بخشی از مقاله
چکیده
کشت پاییزه سیب زمینی در شهرستان جیرفت از اهمیت اقتصادی بسیاری برخوردار است و بیش از 4000 هکتار اززمین های کشاورزی را به خود اختصاص داده است. کنه زرد و پهن Polyphagotarsonemus latus مهم ترین آفت سیب زمینی کشت پاییزه در شهرستان جیرفت محسوب می شود. همه ساله ارقام جدید زیادی برای کشت پاییزه وارد منطقه جیرفت می شوند که لازم است حساسیت آن ها نسبت به این کنه مورد مطالعه قرار گیرد. لذا به این منظور، میزان جلب کنندگی 4 رقم جدید سیب زمینی - آریندا، سانته، میروا و ساتینا - برای کنه مذکور و نیز نوسانات جمعیت آن در طول فصل روی آنها مورد مطالعه قرار گرفت. به این ترتیب در قالب یک طرح بلوک های کامل تصادفی با 4 تیمار - ارقام سیب زمینی - و 5 تکرار در پاییز 1390 تغییرات جمعیت و میزان تراکم جمعیت روی هر کدام از ارقام فوق مورد مطالعه قرار گرفت.
نتایج نشان داد که جمعیت کنه از اواسط آبان ماه در مزرعه مشاهده شده و به تدریج رو به افزایش گذاشت ودر دهه آخر آذر ماه به اوج خود رسید. سپس در انتهای فصل تراکم جمعیت در همه ارقام رو به کاهش گذارد. روند نوسانات دما در این مدت نیز نشان داد در اواخر فصل - اواخر آذر تا اوایل دی - کاهش شدید دما اتفاق افتاده است. همچنین نتایج تجزیه آماری طرح نشان داد که ارقام آریندا و میروا به ترتیب بیشترین و کمترین میانگین جمعیت کنه را به خود جلب نمودند.
.1مقدمه
آفات زیادی به سیبزمینی صدمه میرسانند که اغلب آنها از آفات عمده سایر گیاهان زراعی نیز میباشند. از مهمترین آنها میتوان به کرمهای مفتولی - Agriotes spp. - ، کنه تارعنکبوتی - Tetranychus spp. - ، زنجرک - Cicadellidae - ، بید سیبزمینی - Phthorimea operculella author - و کنه زرد و پهن سیبزمینی - Polyphagotarsonemus latus Banks - اشاره نمود. در این بین شبپره بید سیبزمینی مهمترین آفت کشت بهاره بوده و اصلیترین آفت خسارتزای سیبزمینی در کشت پاییزه، کنه زرد و پهن است
این آفت برای اولین بار در ایران از مزارع سیبزمینی کشت پاییزه منطقه جیرفت گزارش شده است. خسارت این کنه بسیار شدید بوده و اگر بعد از وارد شدن به مزارع به موقع کنترل نشود خسارت جبرانناپذیری را به جای خواهد گذاشت
.2پیشینه تحقیق
کنه های خانواده Tarsonomidae دارای بدنی کوچک و پهن و بعضا کشیده و بیضوی شکل دارای دو مرحله لاروی و بالغ بوده که گونه های متعلق به بیست و هشت جنس این خانواده اهمیت کشاورزی دارند. از مهمترین گونه های خسارتزای این خانواده کنه Polyphagotarsonemus latus Banks با نامهای عمومی کنه زرد، کنه پهن، کنه زرد و پهن ، کنه سفید پنبه - کنف - و کنه گرمسیری است. این آفت برای اولین بار از ایران در سال 1380 از مزارع سیب زمینی کشت پاییزه جیرفت گزارش شده است
کنه زرد و پهن در سرتاسر مناطق گرمسیرجهان یافت می شود و در بسیاری از مناطق سردسیر و نیمه گرمسیر یک آفت گلخانه ای محسوب می شود. منشاء این آفت دقیقا مشخص نیست اما احتمالا جنوب آسیا است. دامنه میزبانی کنه زرد و پهن بسیار گسترده است به طوری که خسارت این کنه به60 خانواده گیاهی تایید شده است
در این میان گرامینه ها یک استثناء محسوب می شوند که این کنه از آنها تغذیه نمی کند. از میان محصولاتی که مورد حمله این آفت قرار می گیرند می توان به پنبه، مرکبات، انبه، آناناس، گیاهان پاسیو، چای و تنباکو اشاره کرد و از بین سبزیجات نیز می توان چغندر قند، لوبیا، خیار، کلم، بادمجان، خربزه، فلفل، هندوانه، سیب زمینی، کرفس وگوجه فرنگی را نام برد
در شهرستان جیرفت این آفت تا کنون از روی انواع ارقام سیب زمینی کشت پاییزه، سبزیجات گلخانه ای نظیر خیار، فلفل ، کدو و توت فرنگی و نیز لوبیا و علف های هرز خانواده کنوپودیاسه1 شناسایی و گزارش شده است
تغییرات جمعیت کنه زرد و پهن بر روی ارقام غالب سیب زمینی در منطقه جیرفت همراه با شدت علائم و میزان خسارت کنه روی هر رقم به مدت دو سال مورد مطالعه قرار گرفت. نتابج نشان داد ارقام آریندا و دیاموند بیشترین و ارقام اگریا و کنکورد کمترین میانگین تراکم جمعیت کنه را داشتند. بیشترین میزان خسارت کنه نیز برای همان ارقام آریندا و دیاموند ثبت گردید
علائم خسارت ایجاد شده توسط کنه زرد و پهن در بین میزبانان مختلف متفاوت است. به طورکلی بهنظر میرسد که این کنه یک نوع سم - توکسین - و یا تنظیم کنندهی رشدی در حین تغذیه به گیاه تزریق میکند که باعث ایجاد بدشکلیهایی میشود. پارهای از این علایم عبارتند از: برنزه شدن سطح زیری برگهای آلوده به آفت، پیچیده شدن حاشیه برگها به طرف پائین، کوچک شدن و ضخیم و کرکدار شدن برگها، نارس شدن جوانهها، پیچیده شدن شاخههای جوان، بد شکل شدن بافتهای انتهایی، کم شدن فاصله میانگرهها روی ساقه، متورم شدن ساقهها، پژمرده شدن شاخههای گل دهنده، بدشکل و ضخیم شدن میوهها و کاهش قابل ملاحظه برای محصول
ارتباط مستقیم زندگی کنه زرد و پهن با شرایط محیطی به ویژه دما و رطوبت نسبی توسط محققین به اثبات رسیده است. شرایط اپتیمم فعالیت این کنه، دمای 24 درجه سلسیوس و رطوبت بالا است و از سوی دیگر در دمای کمتر از 13 درجه سلسیوس و بالاتر از 34درجه تولید مثل این آفت کاملاً متوقف میشود. تحت شرایط اپتیمم محیطی، کنه زرد و پهن می تواند 20-30 نسل در سال ایجاد کند در حالی که هوای گرم و خشک سبب ایجاد اختلال در رشد و نمو جمعیت کنه میشود
در یک بررسی، تغییرات جمعیت کنه زرد و پهن روی لیمو در آرژانتین مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج تحقیقات نشان داد که جمعیت کنه روی لیمو در تابستان به حداکثر خود میرسد و در زمستان و بهار به حداقل، اگرچه افراد بالغ در تمام طول سال حضور داشتهاند
در برزیل زیست شناسی کنه زرد و پهن در دماهای مختلف مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد که بیشترین باروری و کوتاهترین طول دوره رشد و نمو این کنه در دمای 25 درجه سانتیگراد میباشد و در دماهای پایینتر طول نسلها طولانیتر شده و در دماهای بالاتر میزان باروری کاهش مییابد
کنه زرد و پهن در جنوب فلوریدا در تمام طول سال قادر به تولید مثل میباشد اما بیشترین میزان تولید مثل در طول ماههای گرم و خشک در پاییز و ابتدای زمستان در کالیفرنیا باعث ایجاد اختلال در رشد جمعیت کنهها میشود. دیاپوز کنه زرد و پهن ناشناخته است
باتوجه به پتانسیل بالای افزایش جمعیت این آفت و مصرف مقادیر زیادی آفت کشها به عنوان تنها شیوه کنترل جمعیت آن در شرایط فعلی، به منظور کاهش هزینهها و به حداقل رسانیدن مصرف سموم، شناخت ارقام مقاوم و تعیین مناسب ترین زمان برای مبارزه با این کنه، از مهمترین اهداف این تحقیق بوده اند.
