بخشی از مقاله
چکیده
گونه ای از دنبل های کوهی قارچ Terfezia boudieri Chatin است که به رنگ زرد و بافت میانی آن گوشتی و زرد کمرنگ بوده که همان قسمت خوراکی می باشد در اند ازه تقریبی 4 تا 10 سانتیمتر و در عمق 8 تا10 سانتی متری خاک یافت میگردد. قارچ های خوراکی دنبل از رده آسکومیست ها بوده و در دو جنس Tuber و Terfezia طبقه بندی می شوند. قارچ دنبل روابط مایکوریزی با برخی گیاهان دارند، که این همزیستی باعث مقاومت گیاهان به بیماری ها نیز میشود و در جذب آب و عناصر به گیاه کمک میکند. هدف از این پژوهش بررسی اثر همزیستی مایکوریزایی قارچ بر خصوصیات رویشی گیاه و میزان رابطه مایکوریزی بر اساس اندازه گیری ارتفاع و تعداد برگ گیاهان تلقیح شده است. برای این منظور از دو گیاه شوید و کاهو در دو نوع خاک رسی و شنی به صورت طرح آزمایشی بلوک های کامل تصادفی استفاده شد. مشخص شد که گیاهان تلقیح شده دارای افزایش معنی داری در ارتفاع و تعداد برگ در مقایسه با بدون مایکوریزا بود و گیاهان رشد یافته در خاک رسی در مقایسه با شنی رشد بیشتری نشان دادند. ×
.1 مقدمه
قارچهای خوراکی که تحت عنوان دنبل شناخته می شوند از رده Ascomycete بوده و در دو جنس ترفزیا و تیوبر طبقه بندی می شوند. دنبل قارچی کروی و غده مانند ا ست که شامل دو ق سمت میبا شد. یکی پو سته خارجی نا صاف، زگیلدار، سخت و محتوی اسپور است که به رنگ های قرمز تیره، خاکستری، سفید، بنفش و سیاه دیده میشود و دیگری گوشت آن که اغلب سفید تا تیره رنگ یافت می شود. آنهایی که دارای پو سته خارجی سیاه می با شند از نظر طعم جایگاه خا صی دارند بٌب. این گونه قارچ ها اندام بارده و خوراکی خود را زیر زمین تولید میکنند و روابط میکوریزایی با بعضی گیاهان دارند. جنس ترفزیا بسته به میزان فسفر خاک و محیط های کشت دارای زندگی اکتومیکوریزایی و یا اندومیکوریزایی و تیوبر دارای زندگی اکتومیکوریزایی است بِب دنبلهای اروپایی اغلب در نزدیکی ریشه درختان و گیاهان خاصی میرویند. این گیاهان را گیاهان دنبل زا مینامند. بیشتر درختان مورد علاقه دنبل، شامل دو نوع بلوط - - Quercus pubescens و - Quercus ilex - هم چنین شاه بلوط - Castanea vulgaris - و فندق - Corylus avellana - میبا شد. ک شورهای×فران سه،×ایتالیا×و×
نیوزیلند×از ×جمله ×ک شورهایی×ه ستند×که×در× سطح×تجارتی×ن سبت×به×زراعت×و×تولید×قارچهای×دنبل اقدام×نموده اند بّب. در ایران× سه گونه از این دنبل ها - Terfezia aphroditis Chatin - × و - Terfezia hanotauxii Chatin - طبق مطالعات آقای شاتن - 1897 - و - Terfezia hafizii Chatin - توسط اسفندیاری و پتراک - 1950 - شناخته شده که به ترتیب در ا ستانهای آذربایجان، تهران و اطراف فارس شنا سایی شده ا ست بٍب. بخ شی از خواص دارویی و پز شکی قارچ دنبل و تاثیرات آنتی بیوتیکی آن در برابر میکروبها و عوامل بیماریزا بَب، تاثیر آنتیاک سیدانی در برابر انواع عوامل سرطان زا و محافظت از کبد در برابر بیماریهای کبدی به اثبات رسیده و بیش از 15 نوع پروتئین مفید در این قارچها شناسایی شده ا ست بٌب. قارچ - Terfezia boudieri Chatin - شامل 15/4 در صد قند و 10/5 در صد پروتئین بر ا ساس وزن خشک است. همچنین غنی ازکلسیم، پتاسیم، فسفر، آهن، سدیم و منیزم میباشد .[10] با توجه به آغاز بارندگیهای بهاره و م ساعد شدن شرایط ر شد، جمعآوری، خرید، فروش و م صرف این قارچها در روی شگاههای قارچ دنبل از نیمههای ا سفند تا اواخر فروردین ماه در ک شور از رونق خا صی برخوردار شده ا ست. دو نوع سیاه و سفید این قارچ گران قیمتترین قارچهای دنبل زیرزمینی هستند. بیشترین میزان مصرف قارچ دنبل در رستورانها، صنایع غذایی، تهیه انواع سسها، روغنهای معطر و دارو سازی ا ست بٌب. دنبل کوهی - Terfezia boudieri Chatin - از قارچ های اکتومایکوریزا بوده [4] و بًٌب این قارچ به رنگ زرد و بافت میانی آن گوشتی و زرد کمرنگ بوده همان قسمت خوراکی می باشد در اند ازه تقریبی 4 تا 10 سانتیمترو در عمق 8 تا10 سانتی متری خاک یافت میگردد. اگرچه گزارشهایی×از×رشد×خودروی×این×قارچ×در×برخی×نواحی× ک شور وجود دارد×اما×تا کنون×تحقیقات×جامع×علمی×و×تحقیقی در این خ صوص×در×ایران×انجام×ن شده×ا ست بٍب. از آنجا که یکی از زی ستگاههای طبیعی قارچ دنبل کوهی، ایران ا ست و با توجه به اهمیت و موارد ا ستفاده این قارچ، محدود بودن ر شد در مناطق مختلف و کمیاب بودن آن لازم ا ست تحقیقاتی به منظور برر سی کا شت قارچ دنبل کوهی در ک شور صورت گیرد. برای رسیدن به این هدف ابتدا باید به مطالعه و شناسایی برخی گیاهان همزیست و بررسی مرحلهای از رشد قارچ مورد نظر با گیاهان به منظور ارزیابی میزان همزیستی این قارچ، تشخیص و معرفی گونه گیاهی همزیست پرداخت. این تحقیق در راستای رسیدن به این هدف انجام میگیرد.
مواد و روش ها
برای انجام این پژوهش، بذرهای شوید و کاهو در سینی نشاء کاشت شدند. هم زمان با کاشت سبزیها، قسمتهای اسکوکارپ قارچ دنبل تهیه شده پس از استریل در پتری دیشهای حاوی محیط کشت PDA دو هفته قبل از انتقال نشاها در مرحله ِ؛ُ برگ حقیقی کشت داده شدند. در این پژوهش از دو نوع خاک بستر مزرعهای با شرایط متفاوت شامل بستر شنی با مشخصات - اسیدیته: 7/5،×شوری:1/82، نیتروژن:0/015، فسفر: 6/4 و پتاسیم: - 150 و بستر رسی - اسیدیته: 7/8،×شوری:1/28، نیتروژن:0/11، فسفر: 25/4 و پتاسیم: - 160 استفاده شد. هر دو نوع بستر غربال و قبل از کاشت استریل شدند. آزمایش به صورت طرح بلوک های کاملا تصادفی در دو نوع سبزی شوید و کاهو و دو نوع بستر کاشت شنی و رسی با 4 تکرار طراحی شد. گلدان های پلاستیکی سایز 4 - ارتفاع و قطر دهانه به ترتیب 21/5و 23 سانتیمتر - از ته سوراخ و با یک لایه سنگ ریزه برای خروج آب و با دو نوع بستر کاشت پر شدند. با 4-5 برگی شدن گیاهان ریشه های هر گیاه در یک پتری دیش آغشته به میسلیوم و کشت شدند. آبیاری در طول دوره آزمایش با آب مقطر×انجام شد. گیاهان در دو دوره 30روز و 60 روز پس از تلقیح و انتقال به گلدان از نظر رشد رویشی ارزیابی شدندو دو پارامتر ارتفاع و تعداد برگ اندازه گیری شدند. این پژوهش به صورت طرح بلوک های کاملا تصادفی با دو نوع سبزی شوید و کاهو و دو نوع بستر کاشت شنی و رسی با 4 تکرار طراحی شد. داده ها با نرم افزار SAS آنالیز شدند و مقایسه میانگین با آزمون دانکن در سطح احتمال 1 درصد انجام شد.
نتیجهگیری و بحث
با بررسی مقایسه میانگین تاثیر خاک تلقیح شده و نشده بر ارتفاع و تعداد برگ در گیاه شوید و کاهو که در دو نوبت اندازه گیری شده است 60 - و30 روز پس از تلقیح - میتوان دریافت که در گیاه شوید بیشترین تعداد برگ در خاک رسی تلقیح شده است به میزان - 8/25 - در 60 روز پس از تلقیح و کمترین آن در شاهد خاک شنی است - 4/75 - در 30 روز پس از تلقیح و در گیاه کاهو بیشترین تعداد برگ در انتهای آزمایش مربوط به خاک رسی تیمار شده به میانگین - 9/75 - و کمترین تعداد برگ متعلق به خاک شنی تیمار نشده در 30 روز پس از تلقیح بود - . - 6/25 گیاهان تیمار شده در خاک رسی و شنی نسبت به گیاهان شاهد دارای تعداد برگ بیشتری اند و بیشترین میزان تعداد برگ در خاک رسی تلقیح شده نسبت به شاهد است - نمودار. - 1
نمودار-1 مقایسه میانگین تاثیر خاک تلقیح شده و نشده بر تعداد برگ گیاه کاهو و شوید ×
با مقایسه میانگین تاثیر خاک تلقیح شده و نشده بر ارتفاع گیاه کاهو و شوید مشخص شد که گیاه کاهو تیمار شده در خاک رسی در زمان 60 روز پس از تلقیح دارای اختلاف معنی داری نسبت به شاهد، دارای ارتفاع - 22/125 - سانتیمتر بود و کمترین ارتفاع گیاه در همان زمان مربوط به گیاهان شاهد در خاک شنی به میزان - 16/35 - سانتیمتر بود. ارتفاع گیاه شوید تلقیح شده در خاک رسی در زمان 60 روز پس از تلقیح - - 25/65 سانتیمتر و در خاک شنی - 21/575 - سانتیمتر بود - نمودار × . - 2
