بخشی از مقاله
مقدمه
افزایش عملکرد گیاهان زراعی، یکی از مؤلفههای ضروری جامعه امروزی برای هماهنگی با افزایش جمعیت جهان است که به منظور رفع نیازهای متنوع و روز افزون بشر، از دیرباز مورد توجه متخصصان علوم زراعی بوده است. در بین محصولات کشاورزی متنوعی که در سطح کشور تولید میشود، دانههای روغنی جایگاه ویژهای به خود اختصاص دادهاند. در بین دانههای روغنی، سویا با توجه به میزان بالای پروتئین و روغن و کاربردهای متنوع آن، همچنین عملکرد مناسب آن در واحد سطح، از اهمیت ویژه ای برخوردار است
سویا گیاهی بهاره- تابستانه است که با توجه به نوع رقم و شرایط اقلیمی منطقه از نیمهی بهار تا اوایل تابستان کشت میشود که در بهار به عنوان کشت اول و در تابستان به عنوان کشت دوم است. سویا در مناطقی که حدود 600 میلیمتر بارندگی در سال داشته باشد کشت میشود. آبیاری در مرحله گل و دانه بستن لازم و ضروری است.
یکی از روش های جدید در علوم آب و خاک استفاده از مواد سوپرجاذب رطوبت به عنوان مخزن ذخیره، جلوگیری از اتلاف و افزایش راندمان آب آبیاری است - االله دادی و همکاران، Haynes . - 1384 و - 1998 - Naidu اعلام نمودند هیدروژلها علاوه بر افزایش ظرفیت نگهداری آب، به نگهداری مواد غذایی - کود - و عناصر ماکرو و میکرو در خاک نیز کمک میکنند.
تحقیقات نشان میدهد استفاده تلفیقی از کود دامی و کود شیمیایی در کنار بهبود خصوصیات فیزیکی خاک منجر به افزایش تولید از طریق استفاده مؤثر و کارآمد از آب و مواد غذایی میشود که ورمیکمپوست از طریق افزایش جذب عناصر غذایی توسط گیاه به ویژه نیتروژن میتواند منجر به افزایش رشد و عملکرد گیاهان زراعی شود
از آنجاییکه استان گلستان از نظر سطح زیرکشت سویا 63 - درصد - ، مقام اول را در کشور دارد، در این پژوهش استفاده بهینه از کودهای شیمیایی با جایگزین نمودن توسط برخی کودهای آلی و جذب بهتر مواد غذایی از طریق ریشه و افزایش راندمان استفاده از کودهای طبیعی در حضور پلیمرهای سوپر جاذب مورد ارزیابی قرار گرفت.
مواد و روشها
این پژوهش در سال 1391 و در اراضی روستای النگ در 4 کیلومتری شمال شرقی شهرستان کردکوی به موقعیت 50 36 شمالی و 54 08 شرقی با شرایط آب و هوایی گرم و مرطوب با بافت خاک لومی رسی سیلتی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی - RCBD - در سه تکرار اجرا گردید. در این پژهش تأثیر سطوح مختلف کود شیمیایی و ورمی کمپوست در حضور مواد جاذب رطوبت بر روی عملکرد رقم DPX سویا مورد بررسی قرار گرفت.
فاکتور اول کود شامل کود شیمیایی در سه سطح 0 - ، 50 و 100 درصد توصیه شده - و ورمیکمپوست در سه سطح 0 - ، 6 و 12 تن در هکتار - و فاکتور دوم استفاده از سوپرجاذب آکوازورب 50 - کیلوگرم در هکتار - در دو سطح - استفاده و عدم استفاده - بوده است. جهت تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک از عمق 30-0 سانتیمتری نمونه مرکب تهیه گردید. آزمایشات فیزیکی و شیمیایی نمونههای خاک شامل هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاک - ECe - با دستگاه هدایت سنج الکتریکی، pH گل اشباع با استفاده از دستگاه pH سنج، مواد آلی خاک به روش واکلی و بلک1، فراوانی نسبی ذرات - رس، سیلت و شن - به روش هیدرومتری و همین طور مقدار ازت کل با استفاده از دستگاه کجلدال و فسفر قابل جذب با استفاده از روش اولسون و پتاسیم قابل جذب با استفاده از دستگاه فلیم فتومتر تعیین شد
جدول-1 برخی ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش
نتایج و بحث
نتایج حاصل از تجزیه واریانس در این پژوهش نشان میدهد که اثر جاذبهای رطوبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد شامل تعداد دانه، تعداد غلاف، وزن غلاف بدون دانه، وزن غلاف با دانه، وزن هزار دانه و عملکرد معنی-دار شده است. در این پژوهش مشخص شده کرتهایی که از سوپرجاذب استفاده شدهاند علاوه بر افزایش رشد باعث افزایش عملکرد و اجزای عملکرد شده است.
یکی از مهمترین عوامل محیطی تعیین کننده عملکرد دانه، وضعیت رطوبتی خاک است - جدول. - 2 همان طور که در جدول تجزیه واریانس مشخص گردید در تکرار بلوکها هیچ یک معنیدار نشدهاند و اثرات متقابل بین فاکتورهای جاذبهای رطوبتی با کودها - شیمیایی و ورمی کمپوست - بر روی صفات تعداد دانه، وزن غلاف بدون دانه و وزن غلاف با دانه معنیدار شده است.
جدول-2 تجزیه واریانس اثر جاذبهای رطوبتی و کودها - شیمیایی و ورمی کمپوست - بر عملکرد و
جدول-3 مقایسه میانگین اثر سوپرجاذب بر عملکرد و اجزای عملکرد
جدول-4 مقایسه میانگین اثر کودها - شیمیایی و ورمی کمپوست - بر عملکرد و اجزای عملکرد
نتایج حاصل از مقایسه میانگین اثر سوپرجاذب بر عملکرد و اجزای عملکرد - جدول - 3 نشان میدهد که اثر جاذبهای رطوبتی بر روی صفات تعداد دانه، تعداد غلاف، وزن غلاف بدون دانه، وزن غلاف با دانه، وزن هزار دانه و عملکرد معنی دار گردید و همچنین نتایج مقایسه میانگین اثر کودهای شیمیایی و ورمی کمپوست - جدول - 4 نشان میدهد که در تمامی صفات عملکرد و اجزای عملکرد رقم DPX سویا نتایج مثبتی به همراه داشته است.
سوپرجاذب با جذب 400 برابری آب در درون خود و رها سازی آن در زمان نیاز گیاه از تنشهای وارده به آن جلوگیری نموده و حتی شرایطی را برای جذب دیگر مواد غذایی برای گیاه فراهم میکند. با توجه به کمبود بارندگی در دوره کاشت سویا و آبیاری به صورت یکسان در تمام کرتها انجام گرفته است نشان میدهد تیمارهایی که دارای سوپرجاذب بودند عملکرد بهتری نسبت به تیمارهایی که فاقد سوپرجاذب بودند داشته است که نشان داده پلیمرهای سوپرجاب به طور غیر مستقیم - با بالا بردن رطوبت خاک - در افزایش عملکرد مؤثر گردیده اند. فرآیندهای زایشی که در تعیین عملکر دانه نقش دارند عبارتند از تشکیل گلها، تشکیل غلافها، تشکیل دانه در غلاف و رشد دانه که همه آنها تحت تأثیر تنش رطوبتی قرار میگیرند.
تأمین رطوبت کافی، مانع ایجاد تغییرات تخریبی در منطقه دمگل میشود و به این ترتیب تعداد غلاف در بوته افزایش مییابد - یحیایی، . - 1386 به نظر میرسد که کود ورمیکمپوست به علت افزایش جذب مواد معدنی توسط سویا باعث رشد و افزایش عملکرد و اجزای عملکرد شده است. نتایج بدست آمده در این پژوهش با یافتههای طلایی و همکاران - 1384 - و االلهدادی و همکاران - 1384 - مطابقت دارد.
اضافه کردن کود به خاک، وزن خشک کل ماده خشک را در گیاهان افزایش میدهد Caliskan - و Ozakaya ، - 2008 و در نتیجه آن گیاه میتواند ارتفاع، تعداد شاخه، غلاف و دانه را افزایش دهد
