بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر اصلاحی کلسیم و پتاسیم بر روي رشد و گسترش برگ در شرایط تنش شوري بر گیاه لوبیا قرمز، آزمایش گلخانهاي در دانشکده کشاورزي دانشگاه ولیعصر - عج - رفسنجان در سال 139 صورت گرفت. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی به صورت فاکتوریل در سه تکرار انجام شد. فاکتور اول شوري در چهار سطح صفر، 2/5، 5، 7/5 گرم ئههش درکیلوگرم خاك و فاکتور دوم محلول پاشی در چهار سطح محلول پاشی با آب مقطر، محلول پاشی با محلول 20 میلیمولار محلول پاشی با محلول 20 میلیمولار صقشل، محلول پاشی با محلول 20 میلیمولار لجصقشضهه + محلول 20 میلیمولار صقشل بودند.
نتایج نشان داد که سطح برگ گیاه تحت تاثیر شوري قرار گرفت. شوري، نوع محلول پاشی و اثرات متقابل شوري و محلول پاشی اثر معنیداري روي تعداد برگ داشتند. وزن خشک ساقه و وزن خشک برگ در این آزمایش تحت تاثیر شوري و همچنین اثر متقابل شوري و محلول پاشی قرار گرفتند. افزایش شوري، به طور معنیداري عدد 2هژح را کاهش داد. به طور کلی نتایج نشان داد که اعمال تنش شوري سبب کاهش محسوسی در رشد گیاه گردید.
کلید واژه: تنش شوري، لوبیا قرمز، وزن خشک ساقه و برگ، سطح برگ
مقدمه
لوبیا قرمز متعلق به خانواده بقولات و زیرخانواده پروانه آسایان میباشند. در طول دوره رشد، گیاهان نشان دادهاند که در تنشهاي مختلف محیطی، رشد و تولید مثل آنها محدود میشود. در میان این تنشها شوري و خشکی اثر بیشتري دارند. اثرات مضر شوري روي رشد گیاهان شامل پتانسیل اسمزي پایین محلول خاك، عدم توازن مواد غذایی، اثر یونی ویژه و ترکیب این فاکتورها میباشد .کاربرد برخی عناصر به صورت محلولپاشی سبب کم کردن اثرات منفی شوري میگردد فیزیولوژیستها و شیمیدانهاي زیادي بر اثرات مثبت عناصر بر کاهش اثرات شوري در گیاه تاکید دارند .
کاربرد کود پتاس اثرات مضر شوري را کاهش میدهد، که در تنظیم روزنهاي تنظیم اسمزي، وضعیت انرژي، توازن هزینه گیاه، سنتز پروتئین و ایستادگی و بردباري نقش دارد . پتاسیم عنصر اسمزي مهمی است که در تنظیم اسمزي، حرکت روزنهاي و ممانعت از جریان یهش تحت تنش شوري شرکت میکند. تنظیم مطلوب نسبت پتاسیم به سدیم، نماینده خوبی از مقاومت به شوري است . هدف از اجراي این تحقیق بررسی اثر اصلاحی کلسیم و پتاسیم بر روي رشد و گسترش برگ در شرایط تنش شوري بر گیاه لوبیا قرمز می باشد.
مواد و روشها
این تحقیق در گلخانه دانشگاه ولیعصر رفسنجان در سال زراعی 1390 - 1389،اجرا گردید این آزمایش بصورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اول - شوري - در چهار سطح شامل شوري صفر به عنوان شاهد، 2/5 گرم ئههش، 5 گرم ئههش و7/5 گرم ئههش در کیلوگرم خاك میباشد، وزن گلدانها پنج کیلوگرم خاك با بافت لوم رسی با عَک2 لچهغ در نظر گرفته شد.
عامل دوم - محلول پاشی عناصر - در چهار سطح شامل ترکیبات آب مقطر، صقشل، لجصقشضهه +صقشل میباشد. محلولپاشی ترکیبات فوق به مقدار 20 میلی مولار و دو هفته پس از سبز شدن، هر دو هفته یکبار صورت گرفت. هر گلدان 15 بذر و پس از سبز شدن بوته ها، تعداد بوتهها در هر گلدان به پنج عدد کاهش یافت. براي اندازهگیري وزن خشک، نمونهها را به مدت 48 ساعت در آون با دماي 70 درجه قرار داده و سپس وزن شد. اندازه گیري سطح برگ به وسیله دستگاه سطح برگ انجام شد.
اندازهگیري غلظت کلروفیل با استفاده از کلروفیلمتر لتز سخAبح انجام شد. بدین منظور از هر تیمار یک بوته و از هر بوته 3 برگ انتخاب شد و بعد میانگین سه نقطه را با دگمه اَوریج مشخص میکنیم. به این ترتیب شاخص از روي دستگاه قرائت میشود. لازم به ذکر است نمونهبرداري نباید از روي رگبرگها انجام شود. محاسبات آماري با استفاده از نرم افزار حAح با روش قعن و مقایسات میانگین با آزمون چند دامنهاي دانکن در سطح پنج درصد از نظر آماري تجزیه و تحلیل شد.
نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس ارائه شده بیانگر آن بود که اثر تنش شوري بر تمامی صفات مورد بررسی - سطح برگ، تعداد برگ، وزن خشک برگ، وزن خشک ساقه و عدد اسپاد - اثر معنی داري گذاشت و در مورد اثر محلول پاشی باید گفت که از بین صفات مذکور تنها بر صفت تعداد برگ در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود و اما اثر متقابل این دو بر صفات تعداد برگ در بوته، وزن خشک ساقه و برگ اثر معنی داري گذاشت در مورد نتایج مقایسه میانگینهایی که نشان دهنده آن بود که در اثر تنش اعمال تنش شوري تمامی صفات مورد بررسی کاهش معنیداري را نسبت به تیمار شاهد نشان داد.
که در صفت سطح برگ بالاترین میزان از تیمار عدم تنش شوري با میانگین 92/7 سانتی متر مربع بدست آمد و در کمترین میزان نیز با میانگین 51/9 سانتی متر مربع از تیمار اعمال تنش شوري با کلرید سدیم 5 گرم بر کیلوگرم خاك بدست آمد و در تیمار 7/5 گرم بر کیلوگرم خاك بوته ها از بین رفتند. در خصوص نتایج مقایسه میانگین اثرات متقابل تنش شوري در محلول پاشی نیز در صفات تعداد برك، وزن خشک ساقه و وزن خشک برگ به ترتیب بیشترین مقادیر با میانگین 21/5 برگ در بوته، 50/88 گرم در بوته و 2/74 گرم در بوته از تیمار عدم تنش شوري و کاربرد توام نیترات کلسیم+نیترات پتاسیم حاصل شد.
کمترین مقدار نیز در صفت تعداد برگ از تیمار اعمال تنش شوري با کلرید سدیم 5 گرم بر کیلوگرم خاك با میانگین 5/60 برگ حاصل شد بطوري که در تیمار 7/5 گرم بر کیلوگرم خاك کلرید سدیم بوته ها از بین رفته بودند و برگ ها قابل شمارش نبودند - چون برگ هاي سبز مورد نظر بودند - و در مورد صفات وزن خشک ساقه و برگ کمترین مقدار با میانگین مذکور به ترتیب با میانگین 12/43 گرم در بوته و 0/35 گرم در بوته از تیمار اعمال تنش شوري با کلرید سدیم 7/5 گرم بر کیلوگرم خاك و عدم محلول پاشی حاصل شد.
در خصوص نتایج مقایسه میانگین عدد اسپاد نیز بیشترین مقدار با میانگین 26/4 از تیمار عدم تنش شوري بدست آمد و کمترین میزان نیز با میانگین 21/1 از تیمار اعمال تنش شوري با کلرید سدیم 7/5 گرم بر کیلوگرم خاك بدست آمد. یون کلسیم اهمیت زیادي در فرآیندهاي فیزیولوژیک گیاهان داشته و حضور این یون باعث افزایش مقاومت به تنشهاي مختلف از جمله شوري میشود. دستیابی به یک غلظت بهینه از یون کلسیم جهت بالا بردن مقاومت گیاه حائز اهمیت است.
کلسیم یکی از عناصري میباشد که داراي اثرات حفاظتی بر روي رشد گیاهان بوده و باعث بقاي گیاه در شرایط شوري بالا میشود. در شرایطی که غلظت سدیم محیط بالا باشد - مثلا 50 میلی مولار کلرید سدیم - و غلظت کلسیم نیز در حد پایینتر از نرمال باشد، ورود سدیم به داخل محیط سلول در حد بالایی است که نشان دهنده یک تاثیر متقابل بین این دو یون میباشد. عنصر نیتروژن نیز داراي اثر مشابهی در این شرایط است .
آزمایشات نشان داده است که محتواي کلروفیل برگ و سرعت فتوسنتز در تیمار شوري کاهش مییابد، اما هر دو فاکتور با محلولپاشی 10 میلی مولار نیترات کلسیم افزایش پیدا کرد . کایا و همکاران نشان دادند که کاربرد پتاسیم اثرات مضر شوري روي رشد گیاه و توسعه فیزیولوژیکی در اسفناج و کاهو را کاهش میدهد. همچنین کایا و همکارانش دریافتند که در گیاهان رشد کرده در 35 میلی مولار کلرید سدیم تولید ماده خشک، عملکرد میوه و غلظت کلروفیل نسبت به گیاهان رشد کرده در شرایط معمولی کمتر است.
به علاوه آنها مشاهده کردند که کاربرد پتاسیم در محلول غذایی - سه میلیمول بر لیتر خقحلل - افزایش ماده خشک، محتواي کلروفیل و عملکرد میوه را نتیجه داد، در حالیکه غلظت پتاسیم در گیاهان رشد کرده در ئههش بالا، خیلی پایین بود و کاربرد پتاسیم، غلظت پتاسیم را در گیاه افزایش داد.
