بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی اثر آللوپاتی عصاره بقایاي مراحل رشدي مختلف کلزا و چاودار بر جوانهزنی و رشد گیاهچه خردل وحشی دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهاي آزمایش اول شامل مراحل رشدي کلزا - روزت، گلدهی و رسیدگی - و غلظتهاي عصاره بقایا 0 - ، 20، 40، 60، 80 و 100 درصد - از عصاره پایه 25 گرم بر لیتر بود. تیمارهاي آزمایش دوم شامل مراحل رشدي چاودار - پنجهزنی، گلدهی و رسیدگی - و غلظتهاي عصاره بقایا مانند آزمایش اول بود. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت عصاره حاصل از هر سه مرحله رشدي کلزا و چاودار، تمامی صفات مورد بررسی در خردلوحشی روند کاهشی داشت.
عصاره حاصل از مرحله گلدهی، به طور معنیداري درصد و سرعت جوانهزنی خردلوحشی را نسبت به عصاره سایر مراحل رشدي کلزا کاهش داد به طوري که در بالاترین غلظت این مرحله، صفات فوق به ترتیب 93 و 94 درصد نسبت به شاهد کاهش پیدا کردند. عصارههاي حاصل از مراحل گلدهی و رسیدگی کامل چاودار نسبت به مرحله پنجه زنی، به طور معنیداري درصد و سرعت جوانه زنی را کاهش داد. درصد جوانهزنی در غلظتهاي پایین مراحل رشدي چاودار نسبت به شاهد، روند کاهشی شدیدي داشت ولی با افزایش غلظت عصارهها از شدت آن کاسته شد و در بالاترین غلظت، میزان کاهش در هر سه مرحله یکسان بود. بهطورکلی نتایج نشان داد عصارههاي حاصل از مرحله گلدهی کلزا و مراحلگلدهی و رسیدگی چاودار بیشترین اثرات بازدارندگی را بر مولفههاي جوانهزنی خردل وحشی داشتند.
کلمات کلیدي: آللوپاتی، کلزا، چاودار، مراحل رشد.
مقدمه
آللوپاتی عبارت از اثرات مفید یا مضر مستقیم و یا غیرمستقیم یک گیاه برگیاهان دیگر از طریق آزادکردن ترکیبات شیمیایی در محیط رشد آنهاست .این ترکیبات شیمیایی به وسیله آبشویی، تجزیه بقایايگیاهی یا تراوش توسط ریشه در محیط رشد آزاد میشود . چاودار و گونههایی از خانواده شب بو اغلب به عنوان گیاهان پوششی و کود سبز استفاده میشوند .محققین زیادي توانایی آللوپاتیک چاودار وگونههایی از خانواده شب بو را تائید کردهاند 1 - ،. - 6 توانایی آللوپاتیک گونههاي جنس براسیکا به ترکیباتی موسوم به ایزوتیوسیاناتها نسبت دادهشدهاستکه از فراوردههاي حاصل از تخریب آنزیمی گلوکوزینولاتها میباشند . هدف از این پژوهش بررسی اثر عصاره حاصل از مراحل رشدي مختلف کلزا و چاودار بر روي صفات جوانهزنی بذر علف هرز خردل وحشی بود.
مواد و روشها
این پژوهش به صورت دو آزمایش فاکتوریل مجزا در قالب طرح کاملاً تصادفی در سه تکرار در سال 1393 اجرا شد. فاکتورهاي آزمایش اول، شامل چاودار درسه مرحله رشدي - پنجهزنی، گلدهی و رسیدگی کامل - و عصاره آبی بقایا در شش سطح 0 - ، 20، 40، 60، 80 و 100 درصد - بود. تیمارهاي آزمایش دوم شامل مراحل رشدي کلزا در سه سطح - روزت، گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک - و غلظتهاي عصاره آبی بقایا در شش سطح 0 - ،20، 40، 60، 80 و 100 درصد - بود.
به منظور تهیه عصاره آبی، گیاهان فوق از مزرعه در مراحل مورد نظر جمعآوري و سپس هواخشک و آسیاب گردیدند. 25 گرم از پودر حاصل در یک لیتر آب مقطر مخلوط و به مدت 24 ساعت روي دستگاه شیکر قرار گرفت. سپس به مدت 30 دقیقه با سرعت 3000 دور در دقیقه سانتریفیوژ و مخلوط حاصل با کاغذ صافی واتمن شماره 1 صاف شد و غلظتهاي مورد نظر از محلول پایه به دست آمده تهیه گردید. جهت جلوگیري از رشد قارچها به میزان 0/5 گرم در لیتر بنومیل به محلولهاي پایه اضافه شد.
بذور به مدت 1/5 دقیقه در محلول هیپوکلرید 5 درصد ضدعفونی شدند. در هر پتري دیش 25 عدد بذر خردل وحشی بر روي کاغذ صافی واتمن شماره 2 استریل، قرار داده شد و به هر ظرف 10 میلیلیتر از غلظت مورد نظر اضافه گردید. در پایان پتريدیشها به داخل ژرمیناتور با دماي 25 ±2 درجهسانتیگراد و تاریکی مطلق منتقل شدند. شمارش روزانه بذور جوانه زده هر دو آزمایش در ساعات معین صورت گرفت.
معیار جوانهزنی، خروج 1 میلیمتر ریشهچه از بذر بود. در پایان روز هفتم که جوانهزنی ثابت شد طول ریشهچه و ساقهچه، وزن خشک گیاهچه بذور جوانهزده اندازهگیري و درصد و سرعت جوانهزنی از در این فرمولها، GP درصد جوانهزنی، S تعداد بذور جوانهزده در روز پایانی شمارش، T تعداد بذور داخل پتریدیش، Rs سرعت جوانهزنی، Si تعداد بذر جوانهزده در روز iام و Ni تعداد روز تا شمارش iام میباشند. دادههاي درصدي قبل از تجزیه واریانس تبدیل زاویهاي شدند. آنالیز دادهها با نرم افزار SAS 9.1 و مقایسه میانگینها با استفاده از آزمون دانکن در سطح %5 انجام شد.
نتایج و بحث
نتایج نشان داد که اثر عصاره مراحل مختلف رشدي کلزا و غلظتهاي مختلف آنها بر کلیه صفات مورد بررسی معنیدار بود. همچنین اثرات متقابل غلظتهاي عصاره و مراحل رشدي، به غیر از نسبت ریشهچه به ساقهچه، در سایر صفات معنیدار شد با افزایش غلظت عصاره حاصل از هر سه مرحله رشدي کلزا و چاودار، تمامی صفات مورد بررسی در خردل وحشی روندي کاهشی داشت. عصاره حاصل از مرحله گلدهی، به طور معنیداري درصد و سرعت جوانهزنی خردل وحشی را نسبت به عصاره سایر مراحل رشدي کلزا، کاهش داد، به طوري که صفات مزبور نسبت به مرحله رسیدگی فیزیولوژیک به ترتیب 59 و 49 درصد کاهش نشان دادند .
صفات طول ریشهچه و ساقهچه، نسبت ریشهچه به ساقه چه و وزن خشک گیاهچه در عصارههاي حاصل از مراحل روزت و گلدهی کلزا، با یکدیگر تفاوت معنیداري نداشتند و هر دو مرحله داراي اثرات بازدارندگی یکسانی در صفات یاد شده بودند. میانگینهاي داراي حداقل یک حرف مشترك، تفاوت معنیداري در سطح احتمال %5 ندارند. اثرات عصاره حاصل از مراحل رشدي چاودار برکلیه صفات مورد بررسی به غیر از وزنخشکگیاهچه معنیدار شد اثرات غلظتهاي مختلف عصاره چاودار بر صفات درصد و سرعت جوانهزنی، طول ریشهچه و ساقهچه معنیدار شد.
اثراتمتقابل غلظت ومراحل رشدي چاودار به غیراز نسبت ریشهچه به ساقهچه درسایرصفات معنیدار گردیدغلظت ns، *و** به ترتیب به مفهوم غیر معنیدار، معنیدار در سطح احتمال %5 و%1 میباشد. عصارههاي حاصل از مراحل گلدهی و رسیدگی کامل چاودار نسبت به مرحله پنجهزنی، به طورمعنیداري درصد و سرعت جوانهزنی بذور خردلوحشی را کاهش دادند طول ریشهچه و ساقهچه و وزنخشکگیاهچه در کلیه مراحل رشدي چاودار تفاوت معنیدار نشان ندادند.
درحالیکه نسبت ریشهچه به ساقهچه در مرحله رسیدگی کامل چاودار، نسبت به سایر مراحل، تفاوت معنیداري نشان داد که حاکی از وجود اثرات بازدارنده بیشتر عصاره چاودار بر ریشهچه بذور خردل وحشی نسبت به ساقهچه آن است. بیشترین روند کاهشی در، درصد وسرعت جوانهزنی از عصارههاي مرحله گلدهی کلزا به دست آمد.
