بخشی از مقاله
مقدمه
استفاده از مواد ی نظیر ضایعات کشاورزی و مو اد زائد صنعتی، به عنوان منابع تأمین کننده مواد آلی خاک رو به گسترش است. برخی از این مواد زائد قبل از استفاده د ر زمین های کشاورزی، به منظور کاهش خطرات زیست محیطی آنها، بایستی مورد بررسی و پردازش قرار گیرند . اخیراً فرایند تولید کمپوست با استفاده از انواعی از کرم های خاکی، به عنوان یک فناوری آسان و دوستدار طبیعت برای تولید کود آلی از مواد زائد و تثبیت این گونه مواد مورد توجه قرار گرفته است Jeybal - وkupposwany، . - 2001ورمی کمپوست در واقع حاصل یک فرآیند نیمه هوازی است که توسط گروه خاصی از کرمهای کمپوستی و به کمک برخی از ریز موجودات خاکزیخصوصاً باکتریها و اکتینومیستها انجام م یپذیرد - Manna و همکاران، . - 2003
از مزیتهای عمده ورمی کمپوست میتوان به نداشتن بوی بد و نامطبوع،غلظت قابل جذب بالای عناصری چون N، P و K، CEC بالا، EC کم، pH تعدیل شده را نام بردمسلماً. ارزش غذایی ورمی کمپوست تولید شده تا حدود زیادی به نوع و ماهیت مواد اولیه به کار رفته بستگی دارد، لذا منبع غذایی مناسب کرم، به علاوه مناسبترین درصد اختلاط مواد غذایی مختلف میتواند نقش قابل توجهی در سرعت رشد، تکثیر و تغذیه کرم داشته و در نهایت ورمی کمپوستی با کیفیت و مرغوبیت بالا تولید نماید Maboeta - و Van Rensburg، . - 2003هدف اصلی در این تحقیق بررسی تاثیر نوع و ترکیب ضایعات مختلف آلی در خصوصیات ورمی کمپوست تولیده شده، بود.
مواد و روشها
به منظور بررسی خصوصیات شیمیایی و بیولوژیکی ورمی کمپوست تولید شده از منابع مختلف آلی، آزمایش در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 7 تیمار و 4 تکرار اجرا گردید. تیمارهای مورد استفاده شامل تیمار شاهد - لاشبرگ+ کود دامی+ کاه و کلش - و 6 نوع ورمی کمپوست مختلف با نسبت 2:3 شامل ورمی کمپوست چنار، افرا، هرس، عرقیات، آزولاو یونجه بودند. تیمارها بعد از اختلاط در جعبههای چوبی ریخته شده و به مدت 4 هفته رطوبت آنها تا 60 درصد رطوبت اشباع نگهداری شد. سپس تعداد 30 عدد کرم خاکی بالغ و نابالغ با وزن بیوماس 8 گرم از گونه Eisenia foetida شمارش و به جعبهها افزوده شدند.
رطوبت جعبهها بر اساس وزن در حد 60 درصد رطوبت اشباع تنظیم و آب پاشی گلدان ها برای جلوگیری از خشک شدن سطح جعبهها و حفظ رطوبت در این حد انجام شد. جعبهها در شرایط گلخانه به مدت 5 ماه نگهداری شدند . سپس محتویات جعبهها برداشت و فراوانی کرم ها، فراوانی کوکون یا پیله ها و درصد خاکستر در هر جعبه تعیین شد. برخی از خصوصیات شیمیایی ورمی کمپوستهای حاصله شامل: میزان N، P، K، pH، EC، Ca، Mg،OC و C:N توسط روشهای معمول آزمایشگاهی اندازه گیری گردید. نتایج آزمایشی توسط نرم افزار آماری MSTATC و مقایسه میانگین داده ها به روش آزمون چند دامنه ای دانکن در سطح 5 درصد مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج وبحث
نتایج مربوط به تجزیه واریانس خصوصیات شیمیایی و بیولوژیکی ورمی کمپوست تولید شده و مقایسه میانگین دادهها در تیمار های مختلف در جداول 1 و 2 نشان داده شده است. جدول تجزیه واریانس - جدول - 1 نشان داد که بین ورمی-کمپوستهای مختلف بر میزان درصد کربن، نیتروژن، پتاسیم، خاکستر، تعداد کرم و کوکون ، PH و EC اختلاف معنیدار وجود دارد که حاکی از تفاوت بین ورمیکمپوستهای مختلف از لحاظ خصوصیات بیان شده میباشد. اما تاثیر ورمی-کمپوستهای مختلف بر درصد فسفر، منیزیم غیرمعنیدار بود.مقایسه میانگین از طریق آزمون چند دامنه ای دانکن 5 - درصد - نیز نشان داد که ورمی کمپوستها مختلف روی pH تاثیر گذاشته که در این بین ورمی کمپوست حاصل از آزولا سبب کاهش معنیدار نسبت به تیمارها دیگر بود.بیشترین مقدار کربن و نسبت C:N نیز در ورمی کمپوست هرس و چنار مشاهده شد.
نسبت C:N مناسب برای تولید ورمی کمپوست 20 تا 25 است Anonymous - ، . - 2000 البته نسبت C:N برای انواع ضایعات آلی و مواد حجم دهنده مختلف شاخص مناسبی از رسیدگی نمیباشد هرچند ارتباط نزدیکی بین نسبت C:N، CEC و غلظت اسیدهای هومیک وجود دارد Trautmann - و Krasny، . - 1997 ارزیابی پایداری ورمی کمپوست با نسبت C:N ممکن است گمراه کننده باشد به خصوص زمانی که حاوی مقدار زیادی نیتروژن به شکل آمونیاک باشد. بیشترین تعداد کرم و کوکون در تیمار ورمی کمپوست چنار دیده شد که دارای اختلاف معنی داری با تیمار های دیگر بود و موثرترین نوع ورمیکمپوست در افزایش جمعیت کرم میباشد. اما بین تیمار های دیگر اختلاف معنی داری دیده نشد. بیشترین مقدار نیتروژن کل هم در ورمیکمپوست افرا و آزولا مشاهده شد.
ورمیکمپوستها دارای آنزیم ها و هورمون های رشد می باشند، بنابراین نسبت به کمپوست های معمولی برترند که می-تواند دلیلی بر روند افزایشی فعا لیت آنز یمی در تیمارهای ورمیکمپوست باشد - ریگی، . - 1382 بطور کلی تولید ورمی کمپوست علی رغم صرف مقادیر بیشتر کار و انرژی، نسبت به تولید کمپوست معمولی اقتصادی تر و مقرون به صرفه می باشد Sathe - ، . - 2005 همچنین Subler و همکاران - 1998 - ، ثابت کردند که کود ورمیکمپوست علاوه بر خصوصیات برتر فیزیکی و شیمیایی نسبت به کمپوست معمولی به دلیل داشتن مواد محرک رشد گیاه از جمله انواع ویتامین، آنزیم ، فاکتورهای رشد و ...که ناشی از ترشحات میکروفلور روده کرم به علاوه ترشحات جلدی کرم میباشد، از برتری ویژه ای نسبت به کمپوست معمولی برخودار است.
