بخشی از مقاله
چکیده
بقایاي گیاهی از منابع مهم افزایش مواد آلی و فعالیت بیولوژیک خاك می باشند. به همین منظور تحقیق حاضردر سال هاي 93-1389 در مرکز تحقیقات کشاورزي صفی آباد دزفول در قالب طرح بلوكهاي کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید.
تیمارهاي آزمایش عبارت بودند از: -1 مخلوط کردن بقایاي گندم با خاك - چغندرقند، -2 مخلوط کردن بقایاي گندم با
خاك-کود سبزماش- چغندرقند، -3 سوزاندن بقایاي گندم-کود سبزماش-چغندرقند و -4 سوزاندن بقایاي گندم - چغندرقند.تیمارهاي آزمایش عملکرد کمی و کیفی چغندرقند را تحت تاثیر قرار ندادند.دامنه عملکرد ریشه، شکر و درصد قند آنها به ترتیب بین 72/5-76/9 ، 8/5- 8/6 تن در هکتار و 15- 15/8درصد بود. بنابراینضروري است که از سوزاندن بقایاي گندم قبل از کشت چغندرقند خودداري گردد.
مقدمه
هدف سنتی و قدیمی تناوب افزایش تولید محصول در مقایسه با تک کشتی می باشد - . - 2 بقایاي گیاهی به منظور بهبود مواد آلی خاك در برنامه هاي تناوبی همواره مورد توجه می باشد. هزینه ناشی از کاربرد کود هاي شیمیایی، اثرات زیان بار آنها بر سلامت خاك و آلودگی محیط، موجب شده تا توجه به سمت بازیافت ضایعات آلی معطوف گردد. بقایاي گیاهی بر بسیاري از خصوصیات خاك از جمله نفوذ سطحی، نفوذ عمقی، تبخیر، مواد آلی، حساسیت به فرسایش و چرخه مواد غذایی تاثیر عمدهاي دارد. نوع و تر کیب شیمیایی بقایا در تعیین سرعت تجزیه آنها و میزان مشارکت آنها در مواد آلی پایدار خاك مهم می باشد.
سرعت تجزیه واقعی علاوه بر مقدار نیتروژن و ترکیب شیمیایی بقایا، به شرایط محیطی نظیر رطوبت و درجه حرارت خاك بستگی داشته و از طریق تغییر جمعیت میکروبی خاك، فعالیت آنزیمی و یا جذب سطحی مواد آلی بر دینامیک معدنی شدن-ایموبیلیزه شدن1 نیتروژن بقایاي آلی تاثیر قابل توجهی دارند.قبل از اینکه نیتروژن بقایا مورد استفاده گیاه بعدي قرار گیرد، می بایست ابتدا فرایند معدنی شدن نیتروژن آنها اتفاق بیفتد - . - 3 به طور کلی بقایاي با میزان نیتروژن کمتر از 1/5 درصد یا نسبت C/N بیشتر از 30 به یک منبع خارجی نیتروژن نیاز داشته و نیتروژن خاك را ایموبیلزهمی کنن
ایموبیلیزه شدندسترسی به نیتروژن را کاهش و معدنی شدن دسترسی به آن را افزایش می دهد - . - 5 تولید چغندرقند به مدیریت نیتروژن بسیار حساس می باشد. کمبود نیتروژن در اوایل نیمه اول فصل رشد و زیادي آن در یک چهارم آخر فصل رشد به ترتیب ، عملکرد ریشه و میزان ساکارز را کاهش می دهد. مورگان و همکاران - - 1 نشان دادند که عملکرد شکر با مخلوط کردن 3/3 و 6/7 تن در هکتار بقایاي گندم با خاك به ترتیب 10 و 25 درصد کاهش پیدا کرد وکاربرد 45 کیلوگرم در هکتار نیتروژن اثر منفی 3/3 تن در هکتار کاه را بر طرف ساخت، اما اثر منفی 6/7 تن در هکتار کاه را تا اندازه اي بر طرف ساخت.
سیمس - 5 - با بررسی واکنش چغندرقند به خارج کردن بقایاي گندم از مزرعه و یا مخلوط کردن آنها با خاك نشان داد که بین آنها از نظر تاثیر بر عملکرد وکیفیت ریشه و عملکرد شکر تفاوتی وجود نداشت.در شمال خوزستان زارعین معمولا پس از برداشت گندم ، بخشی از کاه و کلش را جمع آوري و اقدام به آتش زدن باقیمانده آن در مزرعه می کنند. این کار نه تنها باعث آلودگی هوا می گردد، بلکه یکی از منابعی که می تواند در افزایش مواد آلی خاك و نیز بهبود وضعیت بیولوژي خاك موثر باشد را از بین می برد. از این رو این آزمایش با هدف بررسی تاثیر سوزاندن و مخلوط کردن بقایاي گندم با خاك بر روي عملکرد کمی و کیفی چغندرقند در مرکز تحقیقات کشاورزي صفی آباد دزفول در یک مزرعه ثابت و براي دو دوره دو ساله اجرا گردید.
مواد وروشها
این تحقیق طی 4 سال زراعی 1389 -90، 1390 -91، 1391 -92و 1392 -93در مرکز تحقیقات کشاورزي صفی آباد دزفول با مختصات جغرافیایی 32° 16′ عرض شمالی،48° 25′ طول شرقی وارتفاع 82 متر از سطح دریا انجام شد. چهار تیمار مدیریت بقایاي گندم در تناوب با چغندرقند در قالب طرح بلوك هاي کامل تصادفی با چهار تکرار مورد بررسی قرار گرفت
.تیمارهاي آزمایش عبارت بودند از: - مخلوط کردن بقایاي گندم با خاك- چغندرقند، -2 مخلوط کردن بقایاي گندم با خاك-کود سبزماش- چغندرقند، -3 سوزاندن بقایاي گندم-کود سبزماش-چغندرقند و -4 سوزاندن بقایاي گندم - چغندرقند.
آزمایش شامل دو دوره دو ساله بود که در هر دوره آن در سال اول گندم و ماش و در سال دوم چغندرقند کشت گردید.اندازه گیري ها عبارت بودند از: تعیین وزن قسمت هاي مختلف گیاه گندم شامل دانه، کاه خوشه، برگ و ساقه، نست کربن به نیتروژن، میزان کاه و کلش باقیمانده درزمین، وزن تر و خشک گیاه ماش، عملکرد ریشه، درصد قند و ناخالصی هاي ریشه چغندرقند. از آنجایی که هدف اصلی آزمایش بررسی تاثیر مدیریت بقایاي گندم و کود سبز ماش بر روي عملکرد کمی و کیفی چغندرقند بود، صفات کمی و کیفی چغندرقند براي چهار تیمار در دو سال مورد تجزیه واریانس مرکب قرار گرفت و میانگین هاي آنها با استفاده از آزمون چند دامنه اي دانکن با یکدیگر مقایسه گردید.
نتایج و بحث
جدول 1 عملکرد و اجزاء عملکرد گندم را در دو سال نشان می دهد. همان طوري که دیده می شود، کلیه پارامترها در سال اول به استثناي وزن هزار دانه در سال اول تقریبا دو برابر سال دوم و علت اصلی آن تاخیر کاشت در سال دوم بود. در هر دو سال تقریبا 40 درصد عملکرد کل را دانه و 60 درصد مابقی را کاه و کلش تشکیل داد. از کل مقدار کاه و کلش در هر دو سال بین 20 تا 22 درصد آن از طریق بسته بندي از مزرعه خارج گردید که در سال اول و دوم به ترتیب 2/1 و 1/1 تن در هکتار و مابقی 80 درصد آن در مزرعه باقی ماند که در سال اول و دوم به ترتیب 8/3 و 3/9 تن در هکتار بود. وزن کاه خوشه در حدود 20 درصد وزن کل کاه و کلش بود. با توجه به اینکه در زمان برداشت براي جدا کردن دانه، کاه خوشه به قطعات خیلی ریز تبدیل می شود به نظر می رسد که بخش عمده کاه خارج شده از زمین را برگ و ساقه تشکیل می دهد. در بین اجزاء کاه کلش، وزن ساقه بیش از سایر قسمت ها بود به طوري که نسبت به کاه خوشه 2/5 برابر و نسبت به برگ 1/3 برابر بود.
جدول-1 عملکرد و اجزاء عملکرد گندم در سال دو سال مورد بررسی
جدول 2 وزن تر و خشک اندام هوایی ماش را قبل از برگرداندن به خاك نشان می دهد. دروه رشد ماش در هر دو سال حدود 55 روز بود. وزن تر و خشک ماش در سال اول نسبت به سال دوم به مراتب بیشتر بود، به طوري که وزن تر در هر دو تیمار سوزاندن و مخلوط کردن بقایاي گندم با خاك در حدود 27 تن در هکتار، در حالی که میانگین عملکرد این دو تیمار در سال دوم در حدود 13 تن در هکتار بود.
جدول- 2 وزن تر و خشک گیاه ماش به عنوان کود سبز در تابستان 1390 و 1392 بعد از برداشت گندم و قبل از
جدول 3 خلاصه تجزیه واریانس مرکب دو ساله و مقایسه میانگین تیمارها را براي صفات کمی و کیفی چغندرقند نشان می دهد. بین سال هاي آزمایش از نظر کلیه صفات اختلاف معنی داري وجود داشت، در حالی که بین تیمارهاي آزمایش تفاوت معنی داري وجود نداشت.
دامنه عملکرد ریشه، شکر و درصد قند آنها به ترتیب بین 72/5-76/9، 8/5 - 8/6 تن در هکتار و 15-15/8درصد بود. مجموع وزن خشک برگ، دمبرگ و برگ هاي مرده که در مزرعه باقی ماند، در سال اول 10659/8 کیلوگرم در مقابل 6671 کیلوگرم در هکتار در سال دوم و مجموع وزن خشک ریشه و طوقه سال اول و دوم به ترتیب 20854/5 و 14231 کیلوگرم در هکتار بود. وزن خشک کل با احتساب برگ هاي مرده در سال اول تقریبا دو برابر سال دوم بود.با توجه به عدم اختلاف بین مخلوط کردن بقایاي گندم با خاك و سوزندان آنها بر روي عملکرد چغندرقند، بهتر است به منظور افزایش مواد آلی خاك و جلوگیري از آلودگی محیط زیست، از سوزاندن بقایاي گندم خودداري گردد.
