مقاله در مورد شرائط وجوب امر به معروف ونهی از منکر

بخشی از مقاله

شرائط وجوب امر به معروف ونهي از منكر

س1077- اگر امر به معروف ونهي از منكر مستلزم بي آبروئي كسي كه واجب را ترك كرده و يا فعل حرام را به جا آورده باشد ، و موجب كاسته شدن احترام او در برابر مردم گردد ، چه حكمي دارد ؟
ج: اگر در امر به معروف ونهي از منكر ، شرائط وآداب آن رعايت شود و از حدود آن تجاوز نشود ، اشكال ندارد.
س1078- بنا بر اينكه وظيفه مردم در امر به معروف ونهي از منكر درنظام جمهوري اسلامي ،اكتفا به امر به معروف ونهي ازمنكر زباني است ومراتب ديگر آن بر عهده مسئولين است ، آيا اين نظريه ، حكم از طرف دولت است يا فتوي؟

ج : فتواي فقهي است.
س1079 – آيا درمواردي كه راه جلوگيري از وقوع منكر منحصر به ايجاد مانع بين فعل حرام وفاعل آن ، و آن هم متوقف بر كتك زدن وي و يا زنداني كردن وسخت گرفتن بر او و يا تصرف در اموال وي هر چند با تلف كردن آن باشد ، مي توان بدون كسب اجازه از حاكم ، اقدام به آن از باب نهي از منكر نمود؟
ج: اين موضوع حالات وموارد مختلفي دراد ، بطور كلي مراتب امر به معروف و نهي ازمنكر اگر متوقف بر تصرف در نفس يا مال كسي كه فعل حرام را به جا آورده نباشد ، احتياج به كسب اجازه از كسي ندارد ، بلكه اين مقدار بر همه مكلفين واجب است .ولي مورادي كه امر به معروف ونهي ازمنكر متوقف بر چيزي بيشتر از امر ونهي زباني باشد ، اگر در سرزميني باشد كه داراي ن

ظام وحكومت اسلامي است وبه اين فريضه اسلامي اهميت مي دهد ، احتياج به اذن حاكم ومسئولين ذيربط و پليس محلي ودادگاههاي صالح دارد.
س1080 – اگر نهي از منكر درامور بسيار مهم مانند حفظ نفس محترمه ، متوقف بر كتك زدني كه منجر به زخمي شدن مهاجم واحياناً قتل او باشد ، آيا در اين موارد هم اذن حاكم شرط است؟
ج: اگر حفظ نفس محترمه وجلوگيري از وقوع قتل مستلزم دخالت فوري ومستقيم باشد ، جائز بلكه شرعاً از باب وجوب حفظ جان نفس محترمه واجب است واز جهت ثبوتي متوقف بر كسب اجازه ازحاكم ويا وجود امربه آن نيست ،مگر آنكه دفاع از نفس محترمه متوقف بر قتل مهاجم باشد كه صورتهاي متعددي دارد كه احكام آنها هم ممكن است متفاوت باشد.
س1081- آيا كسي كه مي خواهد شخصي را امر به معروف ونهي از منكر نمايد ، بايد قدرت بر آن داشته باشد ؟ و در چه زماني امر به معروف ونهي از منكر بر او واجب مي شود؟
ج : آمر به معروف ونهي از كننده ازمنكر بايد عالم به معروف ومنكر باشد ، وهمچنين بداند كه فاعل منكر هم به آن علم دارد و در عين حال عمداً و بدون عذر شرعي مرتكب آن مي شود ، و زماني اقدام به امر ونهي واجب مي شود كه احتمال تأثير امر به معروف ونهي از منكر در مورد آن شخص داده شود ، و ضرري براي خود او نداشته باشد ، و در اين مورد بايد تناسب بين ضرر احتمالي

و اهميت معروفي كه به آن امر مي نمايد يا منكري كه از آن نهي مي كند را ملاحظه نمايد . در غير اين صورت امر به معروف ونهي ازمنكر بر او واجب نيست.
س1082- اگر يكي از اقوام انسان مبادرت به ارتكاب معصيت كند و نسبت به آن لاابالي باشد

، تكليف مانسبت به رابطه با او چيست؟
ج : اگر احتمال بدهيد كه ترك معاشرت با او موقتاً موجب خودداري او از ارتكاب معصيت مي شود به عنوان امر به معرف ونهي ازمنكر واجب است ، و در غير اين صورت قطع رحم جايز نيست.
س1083- آيا ترك امر به معروف ونهي ازمنكر بر اثر ترس از اخراج از كار ، جايز است؟ مثلاً با اينكه مي بيند مسئول يكي از مراكز آموزشي كه با طبقه جوان در دانشگاه ارتباط دارد ، مرتكب اعمال خلاف شرع مي شود و يا زمينه ارتكاب گناه در آن مكان را فراهم مي آورد . اگر او را نهي از منكر نمايد ترس آن دارد كه از طرف مسئول مقدمات اخراج او از كار فراهم شود.
ج : بطور كلي اگر خوف دارد كه در صورت اقدام به امر به معروف ونهي ازمنكر ضرر قابل توجهي متوجه خود او شود ،انجام آن واجب نيست.
س1084 – اگر در بعضي از محيطهاي دانشگاهي معروف ترك شود و معصيت رواج پيدا كند و شرائط امر به معروف ونهي ازمنكر هم وجود داشته باشد و امر كننده به معروف ونهي ازكننده از منكر شخصي مجرد باشد كه هنوز ازدواج نكرده است آيا بخاطر مجرد بودن،امر به معروف ونهي از منكر از اوساقط مي شود يا خير ؟
ج : امر به معروف ونهي ازمنكر اگر موضوع وشرائط آن محقق باشد، تكليف شرعي و وظيفه واجب اجتماعي وانساني همه مكلفين است، وحالت هاي مختلف مكلف مانند مجرد يا متاهل بودن در آن تاثير ندارد ، وبه صرف اينكه مكلف مجرد است ، تكليف از او ساقط نمي شود.
س1085- اگر شخصي داراي نفوذ و موقعيت اجتماعي خاصي باشد كه اگر بخواهد مي تواند بر معترضين به خود ضرر وارد سازد ، و شواهدي هم دلالت كند بر اينكه وي مرتكب گناه وكارهاي خلاف و دروغگوئي مي شود . ولي از قدرت ونفوذ او مي ترسيم،. آيا جايز است امر به معروف ونهي از منكر را در مورد او ترك كنيم يا اينكه با وجود ترس از ضرر رساندن او ، واجب است او را امر به معروف ونهي ازمنكر كنيم؟
ج: اگر ترس از ضرر منشاء عقلائي داشته باشد ،مبادرت به امر به معروف ونهي ازمنكر واجب نيست بلكه تكليف از شما ساقط مي شود . ولي سزاوار نيست كسي به مجرد ملاحظه مقام

كسي كه واجب را ترك كرده و يا مرتكب فعل حرام شده و يا به مجرد احتمال وارد شدن ضرر كمي از طرف او ، تذكر و موعظه به برادر مومن خود را ترك كند.

س1086- گاهي در اثناي امر به معروف ونهي از منكر مواردي پيش مي آيد كه شخص گناهكار بر اثر عدم آگاهي از واجبات واحكام اسلامي ، با نهي از منكر ، نسبت به اسلام بدبين مي شود

. واگر هم او را به حال خود رها كنيم ، زمينه فساد و ارتكاب گناه توسط ديگران را فراهم مي كند، تكليف ما در اين موارد چيست؟
ج: امر به معروف ونهي ازمنكر با رعايت شرائط آن يك تكليف شرعي عمومي براي حفظ احكام اسلام وسلامت جامعه است، ومجرد توهم اينكه موجب بدبيني فاعل منكر يا بعضي از مردم نسبت به اسلام مي گردد ، باعث نمي شود كه اين وظيفه بسيار مهم ترك شود.

س1087- اگر ماموراني كه از طرف دولت وظيفه جلوگيري از فساد را بر عهده دارند ، در انجام وظيفه خود كوتاهي كنند. آيا خود مردم مي توانند اقدام به اين كار كنند؟
ج: دخالت اشخاص ديگر در اموري كه از وظايف نيروهاي امنيتي وقضائي محسوب مي شود، جايز نيست، ولي مبادرت مردم به امر به معروف ونهي از منكر با رعايت حدود وشرائط آن ، اشكال ندارد.
س1088- آيا وظيفه افراد در امر به معروف ونهي از منكر اين است كه فقط به امر به معروف ونهي ازمنكر زباني اكتفا كنند؟ واگر اكتفا به تذكر زباني واجب باشد ، اين امر با آنچه در رساله هاي عمليه بخصوص تحرير الوسيله آمده است، منافات دارد ، واگر مراتب ديگر امر به معروف ونهي ازمنكر هم براي افراد در موارد لزوم جايز باشد ، آيا در صورت نياز مي توان همه مراتب مذكور در تحرير الوسيله را انجام داد ؟
ج : با توجه به اينكه در زمان حاكميت واقتدار حكومت اسلامي مي توان مراتب ديگر امر به معروف و نهي ازمنكر را كه بعد از مرحله امر ونهي زباني هستند ، به نيروهاي امنيتي داخلي ( پليس ) و قوه قضائيه واگذار كرد، بخصوص در مواردي كه برا ي جلوگيري ازارتكاب معصيت چاره اي جز اعمال قدرت از طريق تصرف در اموال كسي كه فعل حرام انجام مي دهد يا تعزير وحبس او و مانند آن نيست ، در چنين زماني با حاكميت و اقتدار چنين حكومت اسلامي ، واجب است مكلفين در امر به معروف ونهي از منكر به امر ونهي زباني اكتفا كنند ، و در صورت نياز به توسل به زور ، موضوع را به

مسئولين ذيربط در نيروي انتظامي و قوه قضائيه ارجاع دهند. و اين منافاتي با فتاواي امام راحل (قدس سره) دراين رابطه ندارد . ولي در زمان ومكاني كه حاكميت و اقتدار با حكومت اسلامي نيست ، بر مكلفين واجب است در صورت وجود شرائط، جميع مراتب امر به معروف ونهي از منكر را با رعايت ترتيب آنها تا تحقق غرض انجام دهند.
س1089- بعضي از رانندگان از نوارهاي موسيقي غنا وحرام استفاده مي كنند وعليرغم نصيحت ها و راهنمائي ها آن را خاموش نمي كنند ، خواهشمنديم نحوه برخورد مناسب با اين موارد واين افراد را بيان فرمائيد ، آيا برخورد شديد با آنان جايز است يا خير ؟
ج: با تحقق شرائط نهي از منكر ، برشما بيشتر از نهي زباني از منكر واجب نيست ، و در صورتي كه موثر واقع نشود ، واجب است از گوش دادن به غنا و موسيقي حرام اجتناب كنيد ، واگر بطور غير ارادي صداي موسيقي حرام وغنا به گوش شما برسد، چيزي بر شما نيست.
س1090- من در يكي از بيمارستانها به كارمقدس پرستاري مشغولم ، گاهي در بعضي از قسمتهاي محل كارم ملاحظه مي كنم كه تعدادي از بيماران به نوارهاي موسيقي مبتذل وحرام

گوش ميدهند ، من آنان را نصيحت مي كنم كه اين كار را نكنند و بعد از نصيحت مجدد آنان ،چنانچه بي اثر باشد ، نوار را از ضبط صوت بيرون آورده و پس از پاك كردن ،آن را به آنان بر مي گردانم ، آيا اينگونه برخورد جايز است يا خير ؟
ج : محو محتويات باطل براي جلوگيري از استفاده حرام از نوار ، جايز است ، ولي اين كار منوط به اجازه مالك يا حاكم شرع است.
س1091- از بعضي از منازل صداي موسيقي شنيده مي شود كه معلوم نيست جايز است يا خير ؟ وگاهي صداي آن بلند است بطوري كه باعث اذيت و آزار مومنين مي شود ، وظيفه ما در برابر آن چيست؟
ج : تعرض به داخل خانه هاي مردم جايز نيست، و امر به معروف ونهي ازمنكر متوقف بر تشخيص موضوع و تحقق شرائط آن است.
س1092- امر ونهي زناني كه حجاب كامل ندارند چه حكمي دارد ؟ و در صورتي كه انسان هنگام نهي زباني از تحريك شهوت خود بترسد ، چه حكمي دارد ؟
ج : نهي ازمنكر متوقف بر نگاه با ريبه بر زن نامحرم نيست ، وبر هر مكلفي واجب است از حرام اجتناب كند بخصوص زماني كه مبادرت به انجام فريضه نهي از منكر مي كند.
كيفيت امر به معروف ونهي ازمنكر

س1093 – وظيفه فرزند در برابر پدر و مادر و يا زن در برابر شوهرش ،اگر خمس يازكات اموال را نپردازد، چيست ؟ آيا براي آنان تصرف در مالي كه خمس يا زكات آن پرداخت نشده و مخلوط به حرام است ، با توجه به تاكيدات وارد در روايات مبني بر عدم استفاده از آن ، زيرا باعث آلودگي روح انسان مي شود ،جايز است؟
ج : بر آنان واجب است كه هنگام مشاهده ترك معروف يا انجام حرام توسط پدر و مادر يا شوهر ، به امر به معروف ونهي از منكر درصورت تحقق شرائط آن مبادرت كنند ، ولي تصرف در اموال آنان اشكال ندارد مگر آنكه يقين به وجود خمس يا زكات در خصوص مالي كه مصرف مي كنند داشته باش

ند ،كه دراين صورت واجب است از ولي امر خمس و زكات نسبت به آن مقدار اجازه بگيرند.

س1094- روش مناسبي كه فرزند در برابر پدر ومادري كه بر اثر عدم اعتقاد كامل به تكاليف ديني، به آنها اهميت نمي دهند ، بهتر است اتخاذ نمايد ، كدام است؟
ج : واجب است با زبان نرم ومراعات احترام شان به عنوان پدر ومادر آنان را امر به معروف ونهي از منكر كند.

س1095 – برادر من مسائل شرعي واخلاقي را رعايت نمي كند و تا كنون نصيحت در او تاثيري نداشته است . وظيفه من هنگام مشاهده رفتارهاي او چيست؟
ج : واجب است از اعمال خلاف شرع وي اظهار تنفر كنيد و او را به هر روش برادرانه اي كه مفيد و موثر مي دانيد موعظه كنيد ، ولي قطع رحم و ارتباط ،جائز نيست .

س1096- رابطه با اشخاص كه در گذشته مرتكب اعمال حرامي مانند شرب خمر شده اند ، چگونه بايد باشد ؟
ج : معيار وضعيت فعلي اشخاص است ، اگراز آنچه انجام داده اند توبه كرده باشند ، معاشرت با آنان مانند معاشرت با ساير مومنين است . ولي كسي كه در حال حاضر هم مرتكب حرام مي شود ، بايد او را از طريق نهي ازمنكر از آن كار منع كرد ، واگر از انجام فعل حرام اجتناب نمي كند مگر با دوري جستن از او ، قطع رابطه و ترك معاشرت با وي از باب نهي ازمنكر واجب مي شود.

س1097 – با توجه به هجوم مستمر فرهنگ غربي كه درتضاد با اخلاق اسلامي است ، و رواج بعضي از عادتهاي غير اسلامي ، مثل به گردن آويختن صليب طلائي توسط بعضي ازمردان و يا استفاده بعضي از زنان ازمانتو با رنگ هاي زننده ، و يا استفاده بعضي از مردان و زنان ،از زيور آلات و عينك هاي تيره وساعت هائي كه جلب نظر ميكند و استفاده از آنها نزد عرف مردم قبيح است ، وعده اي از آنها حتي بعد از امر به معروف ونهي ازمنكر هم اصرار بر كار خود دارند، اميدواريم

حضرتعالي روشي را كه بايد در برابر اين افراد در پيش گرفت ، بيان فرمائيد .
ج : پوشيدن طلا يا آويختن آن به گردن بر مردان مطلقاً حرام است ، وپوشيدن لباسهائي كه از نظر دوخت يا رنگ يا غير آن تقليد و ترويج فرهنگ مهاجم غير مسلمانان در نظر عرف محسوب مي شود، جايز نيست ، وهمچنين استفاده از زيور آلاتي كه استعمال آن تقليد از فرهنگ تهاجمي دشمنان اسلام ومسلمين محسوب شود جايز نيست ، و برديگران واجب است كه در برابر اينگونه مظاهر فرهنگي تقليدي از بيگانگان مبادرت به نهي ازمنكر زباني كنند.

س1098- گاهي مشاهده مي كنيم كه دانشجوي دانشگاهي و يا كارمندي مرتكب فعل حرام مي شود ، حتي بعد از تذكرات و راهنمائي هاي مكرر هم از كار خود دست بر نمي دارد ، بلكه بر انجام كارهاي زشت كه باعث ايجاد جو فاسد در دانشگاه است اصرار مي ورزد ، نظر شريف جنابعالي درباره اعمال بعضي ازمجازاتهاي اداري موثر مثل ثبت در پرونده آنها چيست؟
ج : بامراعات نظام داخلي دانشگاه اشكال ندارد ، و برجوانان عزيز لازم است مسئله امر به معروف و نهي ازمنكر را جدي گرفته وشرائط واحكام شرعي آن را به دقت بياموزند و اين اصل را عام وفراگير نموده و روش هاي اخلاقي وموثر را براي تشويق فعل معروف وجلوگيري از ارتكاب محرمات بكار بگيرند ، وبايد از استفاده از آن براي اغراض شخصي خودداري نمايند ، وبدانند كه اين راه بهترين و موثرترين روش براي ترويج كا ر خير وجلوگيري ازشر است . خداوند شما را به آنچه رضاي او در آن است موفق بدارد.

س1099- آيا جواب ندان سلام به كسي كه فعل حرام انجام ميدهد ، براي تنبيه او جايز است ؟
ج : جواب سلام مسلمان شرعاً واجب است ،ولي اگر برخودداري از جواب سلام به قصد نهي از منكر ، عرفاً نهي و منع ازمنكر صدق كند ، جايز است.

س1100- اگر براي مسئولين بطور قطعي ثابت شود كه بعضي ازكارمندان ادارات در خوا

ندن نماز كوتاهي كرده و يا اصلاً نماز نمي خوانند و نصيحت و راهنمائي هم تاثيري نداشته باشد ، در برابر اينگونه افراد چه ظيفه اي دارند؟
ج : د رعين حال واجباست از تاثير مداومت بر امر به معرف ونهي ازمنكربا رعايت شرائط آن غفلت نكنند ، در صورت نااميدي از تاثير امر به معروف نسبت به آنان ، اگر بر حسب مقررات قانوني محروم ساختن اينگونه افراد ازمزاياي شغلي مجاز باشد ، بايد در مورد آنان اجرا شود و به آنان

تذكر هم داده شود كه اين محروميت بر اثر سستي وكوتاهي شان در انجام اين فريضه الهي اتخاذ شده است.

مسائل متفرقه امر به معروف ونهي از منكر

س1101- خواهرم مدتي است با مردي ازدواج كرده كه نماز نمي خواند و چون هميشه درجمع ما حضور دارد ، مجبور به صحب ومعاشرت با وي هستم وگاهي بنا به درخواست خودش او رادر بعضي ازكارها كمك مي كنم ، سوال من اين است كه آيا شرعاً براي من سخن گفتن با وي و معاشرت و ياري كردن او جايز است ؟ ونسبت به او چه تكليفي دارم؟
ج : بر شما به جز مداومت بر امر به معروف ونهي ازمنكر ،در صورت تحقق شرائط آن چيزي واجب نيست ، و معاشرت و ياري كرد او اگر سبب تشويق بيشتر او بر ترك نماز نباشد ، اشكال ندارد.

س1102- آيا رفت و آمد ومعاشرت علماي اعلام با ضالمين و سلاطين جور اگرباعث كاهش ظلم شان شود جايز است يا خير ؟
ج : اگربراي عالم در اين موارد ثابت شود كه ارتباط او با ظالم منجر به منع ظلم او مي شود و در نهي وي از منكر موثر است و يا مسئله مهمي مستلزم اهتمام وپيگيري آن نزد ظالم باشد ، اشكال ندارد.

س1103- چند سالي است كه ازدواج كرده ام وبه مسائل شرعي و امور ديني اهميت فرواني مي دهم ومقلد امام راحل (قدس سره ) هستم ، ولي متاسفانه همسرم به مسائل ديني اهميت چنداني نمي دهد ، گاهي بعد از مشاجره لفظي ، يك بار نماز مي خواهند ولي باز دوباره ترك مي كند و اين رفتار او مرا بسيار رنج مي دهد ، وظيفه من در برابر او چيست؟
ج : وظيفه شما فراهم نمودن زمينه اصلاح او به هر وسيله ممكن است ، و بايد از

هرگونه خشونت كه حاكي از بداخلاقي وناسازگاري شما باشد خودداري كنيد ، و اطمينان داشته باشيد كه شركت در مجالس ديني و رفت وآمد با خانواده هاي متدين تاثير بسياري در اصلاح او دارد.