بخشی از مقاله
چکیده
با توجه به اهمیت بسیار بالای صنعت حمل و نقل دریایی و نقش بسیار مهم آنها در زنجیره حمل و نقل بین المللی و تجارت خارجی کشورها و تأثیر حیاتی بر مسائل سیاسی و اقتصادی، از زمان دست یازیدن بشر به دریاها، این صنعت همواره با تهدیدات و چالش های امنیتی بسیار بالایی مواجه بوده است که لزوم ارتقاء سطح امنیت آنها بیش از پیش محرز میگردد. امروزه از تکنولوژیهایی نوین به عنوان راه حلی مؤثر جهت تأمین حفاظت و امنیت در آبهای آزاد برای شناورهای دریایی استفاده میشود.
یکی از مؤثرترین و جدیدترین تکنولوژیهای موجود برای تأمین امنیت دریایی به عنوان یکی از تکنولوژیهای نوین، استفاده از پرتوهای لیزری و سامانههای هوشمند مربوط به آنها با کاربریهایی متفاوت برای محافظت از شناورهای دریایی در آبهای آزاد و بیکران در برابر تهدیدها و حملات دزدان دریایی و دفاع در برابر انواع سلاحهای خطرناک از قبیل موشک های کروز، بالستیک و ... میباشد. از مزایای مهم تسلیحات لیزری هوشمند - LAWSS - میتوان به هزینه عملیاتی بسیار پایین، قابلیت اطمینان بسیار بالا، قابلیت عملکرد در کمترین زمان ممکن - سرعت بسیار بالا در حد سرعت نور - ، نامحسوس بودن، قابل کنترل و برنامهریزی بودن با رعایت موارد و شرایط مورد نیاز اشاره کرد.
مقدمه
تأمین آرامش و امنیت برای دریانوردان بیدفاع و شناورهای دریایی در دریاها و اقیانوسهای بیکران، یکی از مقولههای مهم و اساسی بوده که متناسب با تهدیدات و آسیبهای موجود در این صنعت باید راهکارهای علمی و عملی نوین بررسی و به کارگرفته شود، چرا که اعمال غیر قانونی علیه امنیت دریانوردی ضمن به مخاطره انداختن امنیت افراد و داراییها، بر عملیات خدمات دریایی تأثیر جدی گذاشته و باعث سلب اعتماد و اطمینان نسبت به امنیت دریانوردی می شود.
وقوع چنین اعمالی به طور کلی دلایل نگرانی عمیق جامعه بین المللی را فراهم می آورد. با اعتقاد به نیاز فوری توسعه همکاریهای بین المللی میان کشورها جهت تدوین و اتخاذ اقدامات عملی و مؤثر برای پیشگیری از انجام کلیه اعمال غیر قانونی - ماده 13 کنوانسیون مقابله با اعمال غیر قانونی علیه امنیت دریانوردی - و پیگیری مجازات مرتکبین آنها علاوه بر سایر موارد، با عنایت به قطع نامه 40/61 مجمع عمومی سازمان ملل متحد مورخ 9 دسامبر 1985 میلادی، کلیه کشورها را ترغیب میکند تا به صورت یک جانبه و با همکاری سایر دولتها و نیز نهادهای مربوط سازمان ملل متحد نسبت به حذف تدریجی دلایل وجود تروریسم و حملات دریایی بین الملل در کلیه اشکال اقدام نمایند.
لیزر - - Laser = Light Amplification by Simulated Emission of Radiation به معنای تقویت نور به روش گسیل القایی تابش میباشد. از زمان اختراع آن در دهه 1960 تاکنون، لیزر برای نیازها و مشکلات متعدد، راه حلهای بسیاری در اختیار گذاشته است. لیزرهای قوی حتی قادر به از بین بردن هواپیماهای در حال پرواز هستند و لیزرهای ظریف و دقیق تر می توانند در ترمیم شبکیه چشم انسان استفاده شوند .
همگام با پیشرفتهای روز افزون تکنولوژی، آنچه که مهم و ضروری به نظر میرسد مطالعات و بررسی دقیق برای استفاده درست و بهینه از این تکنولوژیها در جهت رفع نیازها و چالش های مختلف امنیتی، سیاسی، اقتصادی و ... میباشد. تأمین امنیت در سطوح خرد و کلان نیز یکی از چالش ها و دغدغه های مهمی است که جز با اقدامات حفاظتی مناسب قابل دستیابی نیست.
استفاده از لیزر به عنوان یکی از تکنولوژیهای مفید و مؤثر، به یک پدیده رایج در سازمانهای نظامی مختلف در طی چند سال گذشته برای تأمین امنیت و رفع نیازها و چالشها تبدیل شده است و امروزه آنها میتوانند به عنوان کاملترین شکل تکنولوژی جنگافزار انرژی هدایت شده - DEW1 - در نظر گرفته شده و به عنوان یک ابزار نظامی فراگیر توصیف شوند.
اصول اولیه لیزر با تابش یک فوتون به یک ذره - اتم یا مولکول و یا یون - می باشد که باعث برانگیختن آن و آزاد شدن یک فوتون دیگر میشود که این دو فوتون هم فرکانس - هم ارتعاش - هستند. با ادامه این روند شمار فوتونها افزایش مییابد که میتوانند باریکهای از فوتونها را بهوجود بیاورند. با انتخاب توان خروجی مناسب، فرکانس های عملیاتی و مدولاسیون، لیزرها می توانند به عنوان جنگ افزار، حسگر، پارازیت دهنده یا واسطه ارتباطی و ... ساخته شوند.
تقریبأ پس از دو دهه از اختراع لیزر، با کشف امکانات موجود برای تبدیل شدن منبع لیزری به جنگ افزار لیزری، نیروی دریایی علاقه بسیار بیشتری به سلاحهای لیزری نشان داد. چرا که در جنگهای دریایی دقت و پنهانکاری مهمتر از قدرت تخریب است. انرژی لازم سلاحهای لیزری میتواند از منابع الکتریکی موجود در کشتیهای بزرگ تأمین شود و همچنین با توجه به دسترسی به آب سبب میشود تا برای خنک نگه داشتن سلاح نگرانی وجود نداشته باشد. سلاحهای لیزری حتی در عملیاتهای زیردریایی نیز میتوانند ایفای نقش کنند. یک زیردریایی میتواند با یک دماغه، سر لیزری و پریسکوپ عمیق با شناورهای سطحی درگیر شود و پیش از آنکه دیده شود از میدان نبرد خارج شود
تعاریف تعریف عملیاتی امنیت : عبارتست از مصون بودن در مقابل تهدیدات و اقدامات غیر قانونی محیط و وضعیتی عاری از مخاطره، دنبال کردن اهداف و فعالیت های جاری بدون بیم و هراس از آسیب ها، فعالیت بدون نگرانی از اقدامات حریف.
امنیت دریانوردی : مجموعه اقدامات و تدابیری است که توسط سازمانهای مسئول دریانوردی، مالکین کشتی، راهبران و ادارهکنندگان کشتی، تسهیلات بندری و سایر ارگانها و شرکت های ذیربط - دولتی یا خصوصی - جهت مقابله با تروریسم دریایی، جابجایی مواد و کالای ممنوعه، سرقت و یا دستکاری کالا، قاچاق مواد مخدر و راهزنی دریایی انجام میشود .
برای دست یافتن به اهداف فوق لازم است :
الف : تهدیدات امنیتی - شرایطی که بالقوه می تواند باعث حادثه امنیتی گردد - طبیعی و غیر طبیعی - - را بشناسیم و از شدت و ضعف آن آگاه باشیم .
ب : اقدامات ضروری و مناسب اتخاذ و به موقع، به اجراء گذاریم.
تهدیدات دریانوردی : تهدیدات دریانوردی به گروه های مختلف تقسیم شده که مهمترین آنها در راستای ادبیات موضوع عبارتند از :
- تروریسم دریایی
- دزدی دریایی و سرقت مسلحانه شناورهای دریایی
- حملات هوا پایه موشک های بالستیک،کروز و ... به شناورهای دریایی
شناور دریایی : هر گونه شناوری که در تماس دائمی با بستر دریا باشد از جمله وسایل نقلیه متحرک، غوطه ور در آب یا هر گونه وسیله نقلیه شناور و خاص انواع کشتی ها شامل مسافربری، کانتینری، نفتکش ، فله بر و ...
اقدامات حفاظتی : سلسله اقدامات و برنامه ها، روشها و تدابیری که اتخاذ می گردد تا اهداف حفاظتی و مورد تهدید - اماکن، تاسیسات، تجهیزات، کشتی و کالا - را در برابر خطرات ناشی از خرابکاری، سرقت ، تصرف، راهزنی، عملیات تروریستی حفاظت و صیانت نماید که جهت غیر ممکن و یا مشکل ساختن آنها، دسترسی به هدف های حفاظتی طرح ریزی و اعمال می شود و بصورت عامل و غیر عامل، فیزیکی و عملیاتی، فعال و غیر فعال، انجام گرفته و طی مراحل مختلفی به اجراء گذاشته می شود
لیزر : مجموعه هایی از پرتوهای هماهنگ هستند که به خاطر هماهنگی این پرتوها، شعاع لیزر قدرت نفوذ بسیار بالایی دارند.
تسلیحات لیزر دریایی: نوعی جنگافزار انرژی هدایت شده است که بر علیه پهپادها و قایقهای کوچک تهاجمی به منظور تأمین امنیت در دریاها استفاده می شود .
اصولاً سه عنصر اساسی برای عملکرد لیزر ضروری است:
- واسط و محیط فعال - - lasing
- سیستم پمپاژ برای تدارک و تأمین انرژی برای واسط فعال لیزینگ
- محفظه نوری تشدید شده که به عنوان تشدید کننده نیز شناخته شده است، فرآیند گسیل القایی را که توسط فوتونهای خودانگیز در محیط فعال ساطع شده است، ممکن می سازد. .
پیشینه تحقیق
در ابتدای دهه 1970، نیروی زمینی و دریایی آمریکا آزمایشاتی را به منظور طراحی و ساخت سلاح های پدافند لیزری انجام دادند که عمدتأ در مرحله نمونههای آزمایشی باقی ماند. اما در دهه 1980 میلادی و با روی کار آمدن رونالد ریگان و بحث استراتژی "جنگ ستارگان"، استفاده از سلاح های لیزری در دو نقش تدافعی و هم تهاجمی گسترده تر شده و با جدیت بسیار بیشتری از سوی آمریکا دنبال شد. به دلیل موانع موجود در آن پروژه و البته پایان جنگ سرد، پروژه های آن طرح نیز عمدتأ در مرحله آزمایشی و پیش نمونه باقی ماندند.
شوروی سابق نیز برنامه هایی در خصوص بهرهگیری از اشعه لیزر برای مقاصد پدافندی به صورت زمینی و هواپایه داشت که به شکل عملیاتی در نیامد و از وضعیت فعلی آنها خبری در دسترس نیست. همچنین کشور چین نیز برنامه هایی را در این بخش در دست اجرا دارد که محرمانه باقی مانده است.
گسترش سلاح های لیزری - در انواع و اشکال مختلف - بیش از چهل سال سابقه دارد. در طول چهار دهه گذشته، ایالات متحده، روسیه، فرانسه و اسراییل آزمایش های مرتبط نظامی بسیاری را با استفاده از تکنیک های لیزری با موفقیت انجام دادهاند. در حال حاضر نیروی دریایی آمریکا و کشورهای متعهد به آن، در حال توسعه و پیگیری انواع مختلف سلاح های لیزری با کاربریهایی متفاوت از انواع لیزرها به شرح ذیل هستند
- لیزرهای شیمیایی - لیزرهای حالت جامد -لیزرهای الکترون ازاد
لیزرهای شیمیایی: شکل 1 ساختار یک لیزر شیمیایی را نشان میدهد. اشعه و نور لیزرهای شیمیایی، در یک سطح بالایی از انرژی - در حد صدها کیلووات یا مگاوات - به صورت یک اشعه قرمز قوی از فعل و انفعالات شیمیایی مشتق میشود. این تشعشعات به صورت بیم جمع شده و از لیزر رها میگردد . در خانواده سلاح های لیزری، لیزرهای شیمیایی نسبت به بقیه لیزرها بسیار پر قدرت میباشند .
این لیزرها به مقدار نسبتأ زیادی سوخت شیمیایی نیاز دارند تا گرمای کافی را برای تولید و هدایت بیم لیزر به بیرون فراهم کنند . در حال حاضر، سلاح های لیزر شیمیایی در حال توسعه و تکمیل بوده و تکنولوژی مربوطه نیز در حال توسعه است. نسخه های موجود از این سلاح ها در حال حاضر بسیار بزرگ و حجیم می باشند و این مسئله هم بیشتر به خاطر توان بسیار بالای آنهاست. برای کاربردهای عملیات میدانی طراحی سیستم ها، باید به اندازه کافی کوچک و مناسب ماموریت باشند. به عنوان مثال مدلی قابل حمل و متحرکی از لیزر THEL2 توسعه داده شده که در حدود 25 درصد از حجم و اندازه اولیه آنها کاسته است . در سال 2005 سیستم THEL به صورت گستردهای آزمایش گردیده و تکنولوژی مربوط به آن نیز کامل شده است.
شکل :1 ساختار و ترکیبات لیزر شیمیایی
لیزرهای جامد : پیشرفتهای کافی و لازم برای لیزرهای حالت جامد نیز به وقوع پیوسته است. لیزرهای حالت جامد - شکل - 2، با عبور الکتریسیته از یک محیط کریستالی یا شیشهای بیم لیزر تولید میگردد. لیزرهای حالت جامد طول موج کوتاهتری دارند. در نتیجه بیم این نوع لیزر به سختی در فضا نفوذ میکند. همچنین طول موجی که در آن کار میکند برای چشمها زیان آور میباشد
