی استفاده از ترکیبات گیاهی در تغذیهی آبزیان انجام گرفتهاست . - Citarasu et al., 1998 - یکی از گیاهان باارزش در این زمینه گیاهان حرا هستند. گیاهان حرا از جمله منابع ارزان، در دسترس و با ارزش غذایی بالا میباشد که می تواند جهت بکارگیری در غذای آبزیان پرورشی مد نظر قرار گیرد. جنگلهای مانگرو در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری حدفاصل عرضهای 30 درجه شمالی تا ×ًٍ درجه جنوبی پراکنش دارند. بستر این جنگلها غنی از مواد آلی بوده و محل مناسبی برای زیست انواع سخت پوستان کوچک، لاروماهیها و میگوها میباشد . - Wafar, 1997 -
هدف از این مقالهی مروری، معرفی پتانسیل کاربرد فرآوردههای مختلف حاصل از گیاهان حرا - پودر، اسانس وعصاره - در آبزیپروریبه عنوان عوامل ایجاد مقاومت دربرابر بیماری، افزایش بقا، محرک سیستم ایمنی، آنتیبیوتیک - ضدباکتری، ویروس، قارچ و انگل - و جایگزین مناسب برای ترکیبات رایج و داروهای شیمیایی میباشد.
خواص متابولیتی گیاه حرا
ریشه، ساقه، برگ، گل و میوه گیاهان حرا حاوی پروتئینها، چربیها، کربوهیدراتها، ویتامینها، مواد معدنی و ترکیبات فعال زیستی هستند که به عنوان غذا و دارو از آن استفاده میشود - Bandaranayake , 2002 - ترکیبات شیمیایی و زیست فعال حرا میتوانند به عنوان عوامل ضد میکروبی، ضد سرطان، آنتیاکسیدان و ضد التهاب و در ارتباط با مواد غذایی و دارویی استفاده شوند . - Dhayanithi et al., 2013 - برای درمان اسهال، سل ، هپاتیت، جذام، تب و غیره مورد استفاده قرار می گیرد در طب سنتی از برگ، میوه و پوستA. Marina برای درمان بیماریهای پوستی استفاده می شود . - Fowl et al., 1993 - بستر این جنگلها غنی از مواد آلی بوده و محل مناسبی برای زیست انواع سختپوستان کوچک، لارو ماهیها و میگوها می باشد. درختان حرا در محدوده زیستی خود مقادیر زیادی لاشبرگ تولید میکنند که از تجزیه لاشبرگها چرخش غذایی در اکوسیستم حرا و زیستگاههای مجاور را تقویت میکند . - Wafar, 1997 - برگ حرایRhizophora stylosa حاوی هفده تا از انواع اسیدهای آمینه است که هفت نوع آن ضروری میباشد و داری %26 از کل اسید آمینه می باشد . - song et als., 2008 - برگ حرا حاوی انواع مختلفی از عناصر کمیاب است که برای انسان ضروری است . - Kannappan et als., 2012 -
تاثیر گیاهان حرا بر عوامل بیماریزا
مطالعاتی که در داخل کشور روی ترکیبات گیاهان حرا انجام شدهاست، بیشتر در زمینه عوامل بیماری زا و علوم پزشکی بودهاست. از جمله این مطالعات می توان به فعالیت ضدباکتری حاصل از عصارهی شاخه گیاه حرا گونه A.marina بر باکتریهای گرم مثبت - کفیل زاده و همکاران، - 1394، گزارش اثرات مثبت ضدقارچی عصاره این گیاه بر میکرو ارگانیسمهای Alternaria alternata و Penicillium citrinum - علیزاده بهبهانی و همکاران، - 1392 و اثر ضدمیکروبی عصاره گیاه حرا A.marina بر میکرو ارگانیسمهای Staphylococcus aureus، Escherichia coli و Penicillium digitatum - علیزاده بهبهانی و همکاران، - 1391 اشاره کرد. همچنین کرمی و همکاران در سال 1391 به بررسی خواص ضد جهشی عصارههای اتانولی و آبی گیاه حرا بر روی باکتری جهش یافته سالمونلاتیفی موریوم TA100 پرداخته و دریافتند عصارهی برگ گیاه حرا ممکن است حاوی ترکیبات فعال زیستی باشد که موجب ممانعت از جهش در باکتری جهش یافته میشود واحتمالاً استرسهای زیستی و غیر زیستی میتوانند پتانسیل ضد جهشی عصارههای برگ را تحت تاثیر قرار دهند؟ در مطالعهی دیگری برگ حرای Kopasanda Chromolaena L odorata به عنوان یک ضد باکتری v. harveyi درپست لارو میگو ببری - Penaeus monodon - عنوان شد - Harlina et al, Syafti . - 2015 و همکاران در سال 2017 از عصاره ی برگ Sonneratiaalba برای مبارزه با بیماری Ice- Ice در جلبکهای دریایی با غلظتهای 2500، 5000، 1000 میلی گرم بر لیتر استفاده کردند، نتایج نشان داد تمام غلظتها می توانند باکتری را از بین ببرند و عنوان کردند برگ مانگرو حاوی آلکالوئید، ساپونین، تانن، تریپنوئید، استروئید و فلاونوئید بوده که قادر به جلوگیری از رشد 9 باکتری در ارتباط با بیماری Ice- Ice است.
گیاهان حرا به عنوان محرک سیستم ایمنی
استفاده از عصارههای گیاهی به عنوان محرک سیستم ایمنی در چند دهه اخیر افزایش یافتهاست و به عنوان دارو برای کنترل و درمان بیماریهای آبزیان به عنوان جایگزینی برای داروهای شیمیایی بکار گرفته میشود. عصارهی برگ و ساقهی گیاه حرا بر تکثیر و رشد لنفوسیتها و عدم جهش زایی آنها موثر بوده و برای ساخت داروهایی با منشأ گیاهی و درمان بیماریهای نقص ایمنی مناسب است - خواجه زاده و بهبهانی، . - 1395 اثر عصارهی حرای - Sonneratia caseolaris - برفعالیت ضد میکروبی و افزایش ایمنی میگوی ببری سیاه توسط Avenido و Serruno در سال 2012، مورد بررسی قرار گرفت. انواعی از ترکیبات موجود در عصاره ی برگ و شاخه این گیاه شناسایی شده، مانند: گلیکوزئیدها، استروئیدها، استرولها و غیره. عصاره ی الکلی را به جیره ی پایه اضافه کرده و 2، 3 و 4 بار در روز میگوها را با آن تغذیه کردند و جیره شاهد با پایهی جیرهی خالص 3 بار در روز تغذیه شد. نتایج
