بخشی از مقاله
چکیده
یکی از چالشهای مهم در رسیدن به پایداری در کشاورزی، تنشهای خشکی میباشد در همین راستا به منظور بررسی اثرات کود نانو پتاسیم بر تولید گل و بیومس گلرنگ تحت تأثیر تنش خشکی، آزمایشی به صورت کرتهای دو بار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج اجرا شد. عامل اصلی - A - ، تنش آبی در سه سطح شامل شاهد یا آبیاری کامل، قطع آبیاری در مرحله گلدهی و قطع آبیاری در مرحله پر شدن دانه، عامل فرعی - B - ، رقم در دو سطح شامل فرامان و سینا و عامل فرعی فرعی - C - ، شامل محلول پاشی در سه سطح شامل شاهد یا بدون محلولپاشی، محلولپاشی با آبمقطر و محلولپاشی با نانو کود پتاسیم بود. بر اساس نتایج به دست آمده از این آزمایش نتیجه گیری میشود که وقوع تنش خشکی در مرحله گلدهی نسبت به وقوع آن در مرحله دانهبندی خسارت بیشتری بر گیاه گلرنگ وارد میکند. همچنیناُفت شدید و معنیدار بیومس رقم فرامان در تنش گلدهی نشان دهنده حساسیت شدید این رقم به کمبود آب در زمان گلدهی است.
واژههای کلیدی: شاخص برداشت، عملکرد، قطع آبیاری، ، گلرنگ.
-1 مقدمه
گلرنگ با نام علمی - . - Carthamus tinctorius L گیاهی متحمل به تنشهای شوری و خشکی است و لذا به عنوان یکی از گزینههای مناسب سرمایه گذاری برای مناطق خشک و نیمه خشک مطرح است - مظفری1 و همکاران، . - 2006 تأمین بخشی از روغن مورد نیاز کشور و کاهش هزینههای سنگین در این رابطه با گسترش کشت گلرنگ در اراضی امکانپذیر است. دسترسی به ارقام متحمل به خشکی میتواند توسعه کشت این گیاه را در شرایط اقلیمی خشک فراهم سازد. گلرنگ به واسطه مقاومت به خشکی امروزه به عنوان یک گیاه زراعی در تناوب دیمزارهای مناطق کوهستانی کشور مطرح است - اختربگ و پالا2، . - 2001گیاهی علفی، پرشاخه، خاردار، یکساله پاییزه یا بهاره و معمولاً دارای خارهای بلند و تیز روی گلبرگها است. بوتهها دارای 130 تا 150 سانتیمتر ارتفاع که معمولاً رنگ گل زرد درخشان، نارنجی یا قرمز است. دانه صاف، چهار پهلو، و قاعدتاً فاقد پرز هستند - میرشکاری، . - 1380تنش خشکی یکی از مهمترین عوامل محدودکننده عملکرد گیاهان زراعی است. در کشاورزی خشکی به وضعیتی اطلاق میشود که میزان و توزیع بارندگی در طی فصل رشد به اندازهای ناچیز باشد که موجب کاهش عملکرد گیاه زراعی میشود - سیانی و آسپینال3، . - 1981 با توجه به وضعیت بحران آب در ایران و مصرف عمده آن در بخش کشاورزی، بایستی در نوع کشت گیاهان و استفاده از ژنوتیپهای حساس تجدید نظر صورت گیرد، در این زمینه مطالعه و شناخت گیاهان زراعی متحمل به خشکی و مدیریت آب ضروری به نظر میرسد - کافی، . - 1388 ارزیابی کلی از توان بخش کشاورزی نشان میدهد که افزایش سطح زیر کشت و زمینهای موجود کشاورزی کشور مقدور نیست و تأمین این چنین میزان آب نیز قطعاً در پتانسیل اقلیمی کشور وجود ندارد. بنابراین بهترین راه مقابله با این وضعیت، تلاش در جهت افزایش عملکرد در واحد سطح با مدیریت صحیح در مصرف آب کشاورزی است. لذا اتخاذ روشهایی به منظور استفاده صحیح و بهینه از منابع آب و شناخت روابط آب در مراحل مختلف رشد، به همراه بررسی اثرات کمبود آب بر واکنشهای بیوشیمیایی و فیزیولوژیکی گیاه، از لحاظ سازوکارهای مقاومت، تحمل و سازگاری از اهمیت خاصی برخوردار است و بایستی مورد توجه جدی قرار گیرد - حکمت شعار، . - 1372 نانو تکنولوژی به عنوان یک علم بین رشتهای میتواند کاربرد وسیعی در بخش کشاورزی داشته و در موارد مهمی از جمله افزایش تولیدات زراعی،کم کردن مصرف سموم و کودها، طولانیتر کردن مدت نگهداری محصول کشاورزی تولید شده و شاید بتوان گفت در تمامی مراحل و نهادهها و ابزار کشاورزی انقلابی کارآور در جهت بهبود ایجاد نماید - خیام نکویی و همکاران. - 1388 این تحقیق به منظور بررسی تأثیر پذیری تولید گل و بیومس دو رقم گلرنگ در تنش خشکی با محلولپاشی نانو کود پتاسیم صورت پذیرفت.
-2 مواد و روشها
این تحقیق در بهار و تابستان سال 1393در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج واقع در 10 کیلومتری جاده سنندج - کرمانشاه اجرا گردید. آزمایش به صورت کرتهای دو بار خرد شده - اسپلیت اسپلیت پلات - در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عامل اصلی، تنش آبی در سه سطح شامل شاهد یا آبیاری کامل - A1 - ، قطع آبیاری در مرحله گلدهی - A2 - و قطع آبیاری در مرحله پرشدن دانه - A3 - ، عامل فرعی، رقم در دو سطح شامل فرامان - B1 - و سینا - B2 - و عامل فرعی فرعی، محلولپاشی در سه سطح شامل شاهد یا بدون محلولپاشی - C1 - ، محلولپاشی با آبمقطر - C2 - و محلولپاشی با نانو کود پتاسیم - C3 - بود. همچنین دادههای حاصل از نمونهبرداریها برای سهولت در محاسبههای ریاضی در صفحات برنامه Excel ثبت شدند و برای تجزیه و تحلیل دادهها مطابق روش تجزیه واریانس - PROC - GLM از برنامه آماری SAS استفاده شد و مقایسه میانگینهای صفات با آزمون LSD انجام گردید.
-3 نتایج و بحث
عملکرد گل: نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که فاکتور رقم بر روی عملکرد گل در سطح احتمال 1 درصد معنیدار شد. نتایج - جدول - 2 نشان داد که فاکتور رقم، در سینا بیشترین میزان عملکرد گل را داشت و در فاکتورهای تنش و محلولپاشی بیتأثیر بوده است. به گزارش نسمیت و ریچی - 1992 - 4، کمبود آب در مرحله رویشی نسبت به کمبود آب در مرحله زایشی از حساسیت کمتری برخوردار استو کمبود آب در مرحله زایشی به اُفت عملکرد بیشتری منجر میگردد. کمبود آب در گرده افشانی باعث کاهش موفقیت در باروری و عدم تشکیل سلول تخم شده و میتواند بطور کامل از تشکیل دانه جلوگیری نماید - بویل و همکاران، . - 1992 در زمان گلدهی در گیاه سورگوم، مشاهده شد که وقتی رطوبت خاک به مدت دو روز به نقطه پژمردگی دائم می رسد عملکرد دانه 25 درصد کاهش مییابد - خواجهپور و همکاران،. - 1370
عملکرد بیولوژیک: نتایج تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که فاکتور تنش و اثر متقابل تنش و رقم بر روی عملکرد بیولوژیک در سطح احتمال 5 درصد معنیدار شد. نتایج - جدول - 2 نشان داد که فاکتور تنش در شاهد و فاکتور رقم، در فرامان بیشترین میزان عملکرد بیولوژیک را دارا میباشند و فاکتور محلولپاشی بیتأثیر بوده است. نتایج - نمودار - 1نشان داد که اُفت شدید و معنیدار بیومس رقم فرامان در تنش گلدهی نشان دهنده حساسیت شدید این رقم به کمبود آب در زمان گلدهی است. - هکل5، - 1990 گزارش کردند که پتاسیم نقش حیاتی در فتوسنتز دارد چون باعث افزایش مستقیم رشد و شاخص سطح برگ و CO2 لذا باعث جذب افزایش انتقال مواد فتوسنتزی به خارج از برگ میشود. اثر پتاسیم بر رشد به این دلیل است که این عنصر در ساخت مواد هیدروکربنی در گیاه نقش دارد و کمبود پتاسیم در گیاه با کاهش فتوسنتز و افزایش تنفس گیاه همراه است. کم شدن مواد هیدروکربنی گیاه در اثر تغییرات فتوسنتز و تنفس سبب کاهش تجمع ماده خشک در گیاه میشود - طباطبایی،. - 1388 شاخص برداشت: تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که فاکتور رقم بر روی شاخص برداشت در سطح احتمال 1 درصد معنیدار شد. نتایج - جدول - 2 نشان داد که فاکتور رقم، در فرامان بیشترین میزان شاخص برداشت را داشت و در دو فاکتور تنش و محلولپاشی بیتأثیر بوده است. - سنچولی، - 1386 گزارش دادند که شاخص برداشت ذرت در ارقام مختلف و شرایط محیطی متفاوت تغییر میکند، به طوری که اگر در زمان گرده افشانی و تشکیل دانه شرایطی محیطی نامناسب باشد، لقاح و دانهبندی به خوبی صورت نگرفته و عملکرد دانه به شدت کاهش مییابد که به دنبال آن شاخص برداشت ذرت نیز کاهش خواهد یافت. خاکپور - 1375 - گزارش نمود تنش خشکی موجب کاهش شاخص برداشت گیاه ذرت گردید و این امر بدلیل افت عملکرد دانه است و
