بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور بررسی اثر منابع مختلف روی و مقادیر مختلف فسفر بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ رقم اصفهان ،آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اجرا گردید. عوامل مورد بررسی شامل سطوح مختلف فسفر در چهار سطح شاهد - صفر - ، 25 ، 50 و 75 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل و منابع مختلف روی در چهار سطح شاهد، نانو ذرات روی با غلظت های 0/5 و 1 در هزار و سولفات روی با غلظت 3 در هزار بودند. نتایج نشان داد که بیشترین میزان شاخص سطح برگ معادل 3/16 مربوط به مصرف 75 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل همراه با مصرف نانو ذرات روی با غلظت یک در هزار حاصل شد.
بیشترین تعداد دانه در طبق و وزن صد دانه مربوط به مصرف 50کیلوگرم سوپرفسفات تریپل توام با محلول پاشی یک در هزار نانوذرات و سولفات روی بود. بیشترین عملکرد دانه 2347/7 - کیلوگرم در هکتار - و عملکرد روغن - 643/11 کیلوگرم در هکتار - با مصرف 50 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل به دست آمد که نسبت به مصرف 25 و 75 کیلوگرم در هکتار سوپر فسفات تریپل ،عملکرد دانه به ترتیب % 21 و %15 وعملکرد روغن نسبت به تیمار شاهد ، مصرف 25و75 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل به ترتیب %100،%22/6و%9 افزایش یافت.نتایج اثر متقابل تیمارها نشان داد که در هر سطح فسفر، افزایش نانو ذرات و سولفات روی سبب افزایش عملکرد دانه شد.
مقدمه:
گلرنگ با نام علمی Carthamus tinctorius از تیره کاسنی در 60 کشور جهان کشت می شود. متوسط عملکرد دانه گلرنگ در ایران حدود 700 کیلوگرم در هکتار برآورد گردیده است اما پتانسیل بیش از 4 تن در هکتار را دارد - زینلی . - 1378 روغن گلرنگ سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع مانند اسید لینولئیک است که در مقایسه با اسیدهای چرب اشباع سبب بروز بیماری های قلبی و عروقی نمی شود. تمام اسیدهای آمینه ضروری به جز تریپتوفان در گل های گلرنگ موجود است
در حال حاضر در کشور حدود 7 تا 9 درصد روغن گیاهی تولید می گردد و 91 تا 93 درصد به صورت روغن خام و یا آماده وارد می شود.
با توجه به افزایش تقاضای روغن در بازار جهانی و افزایش واردات روغن، ضرورت توسعه کشت دانه های روغنی در ایران بیش از پیش اهمیت پیدا می کند
بنابراین با استفاده از روش های به زراعی مطلوب بویژه تغذیه بهینه در گیاهان روغنی می توان عملکرد دانه و در نتیجه عملکرد روغن در واحدسطح را افزایش داد.
محققان در آزمایشی گزارش نمود که با افزایش کود فسفر ارتفاع بوته، قطر ساقه، قطر طبق، وزن هزاردانه و تعداد دانه در طبق افزایش یافت - عرشی. - 1373 گلچین - 1379 - در آزمایشی گزارش داد که با افزایش مصرف کود فسفر، عملکرد دانه و تعداد دانه در طبق افزایش یافت. گزارش شده است که کمبود فسفر باعث محدود شدن رشد ساقه ی گلرنگ می شود - vitosh1994و. - prasad2010 افزایش کود فسفر منجر به افزایش تعداد برگ ها در گیاه می شود
عنصر روی از عناصر ضروری برای رشد گیاه است که در تشکیل اسید ایندول استیک دخالت دارد و رشد گیاه را تنظیم میکند و باعث فعال شدن بسیاری از آنزیمها - اکسید وردوکتازها، ترانسفرها، هیدورلازها، لئازها، ایزومرازها، لیگازها - شده، برای سنتز کلروفیل و تشکیل کربوهیدراتها لازم Auld, D. S. 2001 - و. - vitosh 1994در میان ریز مغذی ها روی و منگنز نقش مهمی بر روی حساسیت گیاهان به تنش خشکی دارد
کاربرد روی موجب افزایش ماده خشک، تعداد غلاف، تعداد دانه در غلاف و وزن صددانه گردید - . - Leilah and et al1990 مصرف سولفات روی در خاک اثرات مثبتی روی جوانه زنی و افزایش عملکرد غلاف و تعداد غلاف و مقدار روغن دانه هامی شود
در آزمایشات مزرعه ای بر روی نحوه تغذیه بادام زمینی کمبود عملکرد به دلیل کمبود روی از %13.3 تا%20 دیده شده است. مصرف سولفات روی در خاک اثرات مثبتی روی جوانه زنی و افزایش عملکرد غلاف و تعداد غلاف و مقدار روغن دانه ها می شود
مرشدی و نقیبی و قاضیان تفریشی نشان دادند که اثر اصلی مصرف روی در کلزا باعث افز ایش معنی دار روغن بذر ها شد. عملکرد غلاف خشک بادام زمینی به شکل قابل ملاحظه ای تحت تأثیر نانو روی قرار می گیرد
با افزایش غلظت نانو اکسید روی رشد ریشه ها و ساقه ها در ماش افزایش می یابد. اما غلظت های بالا رشد ریشه و ساقه را کاهش داد
لین و ژینگ - Lin and Xing 2008 - گزارش کردند کاربرد نانو اکسید روی تا میزان 2 میلی گرم بر لیتر سبب افزایش و در مقادیر بیشتر سبب کاهش طول ریشه چه کلزا گردید. بنابراین هدف از انجام این تحقیق بررسی تاثیر سولفات روی، مقادیر مختلف نانوذرات روی و فسفر بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ بود.
مواد و روش ها:
به منظور بررسی تأثیر سولفات روی، نانو ذرات روی و مقادیر مختلف فسفر بر عملکرد و اجزای عملکرد گلرنگ رقم اصفهان، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 1393 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اراک اجرا شد. طول و عرض جغرافیائی محل مورد آزمون، 34 درجه و 3 دقیقه عرض شمالی و 49 درجه و 48 دقیقه و ارتفاع از سطح دریا 2192 متر می باشد.
عوامل مورد بررسی شامل سطوح مختلف فسفر در چهار سطح شاهد - صفر - ، 25 ، 50 و 75 کیلوگرم در هکتار از منبع سوپر فسفات تریپل و منابع مختلف روی در چهار سطح شاهد، نانو ذرات روی با غلظت های 0/5 و 1 در هزار و سولفات روی با غلظت 3 در هزاربودند. نانوذرات روی مورد استفاده دارای درصد خلوص%99/8 و اندازه ذرات بین 20 تا 25 نانومتر بود. بذر مورد استفاده گلرنگ رقم اصفهان بود.
در این آزمایش هرکرت شامل سه ردیف به طول 5 متر، فاصله بین ردیف ها 60 سانتی متر بود، کشت در دو طرف پشته انجام شد، فاصله بذور روی ردیف 7 سانتی متر بود. بین هر کرت یک ردیف بصورت نکاشت باقی ماند. کود فسفر از منبع سوپر فسفات تریپل در زمان کاشت زیر بذور قرار داده شد. نانو ذرات و سولفات روی نیز طی مراحل تکمه دهی و بعد از گلدهی اعمال گردید. کاشت در 19 اردیبهشت انجام شد. با توجه به آزمون خاک 150 کیلوگرم در هکتار اوره به صورت سرک طی سه مرحله استفاده شد - جدول . - 1
جدول:1 نتایج تجزیه فیزیکی و شیمیایی خاک مزرعه آزمایش
برای محاسبه سطح برگ از روش واتسن - - 35استفاده شد
در این معادلهS سطح برگ وWوL به ترتیب حداکثر طول و عرض برگ سبز گلرنگ می باشد. پس از تعیین مساحت برگها، شاخص سطح برگ تعیین گردید. صفات تعداد طبق در بوته و تعداد دانه در هر طبق از میانگین 15 بوته محاسبه شد. جهت تعیین عملکرد دانه سطحی معادل یک متر مربع برداشت و دانه های آن جمع آوری و توزین شد. عملکرد روغن از حاصل ضرب عملکرد دانه در درصد روغن برای هر تیمار محاسبه گردید.
نتایج و بحث: شاخص سطح برگ
با توجه به جدول تجزیه واریانس صفات، اثر مقادیر مختلف فسفر و روی بر شاخص سطح برگ در سطح احتمال %1 معنی دار شد - جدول . - 2 نتایج مقایسه میانگین صفات نشان داد با افزایش مقادیر مختلف فسفر، شاخص سطح برگ از2/52 به 2/91 افزایش یافت. بیشترین شاخص سطح برگ معادل 2/91 با مصرف 75 کیلوگرم سوپر فسفات تریپل بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد و مصرف 25 و50کیلوگرم سوپر فسفات تریپل به ترتیب %15 ،%11 و%5/4 افزایش یافت - جدول . - 2 کمبود فسفر سرعت ظهور برگ را کاهش می دهد و از طریق ممانعت از توسعه سلولها، سطح برگ را هم کاهش می دهد
نتایج مقایسه میانگین صفات نشان داد با افزایش مقادیر منابع روی، شاخص سطح برگ افزایش یافت. بیشترین شاخص سطح برگ معادل 2/88 با مصرف 0/5 در هزار نانوذرات روی بدست آمد که نسبت به تیمار شاهد و مصرف سولفات روی به ترتیب %22/5 ،%5/8 شاخص سطح برگ را افزایش داد - جدول . - 3 کاهش مقدار بیوماس برگ در گیاهانی که کمبودفسفر دارندبصورت کاهش سطح برگ و تعداد برگ دیده می شود - Freeden . - and Terry1989 لرزاده - - 1382 در آزمایشی با کاربرد سه سطح کودی 0، 100 و 200 کیلوگرم فسفر در هکتار به این نتیجه رسید که با افزایش سطح کودی، شاخص سطح برگ در آفتابگردان افزایش یافت.
نتایج اثر متقابل تیمارها نشان داد در هر سطح فسفر، با افزایش نانو ذرات و سولفات روی مقدار شاخص سطح برگ افزایش یافت - جدول. - 4 در تیماربدون کاربرد فسفر - شاهد - بیشترین مقدار شاخص سطح برگ معادل 2/96مربوط به مصرف یک در هزار نانو ذرات روی بود که نسبت به تیمار شاهد، مصرف 0/5 در هزار و سه در هزار سولفات روی به ترتیب %45/8،%11/2و%21/8 افزایش یافت - جدول. - 4 در تیمار25 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل نیز بیشترین میزان شاخص سطح برگ معادل 2/93 مربوط از سطح 0/5 در هزار نانو ذرات روی حاصل شد
