بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تأثیر مکمل سلنیوم - ویتامین E بر وضعیت آنتی اکسیدانی و برخی پارامترهای خون برههای ماده بلوچی در شرایط تنش تعداد 15 بره ماده بلوچی 6 ماهه با میانگین وزن اولیه28 0/5 کیلوگرم در 3 گروه قرار گرفتند. برای شبیه سازی شرایط تنش از تزریق هیدروکورتیزون استفاده گردید. تیمارهای آزمایشی شامل سطوح صفر، 0/1 و 0/2 میلی لیتر مکمل سلنیوم - ویتامین E تزریقیبازای هر کیلوگرم وزن بدن بود. نتایج به دست آمده نشان داد مصرف 0/1 میلی لیتر مکمل سلنیوم - ویتامین E در شرایط تنش به طور معنیداری - P<0/05 - کل ظرفیت آنتی اکسیدانی پلاسمای خون را افزایش داد. همچنین تیمارهای آزمایشی اثر معنیداری - P<0/05 - بر افزایش غلظت کلسترول پلاسما و غلظت هورمون های کورتیزول، T3 و T4 پلاسما داشت، اما مکمل تأثیری بر غلظت گلوکز پلاسمای برههای تحت تنش نداشت. نتیجه گرفته شد در شرایط تنش استفاده از مکمل سلنیوم - ویتامین E اثرات مفیدی بر متابولیسم گوسفند دارد.
واژه های کلیدی: هیدروکورتیزون، مکمل های آنتی اکسیدانی، پارامترهای خون، گوسفند.
مقدمه :
تنش عدم توانایی یک حیوان برای تطابق با محیط زیست است به طوریکه حیوان نتواند در یک یا چند زمینه به توانایی های بالقوه ژنتیکی خود برسد. سازه های تنش زا موجب بروز پاسخ های رفتاری و فیزیولوژیک می شوند و بدن با مصرف منابع بیولوژیکی با سازه های تنش زا مقابله می کند. اگر مصرف منابع بیولوژیک بدن ادامه یابد ناهنجاری های فیزیولوژیک اتفاق می افتد . - 1 - درشرایط تنش محور هیپوتالاموس - هیپوفیز - آدرنال - HPA - توسط عوامل تنش زا تحریک می شود. کورتیزول هورمون اصلی تنش است و سبب تغییرات مختلفی از جمله تغییرات متابولیکی و پاتوفیزیولوژیکی در سیستم ایمنی می شود. بر اثر متابولیسم درون سلولی رادیکال های آزاد اکسیژن و پراکسیدها تولید می شوند که می توانند منجر به آسیب پراکسیداتیو به غشای سلول و دیگر ماکرومولکول های حیاتی مانند DNA ، پروتئین و چربی غشا شوند . - 4 - بررسی ها نشان داده است که تنش غلظت گلوکز پلاسما را افزایش داده و باعث کاهش غلظت کلسترول - - 3 و هورمون های تیروئیدی پلاسما می شود. در شرایط تنش مصرف ماده خشک و رشد کاهش می یابد. یکی از راه های مقابله با تنش های محیطی در حیوانات مصرف مکمل های آنتی اکسیدانی است و بنابراین هدف از این آزمایش بررسی تأثیر مکمل سلنیوم- ویتامین E بر ظرفیت آنتی اکسیدانی و برخی متابولیت های خون بره های تحت تنش بود.
مواد و روش ها :
این آزمایش در واحد گوسفنداری تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه بیرجند به مدت 3 ماه انجام شد. برای این منظور تعداد 15 راس بره ماده بلوچی 6 ماهه با میانگین وزن 28 0/5 کیلوگرم انتخاب شدند. بره ها بطور تصادفی به سه گروه 5 تایی تقسیم شدند و در داخل قفس های انفرادی نگهداری شدند. برای تغذیه بره ها از علوفه خشک یونجه 800 - گرم - و دانه جو - 200 گرم - بطور انفرادی استفاده شد. در شروع آزمایش به تمام بره ها 0/1 سی سی هیدروکورتیزون به ازای هر کیلوگرم وزن بدن تزریق داخل ماهیچه ای شد و تزریق آن هر 10 روز یکبار تکرار گردید. جیره های آزمایشی عبات بودند از: -1 سطح صفر مکمل سلنیوم - ویتامین E - شاهد - ، -2 سطح 0/1 میلی لیتر سلنیوم - ویتامین E بازای هر کیلو گرم وزن بدن و -3 سطح 0/2 میلی لیتر سلنیوم - ویتامین E بازای هر کیلو گرم وزن بدن. تزریق مکمل سلنیوم - ویتامین E در شروع آزمایش و پس از آن هر 14 روز یکبار انجام شد. به گوسفندان گروه شاهد بطور همزمان آب مقطر تزریق شد. خون گیری از راه سیاهرگ گردنی و در لوله های هپارینه انجام شد. زمان خون گیری بلافاصله قبل از شروع آزمایش، در روز 45 و در روز 90 آزمایش انجام شد. در پلاسمای خون تهیه شده کل ظرفیت آنتی اکسیدانی، غلظت گلوکز، کلسترول و هورمون های کورتیزول، T3 و T4 با استفاده از روش های استاندارد اندازه گیری شد. داده های خون شناسی براساس داده های نوبت اول خونگیری کوواریت شدند. آنالیز آماری داده ها با استفاده از نرم افزار - 2003 - SAS با رویه داده های تکرار شده در زمان انجام گرفت. مدل طرح بشرح زیر بود:
= Y - مقدار هر مشاهده ، = میانگین صفت ، = Ti اثر تیمار - - i=1,2,3 ، = A اثر حیوان در داخل تیمار ،=P اثر دوره نمونهگیری، =TP اثر متقابل تیمار و دوره ،= LMN اثر خطا -
نتایج و بحث :
میانگین کل ظرفیت آنتی اکسیدانی پلاسمای خون بره ها در جدول - 1 - نشان داده شده است. اثر تیمار بر کل ظرفیت آنتی اکسیدانی تنها در خون گیری نوبت آخر معنی دار - P<0/05 - بود و اثر زمان نمونه گیری و اثر متقابل زمان نمونه گیری با تیمار در این مورد معنی دار نبود. در شرایط تنش تعادل بین تولید و حذف رادیکال های آزاد به هم خورده و تنش اکسیداتیو ایجاد می شود و بدن برای ایجاد تعادل از سیستم دفاع آنتی اکسیدانی خود استفاده می کند. بطوریکه فعالیت این سیستم در زمان تنش به علت افزایش رادیکال های آزاد بیشتر شده و مصرف منابع سلنیوم و ویتامین E پلاسما افزایش یافته در نتیجه آنتی اکسیدان های پلاسما در شرایط تنش کاهش می یابد. بنابراین استفاده از مکمل، میزان ویتامین E مورد نیاز برای حفظ سلامت غشاهای لیپیدی را کاهش داده و به ابقای ویتامین E در پلاسما کمک می کند . - 4 -
متابولیت های خون :
همانطور که در جدول - 2 - نشان داده شده است مکمل سلنیوم - ویتامین E تاثیری بر غلظت گلوکز پلاسما نداشته است .زمان اثر معنی داری بر غلظت گلوکز پلاسما داشت - . - P<0/05 همچنین مشخص شد مکمل باعث افزایش معنی داری در غلظت کلسترول پلاسما در شرایط تنش شد.ولی زمان و اثر متقابل زمان با تیمار اثر معنی داری بر غلظت کلسترول نداشت. در زمان تنش کلسترول به علت کاهش استات و یا افزایش سنتز هورمون های گلوکوکورتیکوئید کاهش می یابد . مکمل باعث کاهش غلظت هورمون های گلوکوکورتیکوئید شده و غلظت کلسترول پلاسما را افزایش می دهد.
همانطور که در جدول - 3 - نشان داده شده است مکمل سلنیوم -ویتامینE با دوز معمولی تاثیر معنی داری بر کاهش غلظت کورتیزول پلاسما داشته است - P<0/05 - .در شرایط تنش گلوکز پلاسما افزایش می یابد این گلوکز بیشتر در تولید انرژی بکار رفته و تولید استات کاهش می یابد،سنتز کلسترول کم شده و در نتیجه غلظت هورمون کورتیزول کاهش می یابد.مکمل اثر معنی داری بر افزایش غلظت هورمون های T3 و4T پلاسما در شرایط تنش داشته است - - P<0/05 .زمان هم اثر معنی داری بر غلظت T3 پلاسما داشته است - P<0/05 - .در شرایط تنش فعالیت غده تیروئید به علت افزایش ترشح کورتیزول کاهش یافته غلظت هورمون T3 کاهش می یابد ولی مکمل اثرات منفی تنش را کاهش داده باعث افزایش ترشح هورمون های تیروئیدی می شود - . - 5
مطابق جدول 4 استفاده از مکمل سلنیوم - ویتامین E در شرایط تنش باعث اختلاف معنی داری در میانگین مصرف خوراک روزانه و وزن بدن بره ها بین تیمارها گردید.
بره های تیمار 3 مطابق جدول 4 کمترین مصرف خوراک را داشتند .با توجه به اینکه استفاده از مکمل باعث افزایش گلوکز پلاسما می شود گلوکز بر هیپوتالاموس اثر گذاشته و موجب کاهش مصرف خوراک می شود . بره های تیمار اول بیشترین وزن بدن را نشان دادند چون در این تیمار مصرف خوراک بالاتر بوده و تیمار سوم کمترین مصرف خوراک را داشت به همین علت میانگین وزن بدن بره های این تیمار نسبت به 2 تیمار دیگر کمتر بود.نتایج آزمایشی بر روی خوکها نشان داد در شرایط تنش گرمایی استفاده از مکمل سلنیوم-ویتامین E باعث افزایش وزن بدن خوکها گردید که بازتابی از افزایش مصرف خوراک بوده است.
