بخشی از مقاله
چکیده
امر به معروف ونهی از منکر از جمله فرایضی است که در اسلام تاکید خاص بر آنها شده است به طوري که این کار را کار خدایی و وظیفه اي الهی میدانند.وعمل به فرایض مزبور داراي آثار فراوانی در زندگی فردي واجتماعی است ونوعی از سبک زندگی می سازد که متفاوت از جامعه اي است که به این فرایض عمل نمی شود .دراین نوشتار ابتدا به مفهوم شناسی معروف ومنکر وسبک زندگی و انواع امنیت پرداخته شده است .معروف داراي صفت راجحه ومنکر داراي صفت مرجوحه است معروف در نوع خود به واجب ومستحب و منکر هم به مکروه وحرام تقسیم می شود. امر به معروف ونهی از منکر واجب عقلانی است که حدود ومراتب آن را شرع مشخص میکند.
نگارنده در صدد آن است که بیان کند بدون فرایض مذکور امنیت از جامعه انسانی رخت برمی بندد وامکان بهره مندي از مواهب خدادادي میسر نمی شود. امرو نهی به صورت قلبی ،زبانی ،فعلی انجام می شود. سپس ضمن برشمردن آثار انجام وترك این امر و بررسی مفاهیم مرتبط با آن در آیات قرآن ومتون دینی به ویژه نهج البلاغه.نشان می دهد بین عمل به فریضه امر به معروف و نهی از منکر وامنیت روانی واجتماعی واقتصادي رابطه مستقیم وجود دارد و درآن سبک زندگی که فرایض مزبور عمل می شوند انسانها در امنیت بیشتري زندگی خواهند کرد .
کلید واژه ها :امر به معروف ، نهی از منکر ،سبک زندگی ، امنیت ،فریضه،اجتماعی
مقدمه
امنیت، سنگ زیربناي حیات فردي و اجتماعی بشر است و در فرهنگ متعالی اسلام اهمیتی بالا و جایگاهی والا دارد، از اینرو آنگاه که مکتب حیاتبخش اسلام از امنیت و برقراري آن در جامعه سخن گفته است، آن را زمینهساز رشد معنوي، پیش شرط توسعه اقتصادي و مایه خوداتکایی سیاسی معرفی کرده است .با این باور که این مکتب، امنیت را از حقوق مسلم انسان و نیازهاي اولیه او دانسته و در تأمین آن راهکارهایی کارامد ارائه نموده است،نظیرکنترل جمعی که از جمله مولفه هاي مهم در کنترل اجتماعی محسوب می شود. امر به معروف ونهی از منکر از جمله فرایضی است که شارع اسلام تاکید خاص بر آنها داشته و به عنوان فاکتور کنترلی از آن بهره میبرد درخصوص امر به معروف سخنان زیادي مطرح شده است وفقها غالبا در کتب فقهی بابی هم تحت عنوان امربه معروف ونهی از منکر باز کرده اند وبا تتبع در کتب روایی نیز مشخص میشود این مسئله توجه خاصی را به خود جلب کرده است اما اینکه ما به این مسئله به صورت سبک زندگی نگاه کنیم و آن سبک زندگی چه تاثیري بر امنیت می تواند داشته باشد این مساله تازه اي است.
اگر این توجه به امر به معروف ونهی از منکر به عنوان یک سبک زندگی در آید قطعا در تنظیم روابط انسانی و امنیت نقش بسزایی خواهد داشت . عمل به فرایض مزبور داراي آثار فراوانی در زندگی فردي واجتماعی است وجامعه اي که می سازد متفاوت از جامعه اي است که به این فرایض عمل نمی شود . بدون فرایض مذکور امنیت از جامعه انسانی رخت برمی بندد وامکان بهره مندي از مواهب خدادادي میسر نمی شود .امرو نهی به صورت قلبی ،زبانی ،فعلی انجام می شود.این مقاله در صدد روشن کردن ارتباط بین امر به معروف ونهی از منکر وامنیت روانی واجتماعی است .
سپس ضمن برشمردن آثار انجام وترك این امر و بررسی مفاهیم مرتبط با آن در آیات قرآن ومتون دینی به ویژه نهج البلاغه.نشان می دهد بین عمل به فریضه امر به معروف نهی از منکر وامنیت روانی واجتماعی واقتصادي رابطه مستقیم وجود دارد و در سبک زندگی که فرایض مزبور عمل می شوند انسانها در امنیت بیشتري زندگی خواهند کرد. سبک هاي زندگی مجموعه اي از طرز تلقی ها، الگوها، ارزش ها، شیوه هاي رفتار، سلیقه ها، نوع مصرف، و وسایل زندگی است که غالبا اقدامی جمعی است و شماري از افراد در یک نوع سبک زندگی، اشتراك هایی پیدا می کنند و این اشتراك ها به صورت نمادین در جامعه مطرح و موجب هویت بخشی به شخص و گروه هاي اجتماعی می شود
-1مفهوم شناسی
-1-1معناي لغوي:
»معروف« آن است که عقل و شرع آن را نیک و خوب بداند و »منکر« آن است که عقل و شرع آن را ناپسند و بد بداند.بنابراین آنچه که نیک است - اعم از امور فرهنگی، اعتقادى، اقتصادى، عبادى، اخلاقی، سیاسی، جسمی، روانی و...معروف است و کلیه آنچه که ناپسند است، مشمول منکر میگردد. پس امر به معروف، به معناى »فرمان دادن به کارخوب« و نهی از منکر، به معناى »باز داشتن از کار بد« است. بهترین راه براى به دست آوردن مصداقهاى معروف و منکر، مراجعه به شرع است. بعضی از معروفها عبارت است از: احسان و نیکی، توکل، حسن ظن به خدا، توبه، تلاوت قرآن، شکر خدا، مشورت، دعا، اخلاق نیک، بردبارى، خوف از خدا، انفاق، عفو و بخشش، فرو بردن خشم، جهاد، نماز، روزه و... بخشی از منکرها نیز عبارت است از: کفر، ظلم و ستم، خیانت به بیتالمال، کتمان حق، دین فروشی، بخل، کرنش در برابر دشمن، بد گمانی، دروغ، غیبت، تهمت، ایجاد اختلاف، ریاست طلبی، حسادت، قطع رحم و...
-2-1معناي اصطلاحی
»منکر« و » معروف « را چنین تعریف کرد ه اند: المعروف هو کل فعل حسن اختص بوصف زائد علی حسنه اذا عرف فاعله ذلک اودلّ علیه و المنکر هو کل فعل قبیح عرف فاعله قبحه او لّد علیه - نجفی ، بیتا ، ج 21ص-357 356 ؛ حلی، بیتا، ج9، ص - 437 معروف هر فعلی است که کنندة آن استحقاق مدح و ستایش پیدا میکند. بنا بر این تعریف، تنها واجب و مستحب است که کنندة آن مستحق مدح و ستایش است و متقابلا فعل حرام فعلی است که کنند ة آن استحقاق سرزنش را دارد.مشهور بر آنست که مراد از معروف فعلی است که مشتمل باشد بر صفت راجحه خواه واجب باشد و خواه مندوب و مراد از منکر فعل حرام است. و هم چنین نهی از حرام واجبست و نهی از مکروه مندوب پس اگر منکر را عامتر دانند از حرام و مکروه هم چنان که معروف را عامتر داشتهاند از واجب و مندوب حسینیبهتر باشد. - 1404 ق ص - 97
-2 مراحل امر به معروف ونهی از منکر
امر به معروف و نهی از منکر داراى مراتب و مراحل سهگانه قلبی، زبانی و عملی است. در منابع روایی و فقهی، از این مراحل به »انکار قلبی«، »انکار زبانی« و »انکار با دست« تعبیر میشود - محقق حلی، ج 1، ص 343 - فقها و مفسران، این مراحل را از برخی روایات استفاده کردهاند. بر پایه روایتی، امام باقر علیه السلام فرمود: با دلهاى خود، منکر را ناخوش دارید و با زبانهاى خود، از آن باز دارید و با دست خود، بر پیشانی کسانی که مرتکب آن میشوند بکوبید و در راه خدا، از سرزنش هیچ کس بیم نداشته باشید. - حرعاملی، ج 11، ص 403،محقق حلی، ج 1، ص - 343
-1-2 مرحله اول - انکار قلبی -
امر به معروف و نهی از منکر داراى مراتب و مراحل سهگانه قلبی، زبانی و عملی است. در منابع روایی و فقهی، از این مراحل به »انکار قلبی«، »انکار زبانی« و »انکار با دست« تعبیر میشود - محقق حلی، ج 1، ص - 343 فقها و مفسران، این مراحل را از برخی روایات استفاده کرده اند. بر پایه روایتی، امام باقر علیه السلام فرمود: با دل هاى خود، منکر را ناخوش دارید و با زبانهاى خود، از آن باز دارید و با دست خود، بر پیشانی کسانی که مرتکب آن می شوند بکوبید و در راه خدا، از سرزنش هیچ کس بیم نداشته باشید - حرعاملی، ج 11، ص - 403
