بخشی از مقاله
چکیده
بیماری مرگ گیاهچه ناشی از Rhizoctonia solani یکی از بیماریهای مهم پنبه در مناطق مختلف کشور میباشد. در سالهای اخیر توجه زیادی به مبارزه بیولوژیک این بیماری بخصوص استفاده از قارچهای آنتاگونیست و قارچ تریکودرما شده استدر. این تحقیق، مجموعاً 80 جدایه تریکودرما با استفاده از روش کشت متقابل، از نظر توانایی آنتاگونیستی علیه قارچ عامل بیماری بررسی گردیدند. پنج جدایه برتر A556 'A291 'A225 'A224 - و - A791 قارچی شناسایی گردیدند. جهت شناسایی مرفولوژیکی جدایههای تریکودرما از کلید بیست - 1991 - استفاده گردید.
براساس این تحقیق جدایه A224 گونه Trichoderma virens تشخیص داده شد. سطح زیرین پرگنه بیرنگ بود. کنیدیوفرها تقریباً بیرنگ و فیالیدها همگرا، تنگی شکل تا آمپولی شکل بودند. کنیدیومها بیضوی تا واژ تخم مرغی به ابعاد - 5-7/2 - × - 3-5 - میکرومتر و به رنگ سبز تیره بودند. جدایههای A225، A291، A556 و A791 نیز متعلق به گونه T. harzianum بودند. سطح زیرین پرگنه از بیرنگ تا کرم تا زرد متغیر بود. کنیدیوفرها بیرنگ، فیالیدها آمپولی شکل تا تقریباً کروی یا تنگی شکل بودند. کنیدیومها کروی تا واژ تخم مرغی یا بیضوی کوتاه به ابعاد - 2/5- 4/5 - × - 1/8-3/5 - میکرومتر و به رنگ سبز روشن تا بیرنگ بودند.
مقدمه و هدف
بیماری مرگ گیاهچه یکی از بیماریهای مهم پنبه در مناطق مختلف کشور میباشد که همه ساله خسارت زیادی به مزارع پنبه کاری وارد مینماید. رایج ترین راه کنترل این بیماری ضدعفونی بذر با سموم قارچ کش می باشد که در ایران دو قارچ کش کاربوکسین تیرام و کاربوکسین بعنوان سموم توصیه شده و بکارگرفته شده در زراعت پنبه مطرح می باشد. علی رغم استفاده گسترده از آنها، بیماری مرگ گیاهچه پنبه که توسط بیمارگرهای متعدد و خصوصاً قارچی ایجاد می شود، بطور کامل حذف نمی گردد.
به علاوه استفاده وسیع از سموم شیمیایی به دلایل توسعه نژادهای مقاوم بیمارگرها، تاثیرات زیان بار روی موجودات غیر هدف، تاثیرات منفی بهداشتی برخی از آنها، در خطر بودن سلامت کشاورزان، آلودگی محیط زیست و هزینه های فراوان باعث شده است تا مبارزه بیولوژیک با استفاده از میکروارگانیسم های مفید به صورت ضدعفونی بذور برای کنترل و مدیریت بیماری مرگ گیاهچه به عنوان یک روش جایگزین مورد توجه باشد.
براساس تحقیقات انجام شده ترکیبات بیولوژیک با محتوای قارچ تریکودرما سابقه خوبی در کنترل بیماریهای گیاهی و بخصوص مرگ گیاهچه داشته است. هدف از این تحقیق جداسازی قارچ تریکودرما از ریزوسفر ریشه پنبه و بررسی جدایهها ی حاصل از نظر قابلیت بیوکنترلی قارچ Rhizoctonia solani عامل بیماری مرگ گیاهچه پنبه بصورت آزمایشگاهی و معرفی و شناسایی بهترین جدایه جهت ارزیابیهای گلخانهای و تحقیقاتی بعدی بود.
تئوری و پیشینه تحقیق
بیماری مرگ گیاهچه پنبه دارای گسترش جهانی است که بوسیله مجموعهای از عوامل بیماریزا،خصوصاً عوامل قارچی بوجود میآید. گزارشهای موجود نشان میدهند که در بین آنها قارچ R. solani از گسترش و اهمیت بیشتری برخوردار است. در سالهای اخیر توجه زیادی به مبارزه بیولوژیک بخصوص استفاده از قارچها و باکتریهای آنتاگونیست شده است. در بین این عوامل، قارچ تریکودرما مدل مناسبی برای کنترل بیولوژیک عوامل بیماریزا بشمار میرود.
این قارچ که دارای پراکندگی وسیع و قابلیت ساپروفیتی بالا میباشد و قادر است بوسیله مجموعهای از مکانیسمها بطور همزمان عامل بیماریزا و بیماری حاصل از آن را تحت کنترل درآورد . - 4 - آلاگارسامی و همکاران نشان دادند کاربرد بذر پلت شده پنبه با یک جدایه Trichoderma harzianum و سه جدایه T. viride باعث افزایش نرخ جوانهزنی و کاهش وقوع بیماری مرگ گیاهچه با عامل R. solani شد . - 1 - گوارا و همکاران - 2005 - نیز با استفاده از ضدعفونی بذر و خاک با قارچ T. viride توانستند بیماری مرگ گیاهچه در اثر قارچ رایزوکتونیا را کنترل نمایند
اسران امل نیز در مصر با استفاده از شش جدایه تریکودرما متعلق به T. harzianum و T. longibrachium بصورت تیمار بذر و خاک توانست بیماری مرگ گیاهچه پنبه را کنترل کند . - 2 - از آنجائیکه گونههای تریکودرما قارچهایی هستند خاکزی با دامنه پراکندگی زیاد، میتوان آنها را در انواع خاکها به راحتی ردیابی کرد. در شرایط طبیعی جمعیت آنها به اندازهای نیست که بتوانند نقش مهمی در کنترل بیماریهای گیاهی از جمله مرگ گیاهچه پنبه داشته باشند. بنابر این در صورتیکه این گونه شناسایی شده و موثرترین آنها انتخاب، تکثیر و به منطقه ریزوسفر اضافه گردند، میتوانند خصوصیات آنتاگونیستی خود را به نحو بارزی نمایان سازند.
مواد و روشها جداسازی قارچ آنتاگونیست از خاک مزارع پنبه
جداسازی قارچ آنتاگونیست تریکودرما، از خاک مزارع پنبه استانهای گلستان - هاشم آباد و کردکوی - و استانهای خراسان رضوی و شمالی - کاشمر، نیشابور، بجنورد، مشهد و سبزوار - و اطراف ریشه پنبه با استفاده از محیط اصلاح شده الید و خت - 7 - انجام گردید.
بررسی تاثیر جدایه های تریکودرما در جلوگیری از رشد R.solani
این بررسی به روش کشت متقابل و با استفاده از محیط پی دی آ صورت گرفت. تشتکهای پتری در انکوباتور با دمای 27 درجه سانتیگراد قرار گرفت. در نهایت درصد بازدارندگی از رشد میسیلیوم R. solani با استفاده از رابطه یک محاسبه گردید
شناسایی قارچ آنتاگونیست
جهت شناسایی جدایههای تریکودرما تا حد گونه پس از اسپورزایی قارچها از کلید بیست استفاده گردید . - 3 - برای شناسایی جدایهها از محیط کشت عصاره مالت آگار دو درصد استفاده گردید
نتایج وبحث
در این بررسی، توانایی 80 جدایه تریکودرما بر اساس روش کشت متقابل در تشتک پتری، روی R.solani مورد مطالعه قرار گرفت - شکل . - 1 نتایج نشان داد که از بین مجموعه قارچی تریکودرما،18/75 درصد بازدارندگی بیشتر از 40 درصد، 65 درصد بازدارندگی کمتر از 40 درصد و 16/25 درصد فاقد درصد بازدارندگی از قارچ R.solani بود. براین اساس 5 جدایه که دارای بیشترین درصد بازدارندگی بودند از نظر مرفولوژیکی شناسایی گردیدند.
شکل .1 تأثیر بازدارندگی جدایه تریکودرما از رشد پرگته R. solani
گونه T. virens
پرگنههای این گونه رشد سریعی داشتند. رنگ پرگنه بلافاصله بعد از اسپورزایی سبز شده و بهتدریج به رنگ سبز متمایل به آبی تیره و نهایتاً در مرحله پیری سبز تیره شد. سطح زیرین پرگنه بیرنگ بود. ریسههای هوایی بصورت کرکی و سفید رنگ بوده و به عرض متوسط 6/5میکرومتر بود. کنیدیوفرها تقریباً بی رنگ و دارای دیواره صاف بوده و به ابعاد - 2/5-5/5 - × - 22-36 - میکرومتر بودند.
به طرف نوک کنیدیوفور، انشعابات بصورت نامنظم منشعب شده و هرکدام به یک دسته اکثراً چهارتایی از فیالیدها منتهی گردید. فیالیدها همگرا، تنگی شکل تا آمپولی شکل و به ابعاد - 5/4-12/7 - × - 3/6-6 - میکرومتر بودند. کنیدیومها بیضوی تا واژ تخم مرغی و به ابعاد - 5-7/2 - × - 3-5 - میکرومتر بوده و در انتها گرد و یا در قسمت پایه باریکتر بودند. دیواره آنها صاف و به رنگ سبز تیره بود. بر اساس این تحقیق جدایه A224 گونه T. virens تشخیص داده شد 3 - و . - 6 این جدایه از منطقه هاشمآباد - گرگان - بدست آمد
