بخشی از مقاله
چکیده:
رشد جمعیت، توسعه سریع صنعتی و تکنولوژی، شهرنشینی و طراحی بدون توجه به توسعه ماندگار، تغییرات محیط القاء شده اند. فعالیت های انسانی شامل تغییرات در محیط به شکل آلودگی و اختلال شده است که موجب آسیب گسترده به ارگانیسم های زنده زیست کرده می شوند. در نتیجه توزیع تعادل اکولوژیکی، یک تهدید در حال رشد به سیستم کلی زندگی می باشد که سریعا با انقضاء روبرو می گردد .
وضعیت سلامت هر فرد، جامعه یا هر ملت با تأثیر متقابل و تلفیق اثر دو محیط تعیین می شود، یکی محیط زیست داخلی خود آنان و دیگری محیط اطراف وی. محیط اطراف انسان شامل: آب، خاک، هوا و دیگر موجودات زنده کره خاکی است. پیشرفت تکنولوژی آلاینده و تناسب نداشتن آن با محیط زیست نادیده گرفتن روابط صحیح میان نیازهای بشری و محیط زیست، زندگی موجودات در کره زمین را با مسائل پیچیده تری مواجه ساخته است.
مقدمه
فراوانی گسترده طبیعت میراثی است که باید برای نسل های آینده نگه داری و حفظ شود و نباید ضایع شود. چنین فعالیت های بشری تاثیرات متفاوتی در فرم زندگی ارگانیسم ها در زیست کره دارد. سیاره زمین به همراه اتمسفری که دارای زندگی است زیست کره نامیده می شود. بهره برداری نامحدود از طبیعت توسط بشر تعادل بوم شناختی بین اجزاء سازنده زنده و غیر زنده زیست کره را مختل کرده است.
شرایط نامطلوب ایجاد شده توسط بشر نه تنها بقای بشر را تهدید می کند بلکه زندگی ارگانیسم ها را نیز به خطر می اندازد. تعداد گونه ها با افزایش زمان در کتاب قرمز اطلاعات IUCN، در حال کم شدن، به خطر افتادن و نزدیک به انقراض هستند. این بسیار رایج است که هشدارها را در مکان های عمومی پیدا می کنیم مثل "هوا برای نفس کشیدن نامناسب است ". "آب آشامیدنی نیست" و یا اینکه "در این محل ماهیگیری نکنید، ماهی ها قابل خوردن نیستند" و غیره.
بطوری که انسان با فعالیتهای کشاورزی، صنعتی و بهره برداری از منابع و امکاناتی که برای ادامه زندگی در این محیط انجام می دهد، ضمن ایجاد تغییرات مفید و مناسب، سبب آلودگی آن نیز می شود .محیط زندگی انسان و پاکیزه نگه داشتن آن از جمله مهم ترین و مؤثرترین عواملی است که در زندگی فردی و اجتماعی، جسم و روان انسان را تحت تأثیر قرار می دهد. آلودگی محیط زیست حد و مرزی نمی شناسد و اگر در نقطه ای بوجود آید به سایر نقاط نیز گسترش خواهد یافت .
در قرآن کریم از نابود کردن و تخریب محیط زیست به عنوان اعتداء - تجاوز - نام برده شده است و بر این اساس کسانی که رفتار ناشایست نسبت به محیط زیست داشته باشند، از رحمت و محبت خداوند محروم خواهند بود. - سوره شریفه مائده آیه َّ - .
ایرانیان باستان آلوده نمودن آب، خاک، هوا، آتش و گیاهان را از گناهان بزرگ می شمردند. آنان خداوند بزرگ را به خاطر آموزش در حفظ محیط زیست سپاس می گفتند، هرودوت و گزنفنون درباره اعتقادات ایرانیان در حفاظت از محیط زیست نوشته اند :ایرانیان هیچ چیز آلوده و کثیفی را در آب نمی ریزند و در پاک نگاه داشتن خاک و زمین مراقبت می کنند. آنها اعتقاد دارند که خداوند این جهان شادی آفرین را، با همه زیبایی ها، برای بهره برداری و استفاده آنها آفریده و آنها می بایست مانند فردی »امین«، در حفظ آن بکوشند. و جلوگیری از آلوده کردن آن جزئی از آداب و رسوم و اعتقاد آنها بوده است. "آناهیتا" و "آبان"، فرشتگان پاسدار آب، "آذر" و "نیریوسنگ" فرشته های پاسدار آتش، "زامیاد "فرشته پاسدار زمین و خاک و "ویو" فرشته پاسدار باد و هوا بوده است.
آب
آّب آشامیدنی بهداشتی و سالم، یکی از عوامل اصلی در حفظ سلامت و پیشرفت اقتصاد جوامع می باشد. بسیاری از مشکلات بهداشتی کشورهای در حال توسعه به علت فقدان آب آشامیدنی سالم بوده و بدون تأمین آن، جایی برای سلامت جامعه وجود ندارد .
هوا
هوا مخلوطی از گازهای مختلف است که قسمت اعظم آن را گازهای نیتروژن و اکسیژن تشکیل می دهد. هوا مایه زندگی است و نیاز به آن بیش از نیاز به آب و غذا است . هوایی که این همه برای زندگی آدمی ضروری است و تأثیرش در تندرستی انسان غیر قابل انکار است متأسفانه در اثر عوامل طبیعی - طوفان، املاح موجود در جو، منابع گیاهی و حیوانی و ... - و فعالیتهای آدمی - وسایط نقلیه، صنایع خانگی و صنعتی و ... - در معرض آلودگی ها قرار گرفته است .
خاک
پس از آب و هوا، خاک سومین جزء عمده محیط زیست است آلودگی. خاک معمولاً در نتیجه عادات غیر بهداشتی، فعالیتهای مختلف کشاورزی و روشهای نادرست دفع مواد زائد، جامد، مایع و نزولات جوی می باشد .
زباله و مواد زائد
رشد سریع جمعیت، گسترش صنایع و شهرنشینی، باعث افزایش زباله های تولیدی شده و موضوع جمع آوری، دفع و یا استفاده از زباله های شهری را به صورت مسئله ای پیچیده در آورده است . زباله ها نه فقط باعث بیماری، بوی بد و زشتی مناظر می گردند، بلکه با آلوده کردن خاک، آب و هوا، خسارات زیادی را به بار می آورند .
در حال حاضر به دلیل تولید بیش از حد زباله، جمع آوری غلط و بازیافت ناقص زباله های خانگی، صنعتی، بیمارستانی، پسابهای صنعتی، فاضلاب شهری و نخاله های ساختمانی و انباشت زباله در حاشیه شهرها با آلودگی شدید خاک و منابع آب روبرو هستیم . با توجه به خاصیت جذب عناصر، بخصوص عناصر سنگین خاک، فلزات سنگین همچون سرب، کادنیوم، سلنیوم و ... که در کلوئیدهای خاک ذخیره می شوند، بسیارخطرناک هستند و با ورود به چرخه غذایی زیانهای جبران ناپذیری را به جای می گذارند. از سوی دیگر آلاینده های شهری که باعث آلودگی هوا می شوند، پس از بارندگی جذب خاک می شوند و منابع آبهای زیرزمینی و خاک را آلوده می کنند .
وسایط نقلیه موتوری از یک سو با تولید مونوکسیدکربن هوا را آلوده می کنند و از سوی دیگر روغن، براده های لاستیک و لنت های ترمز آنها که حاوی آزبست است، منابع خاک و محیط زیست را نابود می کنند. بنابراین آلودگی خاک را باید جدی گرفت، زیرا به طور غیر مستقیم باعث بروز بیماری های مختلف در انسان می شود .
با اشاره به اینکه پساب کارخانه ها و فاضلاب های خانگی بیشترین معضل را برای منابع آبهای سطحی به وجود آورده است: در اکثر شهرها شاهدیم که پسابهای کارخانجات به رودخانه ها ریخته می شود که این مسئله علاوه بر آلودگی آبهای سطحی به آلوده شدن منابع زیرزمینی نیز منجر می گردد .
فضولات شهری نیز منابع آب را تهدید می کنند و باید با راهکارهای مناسبی همچون کانالیزه کردن فاضلابها که در دنیا تجربه شده است، از ورود این پسابها به منابع آب جلوگیری کرد ...
زباله های شهری، بیمارستانی و نحوه نامناسب دفع آن، سبب شده که منابع خاک و آب بشدت آلوده شود، این در حالی است که همه کشورهای پیشرفته زباله ها را طلای کثیف می نامند و با بازیافت و تولید کمپوست به زباله ها ارزش افزوده می دهند. دفع فاضلاب های خانگی در چاه نیز، به شدت باعث آلودگی منابع آب زیرزمینی می شود. همچنین بیشتر آبهای کشور در بخش کشاورزی مصرف می شود، لذا پسابهایی که در بخش کشاورزی مصرف می شود، یکی از عوامل مهم آلوده کردن چرخه غذایی شمرده می شود .
آینده محیط زیست
با اشاره به اینکه محیط زیست ما از آب، هوا، خاک، انرژی و زندگی بیولوژیکی تشکیل شده، امروزه با توجه به افزایش آلودگی های محیط زیست، آلودگی ها به سرعت به سیستمهای مختلف زیستی موجودات زنده رخنه کرده و در نتیجه بقا و زیست انسان را با خطر جدی مواجه ساخته است .
استفاده از سوخت های فسیلی نظیر نفت، گاز و زغال سنگ عامل اصلی آلودگی محیط هستند و هر اندازه جهان صنعتی تر می شود، نیاز به این سوخت ها افزایش می یابد و آلودگی های محیط زیست بیشتر می شوند. در ًٍسال گذشته میزان انتشار گاز دی اکسید کربن - ٍ - CO که عامل اصلی آلودگی هوا و به وجود آمدن اثر گلخانه ای و گرم شدن غیر عادی جو است، دو برابر شده است و اگر اقدام لازم برای جلوگیری از آلودگی ها از طریق بهینه سازی مصرف انرژی انجام نگیرد، انتشار این گاز تا سال آینده لااقل درصد بیشتر خواهد شد .
با توجه به گسترش کویرها، از بین رفتن جنگلها، آلودگی آب و هوا، تخریب لایه ازن، انقراض گونه های حیاتی، تغییرات آب و هوا: آینده تاریکی را برای بشر ترسیم می کند. بدیهی است که به موازات پیشرفت علم و تکنولوژی و ایجاد آلودگی های محیطی، بشر هم برای دخالت و تغییر در محیط زندگی و ایجاد شرایط مطلوب تواناتر شده و می تواند برای رفع مشکلاتی که به دست خود به وجود آورده، راه حل های مناسبی پیدا کند. آب و خاک موهبت الهی است و باید در حفظ آن کوشا باشیم.
