بخشی از مقاله
چکیده
استفاده از اسانس و عصارههای گیاهی به عنوان ایده ای جدید در کاهش ضایعات پس از برداشت و افزایش عمر انبارمانی محصولات باغبانی و کنترل آلودگی قارچی در کشاورزی توسعهیافته مطرح میباشد. در همین راستا، در این پژوهش، اثر اسانس و عصاره آویشن بر خواص کیفی و کمی گوجهفرنگی در شرایط انبار ارزیابی شد. این پژوهش در دو آزمایش جداگانه در قالب طرح کاملاً تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. در آزمایش اول تیمارها شامل غلظتهای مختلف اسانس آویشن - صفر، 250 و 500 میلیگرم در لیتر - و در آزمایش دوم، غلظتهای عصاره آویشن - صفر، 1 و 2 درصد - بود. بر اساس نتایج به دست آمده مشخص شد، کاربرد اسانس آویشن با غلظت 500 میلی گرم در لیتر باعث کند شدن روند کاهش وزن میوه و همچنین حفظ سفتی بافت میوه شد و شاخص طعم میوه را کاهش داد. همچنین استفاده از غلظت 1 و 2 درصد عصاره آویشن منجر به حفظ سفتی بافت میوه شد و غلظت 2 درصد عصاره آویشن درصد کاهش وزن میوه را کندتر کرد. همچنین کاربرد عصاره باعث کاهش شاخص طعم میوه شد. بر اساس آزمون t کاربرد عصاره و اسانس تفاوت معنیداری با یکدیگر نداشتند. بنابراین جهت حفظ کیفیت و بازارپسندی میوه کاربرد غلظتهای پایین عصاره آویشن توصیه میگردد.
مقدمه
استفاده از سبزیهای برداشت شده در هر محل در همان مکان بلافاصله پس از برداشت انجام نمیگیرد و گاهی سبزیجاتی نظیر گوجه فرنگی پنج تا ده روز پس از برداشت مورداستفاده قرار میگیرند بنابراین حفظ کیفیت و کمیت سبزیهای میوهای نظیر گوجه فرنگی بدون استفاده از ترکیبات شیمیایی سنتز شده در فاصله بین برداشت تا مصرف از اهمیت ویژهای برخوردار است. در بسیاری از کشورها، ضایعات محصولات کشاورزی اکثراً به علت فرآیندهای اکسیداسیونی و حمله میکروارگانیسم ها در انبار صورت میگیرد. درعین حال، بسیاری از گیاهان حاوی ترکیب هایی با فعالیت آنتیاکسیدانی بالا و خواص ضد قارچی قوی میباشند که میتوانند به صورت نگه دارنده های طبیعی به کار برده شوند. به علاوه علاقه به امکان استفاده از ترکیبات طبیعی برای جلوگیری از رشد میکروبی، برای کاهش یا دفع افزودنیهای شیمیایی به میوه و سبزیها در اثر فشار مصرف کننده در حال افزایش است .[1] اسانس ها ترکیبات طبیعی بیرنگ متشکل از الکل، آلدئید و استر هستند که دارای بوی مخصوص به خود بوده و وزن مولکولی آن کمتر از آب میباشد. اسانس ها، فرار بوده و از آن به عنوان طعمدهنده غذا، آنتیاکسیدان و آنتیباکتریال استفادههای زیادی میگردد .[2] از طرف دیگر قهوهای شدن آنزیمی در میوه و سبزیجات سبب تغییرات نامطلوب کیفی در هنگام جابجایی، بستهبندی و انبارداری میگردد. این واکنش بیشتر در اثر فعالیت آنزیم های پلیفنل اکسیداز و پراکسیداز انجام می شود. اسانسها با توجه به دارا بودن غلظت بالای ترکیبات فنولی، دارای خاصیت ضد میکروبی میباشند .[3] ازجمله این ترکیبات میتوان تیمول، کارواکرول و اوژنول را نام برد 1] و .[4 در تحقیقی نشان داده شد که آویشن شیرازی در غلظت 400 میکرولیتر در لیتر 20 - دقیقه غوطهوری - در کنترل قارچ سبز بر روی پرتقال واشنگتن ناول مؤثر بوده، اما در کنترل قارچ آبی نتایج به دست آمده قابل قبول نبود .[2] در مطالعه Valero و همکاران که به بررسی خاصیت ضد قارچی B. cinerea اسانسهای ریحان شیرین، رازیانه، مرزه و آویشن بر روی انگور پرداخته، نشان داده شد که اسانس رازیانه، مرزه و آویشن مهاری بر رشد قارچ داشته و با افزایش غلظت خاصیت ضد قارچی نیز افزایش یافته است. اسانس آویشن و مرزه اثر قوی تری نسبت به دو اسانس دیگر داشته و اسانس ریحان در هیچ غلظتی اثری بر ظاهر خوشه نداشت. هدف از بررسی این پژوهش دستیابی به غلظتهای مناسب اسانس آویشن کوهی برای عمر پس از برداشت گوجهفرنگی رقم فانتوم بود.
مواد و روشها
برای انجام این پژوهش از گوجهفرنگی رقم "فانتوم" استفاده شد. گوجهفرنگیها از گلخانهای خصوصی تهیه شدند. میوهها در زمان قرمز نارس بهصورت دستی و با مقداری ساقه از بوتهها جدا شد، بهطوریکه آسیبی به میوههای برداشتشده وارد نشود. تمام میوههای برداشت شده ازنظر اندازه در یک سطح متوسط بودند و میوههای آسیبدیده حذف گردند. میوههای برداشتشده بی درنگ به آزمایشگاه منتقل شدند. جهت اعمال تیمارها ابتدا دمگل گوجهفرنگیها از میوه جدا و گوجهفرنگیها را با آب معمولی شسته و بعد توسط کلراکس 5 در هزار ضدعفونی کرده سپس غلظتهای صفر، 250 و 500 میلیگرم در لیتر اسانس حاصل از آویشن تهیه شد و میوهها به روش محلولپاشی تیمار شدند و در کیسه های پلاستیکی درون یخچال در دمای 4 درجه سلسیوس تا ظاهر شدن اولین علائم پوسیدگی در میوه نگهداری شدند. این پروسه جهت تیمار کردن میوههای گوجه فرنگی توسط عصاره گیاه دارویی آویشن با غلظتهای صفر، 1 و 2 درصد نیز انجام شد. جهت تهیه اسانس آویشن، 100 گرم از پیکره رویشی خشکشده گیاهان دارویی آویشن شیرازی را داخل بالن 2000 میلیلیتری ریخته و به آن 800 میلی لیتر آب اضافه شد تا سطح پودر با آب مقطر پوشانده شود. بالن را به دستگاه اسانسگیری وصل نموده و توسط حرارت آب بالن به جوش آورده و برای مدت 2 تا 3 ساعت اسانسگیری انجام گرفت. جهت تهیه عصاره آویشن شیرازی، 10 گرم پیکره رویشی گیاه کهقبلاً خشک شده بود را در آبی که بالاتر از 90 سانتیگراد حرارت داشت، وارد شدند. سپس ظرف محتوی ماده گیاهی را بر روی حمام بنماری قرار داده و ضمن همزدنهای مکرر مدت نیم ساعت در این حرارت باقی نگه داشته و سپس آن را بهصورت گرم توسط کاغذ صافی واتمن صاف گردید.
نتایج و بحث -3-1 نتایج حاصل از تأثیر اسانس آویشن بر گوجه فرنگی
نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که تأثیر غلظتهای مختلف اسانس آویشن بر صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود
جدول -1 تجزیه واریانس صفات مورد بررسی در آزمایش اسانس آویشن
در بررسی اثرات اسانس آویشن بر درصد کاهش وزن گوجهفرنگی مشخص شد، میوههای مربوط به تیمار شاهد بیشترین درصد کاهش وزن میوه را دارا بودند. با کاربرد غلظتهای مختلف اسانس آویشن، درصد کاهش وزن میوه روند کندتری داشت. کمترین درصد کاهش وزن میوه متعلق به غلظت 500 میلی گرم در لیتر اسانس آویشن بود نتایج این آزمایش نشان داد، میوههایی که توسط اسانس آویشن تیمار شدند، سفتی بافت میوه را در مدت انبارداری نسبت به تیمار شاهد حفظ کردند. بهطوریکه بیشترین 12/70 - کیلوگرم بر سانتیمتر مربع - سفتی بافت میوه متعلق به گوجهفرنگیهایی بود که توسط اسانس آویشن با غلظت 500 میلیگرم در لیتر تیمار شدند. عدم استفاده از اسانس باعث شد سفتی بافت میوه به 5/30 کیلوگرم بر سانتی متر مربع کاهش یابد و کمترین مقدار را دارا بودند در این آزمایش مشخص شد، استفاده از اسانس آویشن باعث شد شاخص طعم میوه نسبت به تیمار شاهد کاهش یابد. بیشترین شاخص طعم میوه مربوط به گوجهفرنگی تیمار شاهد بود و کمترین شاخص طعم میوه مربوط به غلظت 250 میلیگرم در لیتر اسانس آویشن بود - جدول . - 2
جدول -2 مقایسه میانگین غلظتهای مختلف اسانس آویشن بر صفات مختلف
ستونهای دارای حروف مشترک در سطح 5درصد آزمون دانکن با یکدیگر اختلاف معنیداری ندارند.
-3-2 نتایج حاصل از تأثیر عصاره آویشن بر گوجه فرنگی
نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان داد که تأثیر غلظتهای مختلف اسانس آویشن بر صفات مورد بررسی در سطح احتمال یک درصد معنیدار بود
جدول -3 تجزیه واریانس صفات مورد بررسی در آزمایش اسانس آویشن
در بررسی اثرات عصاره آویشن بر درصد کاهش وزن گوجهفرنگی مشخص شد، میوههای مربوط به تیمار شاهد بیشترین درصد کاهش وزن میوه را دارا بودند. با کاربرد غلظتهای مختلف عصاره آویشن، درصد کاهش وزن میوه روند کندتری داشت. کمترین درصد کاهش وزن میوه متعلق به غلظت 2 درصد عصاره آویشن بود نتایج این آزمایش نشان داد، میوههایی که توسط عصاره آویشن تیمار شدند، سفتی بافت میوه را در مدت انبارداری نسبت به تیمار شاهد حفظ کردند. بهطوریکه بیشترین سفتی بافت میوه متعلق به گوجهفرنگی هایی بود که توسط عصاره آویشن با غلظت 1
