بخشی از مقاله
چکیده
تقریباً هر نوع استرسی، موجب افزایش فوری و بارز در ترشح ACTH و بدنبال آن منجر به افزایش شدید در ترشح کورتیزول از بخشِ قشری فوق کلیه میشود. پروتئین ها نقش مهمی در فرآیندهای فیزیولوژیک ایفا میکنند. پروتئین ها نه تنها در انسجام و یکپارچگی ساختاری اغلب بافت های بدن حائز اهمیت اند، بلکه به صورت آنزیمها و هورمونها، بسیاری از واکنش های بیوشیمیایی بدن را تنظیم میکنند.در این آزمایش از 8 راس گوسفند نر بلوچی به ظاهر سالم استفاده گردید. این گوسفندان به دو گروه آزمایشی تقسیم شدند.
گروه شاهد ؛ در این گروه 4 راس گوسفند و در گروه تیمار ؛4راس گوسفند نر که به آنها 20 میلی گرم ویتامین C به ازای هر کیلو گرم وزن بدن به صورت عضلانی تزریق شد، قرار گرفتند. در دوره آزمایش، کلیه گوسفندان در دمای 40 درجه سانتی گراد نگهداری شدند. نمونه های خونی از سیاهرگ وداج در روزهای 0،1،3،5،7 در شرایط دمائی مشخص جمع آوری گردید. مقدار هورمون کورتیزول، پروتئین تام و آلبومین اندازه گیری شد. تفاوت معنیداری بین دو گروه شاهد و تیمار در پروتئین تام مشاهده شد . - p <0/05 - هم چنین اثر زمان نمونه گیری بر غلظت کورتیزول و آلبومین خون معنیدار بود . - p < 0/05 - نتایج حاصل از این آزمایش نشان می دهد که در شرایط استرس گرمائی ترزیق ویتامین C میتواند در کاهش اثرات استرس گرمایی موثر باشد.
مقدمه
گرما و رطوبت در تابستان یکی از مهمترین فاکتور های استرس زا در گوسفند است. زمانی این پدیده عامل خطرناکی است که دما به طور ناگهانی افزایش یابد. در نتیجه گوسفند نمیتواند با این شرایط سازگاری پیدا کند - بال گیش. - 2010 در خراسان جنوبی میانگین دما در تابستان ها در روز بین 40 5 درجه متغیر است و این دما در شب ها با تفاوت 10 درجه به 25 5 درجه می رسد. ا ین تنش گرمایی روی پارامتر های حیاتی گوسفند تاثیر گذار است.
ویتامینC از ویتامین های محلول در آب است. در شرایط تنش - شرایط نامطلوب محیطی - نیاز به ویتامین C افزایش می یابد. ویتامین C یک عامل احیا ء کننده قوی است و به عنوان یک آنتی اکسیدان، بسیاری از واکنش های اکسیداسیون و احیاء را در سیستم های بیولوژیک متاثر می سازد - کانکو، . - 1989 در استرس گرمائی متابولیسم حیوان کاهش یافته و زمانی که گوسفند در شرایط بیش از حد گرم قرار بگیرد، از طریق تنفس خود را خنک میکند و برای تنظیم حرارت داخلی شدت تنفس را بالا می برد.
از مسائل دیگر در طی تابستان های گرم اطمینان از دفع ادرار به صورت طبیعی است. علاوه بر این، نوسانات درجه حرارت بین سرد و گرم نیاز گوسفند به پروتئین را نیز افزایش میدهد - بال گیش. - 2010 لذا بررسی اثرات استرس گرمائی بر روی عملکرد فیزیولوژیک دام حائز اهمیت است. هدف از انجام این مطالعه بررسی سودمندی تجویز ویتامین C درکاهش استرس گرمائی حاد در گوسفندان به خصوص با تاثیر بر هورمون کورتیزول، پروتئین تام و آلبومین است.
روش کار
در این مطالعه از 8 راس بره نژاد مخلوط بلوچی ا ستفاده شد.این تحقیق در تاب ستان 1389 در واحد دامپروری دان شکده ک شاورزی دانشگاه بیرجند انجام گرفت. قبل از شروع آزمایش بره ها برای عادت پذیری به مدت دو هفته به سالن آزمایش منتقل شدند. عملیات شماره زنی و پشم چینی و خوراندن و تزریق داروهای ضد انگل - آلبندازول و آیورمکتین - انجام گرفت. حمام ضد کنه توسط داروی ضد کنه مک تومیل انجام گرفت. وزن بره ها درگروه تیمار29/63 3/60 کیلوگرم ودرگروه شاهد28/13 3/17 کیلوگرم بود. استرس گرمائی بدین نحو اعمال گردید که دما از ساعت 7صبح تا 5 بعد از ظهر40 1درجه سانتی گراد و از 5 بعداز ظهر به بعد26 2 درجه سانتی گراد تنظیم شد.
گروه تیمار شامل گوسفندا ن نر که به ازای هر کیلوگرم وزن بدن 20 میلی گرم ویتامینc در روزهای 1،0 ،3و 5 به صورت متوالی در ساعت 10 صبح به صورت عضلانی در عضله ران تزریق شد. در گروه شاهد 4 راس گو سفند قرار دا شت که به آنها پلا سبو - آب مقطر - به میزان 4 سی سی تزریق شد - مارائی، . - 2008 دمای سالن در روز از ساعت 7 صبح تا 17/30 بعد ازظهر به میزان 40 2 درجه سانتی گراد ثابت بود. بعد از آن دمای سالن حدود 27 2 درجه سانتی گراد تنظیم می شد.
در روزهای 0، 3،1 ،5 و7 دوره آزمایش از سیاهرگ وداج 10 میلی لیتر خون گرفته شد و بلافاصله به لوله های مخصوص سانتریفوژ آغشته به محلول ضد انعقاد EDTA ریخته شد - . - 3 سپس نمونه ها به مدت 10 دقیقه درسانتریفوژ با دور 3000-2500 دور قرار داده شد تا پلاسما جدا گردد. پلاسمای اخذ شده تا زمان انجام آزمایش در دمای-20 درجه سانتی گراد نگهداری شد. میزان آلبومین و پروتئین تام و هورمون کورتیزول با روش های استاندارد آزمایشگاهی اندازه گیری شدند. با استفاده از نرم افزار آماری spss نسخه 16 داده های حاصله آنالیز گردید.
نتایج
نتایج مربوط به میزان پروتئینتام سرم در دو گروه شاهد و تیمار نشاندهنده تفاوت معنیداری بین دو گروه شاهد و تیمار بود 0/05 - . - p < میزان پروتئینتام در سرم خون گوسفند حدود 6تا 7/9 با میانگین 7/2 گرم در دسیلیتر است. بیشترین مقدار پروتیئن تام سرم در گروه تیمار مربوط به روز سوم 8/1500 - گرم در دسیلیتر - و کمترین مربوط به روز هفتم 7/2500 - گرم در دسیلیتر - مشاهده شد. در گروه شاهد بیشترین مقدار مربوط به روز صفر - /72 گرم در دسیلیتر - 7 و کمترین مقدار آن مربوط به روز سوم آزمایش 7/37 - گرم در دسیلیتر - مشاهده شد.
روند کاهش پروتئین تام از روز صفر تا روز سوم مشاهده میشود که میتواند در اثر استرس گرمائی و اثرات کورتیزول بر متابولیسم پروتئینها باشد. یکی از اثرات کورتیزول بر سیستم های متابولیک بدن کاهش ذخایر پروتئینی در کلیه سلول های بدن بجز سلولهای کبد است. همزمان با کاهش پروتئین ها در سایر نقاط بدن، پروتیئنهای کبدی افزایش می یابند. علاوه بر آن، پروتئینهای پلاسما - که به وسیله کبد تولید شده و سپس بداخل خون آزاد میشوند - نیز افزایش مییابد
- گایتون،. - 1368 بیشترین مقدار آلبومین در گروه تیمار مربوط به روز اول 2/80 - گرم در دسی لیتر - و کمترین مقدار آن مربوط به روز پنجم آزمایش 2/70 - گرم در دسیلیتر - بود. در گروه شاهد نیز بیشترین مقدار آلبومین مربوط به روز صفر آزمایش 2/08 - گرم در دسیلیتر - کمترین مقدار آن مربوط به روز پنجم آزمایش 2/70 - گرم در دسیلیتر - بود. زمان بر میزان آلبومین سرم گوسفندان اثر معنیدار داشت . - p<0/05 - اما تفاوت معنیداری از لحاظ آماری بین دو گروه شاهد و تیمار مشاهده نشد. نتایج تحقیق حاضر با نتایج تحقیقات نظیفی - 1999 - ، رسولی - 2004 - و نظیفی - 2003 - مطابقت داشت. آلبومین بخش مهم پروتئین های سرم را تشکیل میدهد.
در حیوانات 35 تا 50 در صد پروتئینتام سرم مربوطه به آلبومین است. آلبومین منبع بزرگ ذخیره پروتئین ها و حامل اسید های آمینه است و بیشترین فعالیت اسموزی پلاسما یعنی حدود %75 آن را بعهده دارد. نقش مهم دیگر آلبومین بعنوان پروتئین ناقل و پیوندی غیر اختصاصی و عمومی است. در واقع اکثر ترکیبات پلاسما ناقل اختصاصی ندارند و حتی آنهائی که مانند تیروکسین ناقل اختصاصی دارند، بوسیله آلبومین هم حمل میشوند. پیوند آلبومین به ترکیبات، حلالیت آنها را افزایش میدهد و از خارج شدن آنها از کلیه جلوگیری میکند. پیوند با بیلی روبین غیر کونژگه - بیلی روبین غیر مستقیم - ویا اسیدهای چرب مثال های خوبی برای این کارکرد آلبومین هستند - مجابی،. - 1370 افزایش مطلق آلبومین به ندرت رخ میدهد.
افزایش کاذب آلبومبن همراه با افزایش غلظت گلوبولین هنگام کاهش آب بدن رخ میدهد - نظیفی،. - 1385 افزایش کاذب آلبومین در روز اول آزمایش در گروه تیمار احتمالاً به علت استرس و کاهش آب بدن میتواند باشد.استرس و از دست رفتن مایعات بدن- تغییرات دما مانند سرما، تب، افزایش فعالیت غدد فوق کلیوی و همچنین بازسازی پروتئین سبب کاهش میزان پروتئینتام سرم میشود که معمولاً با کاهش میزان آلبومین و افزایش آلفا 2-گلبولین همراه است. در جراحات، شکستگی استخوانها، جراحی های وسیع و طی ترمیم بافتها ذخیره پروتئین مصرف و متعاقب آن کاهش آلبومین و افزایش آلفا -2گلبولین مشاهده میشود - مجابی،. - 1370در فرآیند التهاب، مایعات و پروتئین ها به داخل بافت ها نفوذ و با ایجاد خیز1 سبب کاهش میزان آلبومین سرم میشود.
هموراژی و اکسوداسیون2همراه با از دست دادن مقادیر زیادی پلاسما و در نتیجه انتقال مایعات بداخل پلاسما سبب هیپوپروتئینی حاد میشود. بر عکس، دهیدارتاسیون سبب تغلیظ خون بعلت کم شدن حجم خون و در نتیجه هیپرپروتئینی میشود. طی انقباض طحال در اسب مقادیر زیادی گلبول قرمز به داخل جریان خون وارد میشود ولی تاثیربر پروتئین خون ندارد - مجابی،. - 1370 به نظر می رسد تزریق ویتامین c در پیشگیری عوارض ناشی از استرس گرمائی موثر باشد. در نوبتهای مختلف خون گیری بین دو گروه آزمایشی از نظر میانگین تفاوت معنیداری در غلظت کورتیزول وجود نداشت. اما اثر زمان نمونه گیری بر غلظت کورتیزول خون معنیدار بود .
- p <0/05 - نتایج تحقیق حاضر با نتایج - نظیفی، - 2003 مطابقت داشت. هورمون کورتیزول نقش مهمی در تعدادی از عملکردهای فیزیولوژیکی به ویژه تولید انرژی، تنظیم دما و سنتز شیر ایفا میکند. مکفارلن و همکاران - 2000 - گزارش کردند غلظت کورتیزول پلاسما در گوسفندان تحت استرس 72 2/5 نانو گرم در میلیلیتر بود. میزان هورمون کورتیزول به طور طبیعی در گوسفند 27/59 نانو مول در لیتر - در سیستم - SI است - گرجی دوز،. - 1385 دانشمندان دیگر گزارش کردند غلظت کورتیزول پلاسما در گوسفندان مهار شده و مجزا نگهداری شده 70 نانو گرم در میلیلیتر - اپل و همکاران، - 1993 بوده و مطابق نظر هارگریوس و همکاران - 1990 - در گوسفندان پشم چینی شده غلظت کورتیزول پلاسما 58/1-78/8 نانو گرم در میلیلیتر بوده است.
افزایش سطح گلوکوکورتیکوئیدها به میزان %38 بعد از 1 ساعت ،%62بعد از 2 ساعت و %120 در 74 ساعت پس از قرار گیری حیوان در شرایط استرس گرمایی رخ میدهد و سپس به تدریج کاهش مییابد - آلورز و همکاران ،. - 1973 بیلبای و همکاران - 2008 - ، مارایی و همکاران - 2008 - و کوشین - 1997 - بیان کردند که در زمان استرس، غلظت کورتیزول افزایش مییابد. آلورز و همکاران - 1973 - گزارش کردند افزایش غلظت هورمون های گلوکوکورتیکوئید میتواند به علت افزایش غلظت گلوکز در نتیجه افزایش گلوکونئوژنز در کبد باشد.
همچنین داون و همکاران در سال 1957 - - گزارش کردند که افزایش غلظت پایه کورتیزول خون حیوانات نشان میدهد حیوان تحت استرس قرار گرفته و کاهش غلظت کورتیزول خون در استرس گرمایی مزمن نشانه سازگاری حیوان به استرس میباشد. میزان ترشح عامل آزاد کننده کورتیکوتروپین، کورتیکوتروپین و کورتیزول در اوایل صبح زیاد و در اواخر عصر یا غروب کم است این اثر ناشی از تغییرات دورهای 24 ساعته سیگنال های صادره از هیپوتالاموس است که موجب ترشح کورتیزول میشود - گایتون،. - 1368بنابراین به نظر می رسد تزریق ویتامین C در پیشگیری عوارض ناشی از استرس موتر باشد.
