بخشی از مقاله
چکیده
برای تعیین مناسبترین روش ذخیره نزولات و آبیاری تکمیلی روی رشد و استقرار گونه درختی کنار Ziziphus spina- - - christi به منظور جنگلکاری در سواحل جنوب استان سیستان و بلوچستان، طرحی تحقیقاتی در منطقه دشتیاری چابهار به اجرا درآمد. این آزمایش بصورت طرح آماری کرتهای خرد شده - split-plot - درقالب بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار طی پنج سال روی گونه کنار به اجرا درآمد. فاکتور اصلی روش ذخیره نزولات - باران - در دو سطح - تورکینست و بند خاکی - و فاکتور فرعی آبیاری تکمیلی در سه سطح 10 - ، 20 و 30 روز به میزان 20 لیتر طی شش ماهه اول هر سال - بود.
صفات مورد بررسی شامل درصد زنده مانی، قطر ساقه در ارتفاع 25 سانتی متری، ارتفاع نهال، قطر متوسط تاج پوشش و رشد متوسط جوانه های سالیانه گونه کنار بودند. نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد اثر تیمار روش ذخیره نزولات روی صفات رویشی کنار از جمله قطر ساقه و قطر متوسط تاج پوشش و ارتفاع نهال معنی دار بود. تیمار آبیاری تکمیلی 10 روزه مناسبترین تیمار آبیاری برای استقرار گونه کنار بود و باعث درصد زنده مانی بالاتر و صفات رویشی و استقرار بهتر این گونه شد. در این تیمار درصد زنده مانی نهالهای کنار 26/12 بود و میزان رشد جوانه های سالیانه 5/51 سانتی متر بود.
الف-مقدمه
گونههای بومی مناسبی در مناطق جنوبی استان سیستان و بلوچستان، یافت میشوند که از پتانسیلهای سازگاری، رشد و زادآوری خوبی در این مناطق برخوردار میباشند. از جمله میتوان به گونه مهم درختی کنار Ziziphus spina-christi اشاره نمود - کنشلو، . - 1377 کنار درختی است خاردار، دیرزیست و همیشه سبز که ارتفاع آن تا 10 متر میرسد. این درخت در مناطق مرطوب، همیشهسبز بوده و در فصول خشک، برگهای خود را از دست میدهد.
این درخت در اراضی پست خشک و مرطوب و در چمنزارهای دارای گونههای چوبی، در تراس رودخانهها و حاشیه مزارع رشد می نماید. این گونه درختی خاکهای آبرفتی درشت دانه با بافت سبک را بر سایر خاکها ترجیح می دهد - صادقی، - 1390 و از خاکهای متوسط و به ویژه سنگین اجتناب میکند
جنس کنار - Ziziphus - دارای 100 گونه دوپایه و همیشه سبز بوده که بهطورعمده در نواحی گرمسیری و نیمه گرمسیری جهان پراکنش دارند. در ایران درخت کنار در تمام نواحی جلگههای کم ارتفاع و پست استانهای خوزستان، بوشهر، هرمزگان، بخشهای جنوبی سیستان و بلوچستان، نواحی پست و کم ارتفاع استان کهگیلویه و بویراحمد و جنوب استان فارس رویش دارد
در مقایسه با سایر درختان میوه، گونههای کنار، خصوصیات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی چندی دارند که آنها را به محیطهای خشک سازگار نموده است. درختان کنار، اغلب سیستم ریشه عمیق و توسعه یافته به منظور دسترسی به منابع آب عمقی دارند. بنابراین دورههای کم آبی که لایه سطحی خاک خشک میشود، به منابع آبی مطمئنی دسترسی دارند. به همین دلیل نسبت ریشه به اندام هوایی در اغلب گونههای کنار بالا می باشد - . - Depommier, 1988 فرسایش بادی را میتوان با کاشت درختانی مانند کنار بصورت بادشکن، کمربند سبز و تثبیت تپههای شنی کنترل نمود
با توجه به مزایا و خصوصیات گونه کنار و پراکنش آن در جنوب استان سیستان و بلوچستان هدف از این آزمایش یافتن راهی به منظور استقرار بهتر این گونه با ارزش با استفاده از روشهای مناسب ذخیره آب باران در منطقه و به کمک چند بار آبیاری تکمیلی می باشد.
ب-مواد و روش ها
این طرح در منطقه دشتیاری از توابع شهرستان چابهار واقع در جنوب استان سیستان و بلوچستان اجرا شد. در این منطقه، میانگین دمای روزانه 27/2، میانگین حداقل دما 19/3، میانگین حداکثر دما 35/1 درجه سانتیگراد، متوسط رطوبت نسبی %52 متوسط بارندگی سالانه 118 میلیمتر و براساس منحنی آمبروترمیک منطقه دوره خشکی طولانی و بیش از 10 ماه در سال میباشد. منطقه اجرای طرح دشت آبرفتی دارای خاک با بافت سنگین سیلتی رسی و شیب کمتر از %1 بوده و pH آب مورد استفاده در آبیاری 7/39 بود.
آزمایش بصورت طرح آماری کرت های خرد شده - split-plot - درقالب بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار طی پنج سال روی گونه کنار - Ziziphus spina-christi - به اجرا درآمد. فاکتور اصلی روش ذخیره نزولات در دو سطح - : S1 تورکینست و :S2 بند خاکی - و فاکتور فرعی دور آبیاری در سه سطح :I1 - دور آبیاری 10 روزه، :I2 دور آبیاری20 روزه و:I3 دور آبیاری 30 روزه - انتخاب شدند - دور آبیاری 20 روزه و روش ذخیره نزولات بند خاکی، در شرایط حاضر در منطقه اجرا میگردد و بعنوان تیمارهای شاهد انتخاب شدند - .
در تیمار ذخیره نزولات به روش تورکینست در پایاب هر نهال، سازه خاکی منقطع هلالی شکل به طول 2 متر، عمق 0/5 متر و ارتفاع یک متر روی خطوط تراز احداث گردید. در روش بندخاکی، دیوارههای خاکی ممتد و عمود بر جریان رواناب - در امتداد خطوط تراز - به ارتفاع 1/5 متر به طول کرت فرعی و به تعداد ردیفهای کاشت، ایجاد گردید - فاصله بین دو بندخاکی از یکدیگر با توجه به فاصله ردیفهای کاشت، 6 متر بوده و قادر است تمام رواناب بالادست خود را ذخیره نماید - .
پس از کاشت و اعمال تیمارهای آبیاری، در پایان شهریور و اسفند هر سال آماربرداری از نهالها انجام شد. فاکتورهای مورد بررسی شامل: زندهمانی، قطر ساقه در ارتفاع 25 سانتیمتری، قطر متوسط تاج پوشش - نصف مجموع قطر بزرگ و کوچک - ، طول نهال و رشد جوانه های سالیانه بود. با توجه به طول دوره اجرای طرح، در مجموع شش دوره آماربرداری طی سه سال انجام و نتایج در فرمهای مربوطه جهت انجام تجزیه و تحلیل آماری ثبت گردید. آنالیز دادههای حاصل از آزمایش با استفاده از نرم افزار آماری SAS انجام شد، مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون چند دامنهای دانکن - Duncan - در سطح 5 درصد انجام شد. برای رسم شکلها از نرم افزار Excel استفاده شد.
ج-نتایج و بحث
نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد اثر تیمار روش ذخیره نزولات روی برخی صفات کنار از جمله قطر ساقه و قطر متوسط تاج پوشش بسیار معنی دار بود، اثر این تیمار روی ارتفاع نهال معنی دار بود اما روی صفات درصد زنده مانی و رشد متوسط جوانه های سالیانه معنیدار نبود. اثر تیمار دور آبیاری روی درصد زنده مانی و سایر صفات رویشی شامل قطر ساقه در ارتفاع 25 سانتی متری، قطر متوسط تاج پوشش ، ارتفاع نهال و رشد جوانه های سالیانه گونه مورد بررسی بسیار معنیدار بود. اثر متقابل تیمارهای روش ذخیره نزولات و دور آبیاری روی قطر ساقه بسیار معنیدار بود اما روی سایر صفات مورد بررسی معنی دار نبود
جدول-1 نتایج تجزیه واریانس تیمارهای ذخیره نزولات و دور آبیاری روی صفات رویشی گونه کنار
